Aν στη δεκαετία του 1990 η ελληνική επικράτεια ζούσε με τον κίνδυνο του ενεργειακού black out και της διακοπής ηλεκτροδότησης, στις μέρες μας τόσο η κυβερνητική στρατηγική όσο και οι ιδιωτικές επενδύσεις υπόσχονται τόσο πολύ ρεύμα όσο χρειάζεται για να φωταγωγηθεί ολόκληρη η... Μεσόγειος.

Ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα, ωστόσο, φαίνεται πως διαμορφώνεται βαθμηδόν ένα νέο ενεργειακό τοπίο. Παρά τα μεγαλεπήβολα σχέδια, η ελληνική αγορά ενέργειας, σύμφωνα με όλους τους παράγοντες -κρατικούς αλλά και ιδιώτες-, βρίσκεται σε εκείνη την «άχαρη» φάση της απελευθέρωσης: από τη μία πλευρά τίθενται οι βάσεις για μια αγορά πιο ανεξάρτητη από το κρατικό μονοπώλιο της ΔΕΗ, ενδεχομένως περισσότερο ορθολογική και σίγουρα σύμφωνη με τις επιταγές της Ε.Ε., και από την άλλη υπάρχει μια ασαφής εικόνα όσον αφορά στο επενδυτικό τοπίο για τους ιδιώτες, οι οποίοι αναζητούν μερίδια αγοράς και κέρδη.

Ήδη, οι υφιστάμενοι «παίκτες» στρέφουν την προσοχή τους στη βιωσιμότητα των υπαρχουσών επενδύσεών τους, αναζητώντας ταυτόχρονα τις κινήσεις εκείνες που μελλοντικά θα συμφέρουν.

--- Μεγάλη κινητικότητα

Μπορεί το πρόσφατο «ναυάγιο» της επένδυσης του Εμιράτου του Κατάρ στον Αστακό να τραυμάτισε την εικόνα περί επιτάχυνσης των επενδυτικών σχεδίων που η κυβέρνηση προσπαθεί να υποστηρίξει, ωστόσο η κινητικότητα στην αγορά ενέργειας χαρακτηρίζεται μεγάλη.

Η κυρίαρχη τάση ευνοεί τις «πράσινες» επενδύσεις στις ΑΠΕ, με ειδικό νομοθετικό πλαίσιο το οποίο ψηφίστηκε μόλις πριν από λίγους μήνες, στην ηλεκτροπαραγωγή με φυσικό αέριο αλλά και στον εκσυγχρονισμό της λιγνιτικής παραγωγής, έτσι ώστε να υπάρξει η μικρότερη επιβάρυνση από την επιβολή κόστους ρύπων CO2 από το 2013 και μετά για τη ΔΕΗ, η οποία μέχρι σήμερα αξιοποιεί αποκλειστικά τον λιγνίτη.

Παρά την αμφισβήτηση από τους ιδιώτες για την ταχύτητα των μεταρρυθμίσεων που θα επιτρέψουν τη βιώσιμη ανάπτυξή τους, η κυβέρνηση με την υιοθέτηση διαφόρων πολιτικών προσπαθεί να διαμορφώσει ένα πιο φιλικό περιβάλλον.

Πρόσφατα, ο πρόεδρος της ΡΑΕ, κ. Ν. Βασιλάκος, έκανε λόγο για «κοσμογονία» σε ό,τι αφορά την αδειοδότηση νέων έργων. «Μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, από τον περασμένο Μάιο, αδειοδοτήθηκε περίπου το 1/3 των έργων σε ΑΠΕ, σε σχέση με όσα είχαν εγκριθεί την τελευταία 15ετία», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Σε αυτό το πλαίσιο, εξάλλου, προσφάτως αδειοδοτήθηκαν το μεγάλο αιολικό πάρκο 700 MW της ισπανικής Iberdrola στα νησιά του βορείου Αιγαίου, σε συνεργασία με τη θυγατρική της ΔΕΗ, ΔΕΗ Ανανεώσιμες, υπόθεση που εκκρεμούσε από το 2006, και το αιολικό έργο 1.000 ΜW στην Κρήτη από τον όμιλο Κοπελούζου.

Μάλιστα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της υπουργού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, κ. Τ. Μπιρμπίλη, μόνο στον τομέα των ΑΠΕ θα υλοποιηθούν επενδύσεις ύψους 16,4 δισ. ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζονται και όσες είναι αναγκαίες για τα δίκτυα και τις διασυνδέσεις, οι οποίες υπολογίζονται σε επιπλέον 4 - 5 δισ. ευρώ, ούτε και οι 100.000 νέες θέσεις εργασίας την προσεχή δεκαετία.

--- Οι ενστάσεις

Ήδη, οι μεγάλες ιδιωτικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο λειτουργούν ζημιογόνα. Ο κ. Θ. Βάρδας, εκτελεστικό μέλος του Δ.Σ. των ΕΛΠΕ και πρόεδρος της μικτής εταιρείας με την ιταλική Edison (Elpedison), αναφέρει ότι «ο υπολογισμός της χονδρικής τιμής ρεύματος για τους ηλεκτροπαραγωγούς καθιστά ασύμφορες στη συγκυρία νέες επενδύσεις εκατομμυρίων».

Όμως, οι περισσότεροι υφιστάμενοι «παίκτες» της αγοράς, και ιδίως οι Έλληνες, δηλώνουν επισήμως διατεθειμένοι να υπερβούν τα εμπόδια και τις «παιδικές ασθένειες» της υπό απελευθέρωση αγοράς ενέργειας.

Ήδη, οι επιταγές της Ε.Ε. αλλά και όσα υπαγορεύει το μνημόνιο συνηγορούν στην επιτάχυνση των αλλαγών στο ρυθμιστικό πλαίσιο που ορίζει την αγορά και αίρει τις μονοπωλιακές καταστάσεις.

Για μικρό χρονικό διάστημα οι εγχώριοι και διεθνείς παίκτες και τα μεταξύ τους συμμαχικά σχήματα τηρούν στάση αναμονής μέχρι να φανεί πιο ξεκάθαρα η τάση, ωστόσο όλα τα πλάνα βρίσκονται στο τραπέζι και φτάνουν έως και την καθετοποίηση, δηλαδή στη μελλοντική έξοδο των ιδιωτών στη λιανική, όπως εξάλλου συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στις τηλεπικοινωνίες.

ΠΩΣ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΤΡΕΙΣ «ΜΕΓΑΛΟΙ»

* Ισχυρός «παίκτης» στην αγορά χαρακτηρίζεται ο όμιλος Μυτιληναίου, ο οποίος μέσω των υφιστάμενων αλλά και των προγραμματισμένων επενδύσεών του αναμένεται έως το τέλος του 2011 να ελέγχει ισχύ 1.200 MW. Ήδη λειτουργεί η δεύτερη μονάδα συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου ισχύος 444 MW του ομίλου στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας.

Ο όμιλος λειτουργεί το εργοστάσιο συμπαραγωγής ισχύος 334 MW, ενώ παράλληλα προχωρά η κατασκευή της τρίτης μονάδας ισχύος 437 MW στους Αγίους Θεοδώρους, σε συνεργασία με τη Motor Oil.

Πέρα από την παραγωγή ενέργειας, ωστόσο, ο ίδιος ο πρόεδρος του ομίλου, κ. Ευάγγελος Μυτιληναίος, ανακοίνωσε προσφάτως ότι στα σχέδιά του περιλαμβάνεται η πλήρης καθετοποίηση, η οποία θα ξεκινά από την απελευθερωμένη πλέον αγορά φυσικού αερίου και θα φτάνει μέχρι τη λιανική αγορά ηλεκτρισμού, καθιστώντας την Protergia (τη θυγατρική του ομίλου στην ενέργεια) ένα είδος εναλλακτικής ΔΕΗ.

Πάντως, έχει ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον του και για τη λιανική φυσικού αερίου, καταθέτοντας μαζί και πάλι με τη Motor Oil προσφορά για το 49% της ΕΠΑ Αττικής.

* Βαρύνοντα ρόλο στην εγχώρια αγορά παίζει και ο όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων, ο οποίος σε συνεργασία με την Ελλάκτωρ και την ιταλική Edison έχει εκδηλώσει σαφές ενδιαφέρον για την ηλεκτροπαραγωγή.

Η Elpedison Ενεργειακή, η μικτή θυγατρική της ιταλικής Edison και των ΕΛΠΕ, έχει επίσης θέσει σε εμπορική λειτουργία τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής στη Θίσβη Βοιωτίας, ισχύος 422 MW. Στα σχέδια της διοίκησης της Elpedison Ενεργειακή είναι η κατασκευή μιας δεύτερης μονάδας στην περιοχή, της Θίσβης ΙΙ, η οποία θα είναι ανάλογη με αυτήν της πρώτης, ήτοι 422 MW.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Βάρδα, οι παρούσες συνθήκες στην αγορά φρενάρουν νέες επενδύσεις. Σημειώνεται ότι και οι δύο μονάδες των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη και στη Θίσβη λειτουργούν με ζημίες και για το 2010. Πέρα από τους κοινούς σχεδιασμούς της Edison και των ΕΛΠΕ, η Edison έχει καταθέσει στη ΡΑΕ αίτηση για λιθανθρακική μονάδα στο Πλατυγιάλι Αστακού.

Η αίτηση αυτή παραμένει σε εκκρεμότητα δεδομένης της άρνησης της ελληνικής πολιτείας να αναπτυχθούν ανάλογες μονάδες στην εγχώρια αγορά. Ωστόσο, η εταιρεία δεν αποποιείται την αίτηση αυτή, με το σκεπτικό ότι ο λιθάνθρακας δεν είναι περισσότερο επιβαρυντικός για το περιβάλλον εν συγκρίσει με τον ήδη χρησιμοποιούμενο λιγνίτη. Από την άλλη πλευρά, τα ΕΛΠΕ διαθέτουν άδεια παραγωγής για μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, συνδυασμένου κύκλου με φυσικό αέριο, ισχύος 390 MW, στο Πέραμα Μεγάρων.

* Το «τρίο» των μεγάλων ηλεκτροπαραγωγικών επενδύσεων συμπληρώνει η μονάδα Ήρων ΙΙ, επίσης στη Βοιωτία, η οποία ελέγχεται από κοινού από τον όμιλο ΓΕΚΤΕΡΝΑ και τη γαλλική Gaz de France - Suez και βρίσκεται ήδη σε λειτουργία.

Η μονάδα ισχύος 450 MW καύσεως φυσικού αερίου, συνδυασμένου κύκλου, είναι η δεύτερη θερμική μονάδα που ανήκει στο συγκεκριμένο σχήμα, καθώς η Ήρων Ι, ισχύος 150 MW, η οποία χρησιμοποιεί επίσης φυσικό αέριο, έχει τεθεί σε λειτουργία εδώ και περίπου έξι χρόνια.

Για το β΄ εξάμηνο του 2010 η Τέρνα Ενεργειακή, θυγατρική του ομίλου ΓΕΚΤΕΡΝΑ, με στόχευση στις ΑΠΕ, προγραμματίζει επενδύσεις 100 εκατ. ευρώ, οι οποίες αφορούν στην προσθήκη περίπου 350 ΜW στο ενεργειακό δυναμικό της από ΑΠΕ στην Ελλάδα μέχρι το τέλος του 2010 όπως και στην περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας της στη ΝΑ. Ευρώπη.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της διοίκησης της εταιρείας, έως το τέλος του έτους δύναται να διαθέτει περίπου 500 MW σε λειτουργία και υπό κατασκευή, από αιολικά, υδροηλεκτρικά και φωτοβολταϊκά έργα στην Ελλάδα.

Ο όμιλος ήδη διαχειρίζεται 149 MW από εννέα αιολικά πάρκα, ένα μικρό υδροηλεκτρικό έργο και μία επίσης μικρή φωτοβολταϊκή εγκατάσταση. Η εταιρεία διαθέτει άδειες παραγωγής για επιπλέον 592 MW αιολικών πάρκων και 125 MW υδροηλεκτρικών έργων στον ελλαδικό χώρο κι επίσης έχει καταθέσει αιτήσεις για άδειες παραγωγής, οι οποίες ξεπερνούν τα 4.500 MW.

** Αναδημοσίευση από το 659ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 5 – 9 Νοεμβρίου 2010.