H διεθνής συγκυρία είναι σοβαρή, η κατάσταση στην ελληνική οικονομία κρίσιμη και το κράτος προσπαθεί μέσα από πεπαλαιωμένες δομές και χωρίς ουσιαστικά εφόδια (βλέπε ύψος ελλειμμάτων και δημοσίου χρέους) να αντιμετωπίσει τo πρόβλημα.

Απέναντι στην κρισιμότητα της κατάστασης ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι παίρνουν πρωτοβουλίες μέσα από συγκεκριμένες προτάσεις και από συγκεκριμένες δράσεις.

Ήδη μέσα στον Ιούνιο η διοίκηση της EFG Eurobank, διαπιστώνοντας ότι το μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στην κατανάλωση έχει παρέλθει, προχώρησε στην ανακοίνωση τεσσάρων στρατηγικών αξόνων και οριοθέτησε τη συμβολή της προς την υιοθέτηση των παραπάνω κατευθύνσεων.

Την εβδομάδα αυτή, επίσης, ο κ. Ανδρέας Βγενόπουλος του ομίλου MIG προχώρησε σε σαφείς προτάσεις για τη διαφάνεια στις κρατικές προμήθειες, προσφέροντας μάλιστα δωρεάν και το σχετικό λογισμικό στην κυβέρνηση. Τα ποσά που θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν προς όφελος του Δημοσίου είναι τεράστια και πέραν αυτού κινήσεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση θα τόνωναν το κύρος του καταρρακωμένου πολιτικού συστήματος.

Δεν θα πρέπει επιπλέον να αγνοηθούν και άλλου είδους παρεμβάσεις ισχυρών ομίλων, όπως π.χ. της Τράπεζας Πειραιώς, για τη στήριξη και τη χρηματοδότηση καινοτομικών επιχειρήσεων (π.χ. Openfund) και τη χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους μικρομεσαίων επιχειρήσεων (για παράδειγμα η συνεργασία με το ΕΒΕΑ και το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης) ή του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου μέσα από στήριξη πολλών πρωτοβουλιών για την καταπολέμηση της φτώχειας και της περιθωριοποίησης ομάδων πληθυσμού (ο πρόεδρος της εισηγμένης, κ. Άγγελος Φιλιππίδης, υποστηρίζει: «Το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο εξελίσσεται σε ηθική και ευαίσθητη τράπεζα. Σε μια τράπεζα που αξίζει στους πολίτες»).

Ενδεχομένως να υπάρξουν και άλλες παρεμβάσεις από άλλους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους, ίσως όμως και όχι. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η ουσία είναι ότι οι επιχειρηματίες, ιδίως σήμερα όπου η οικονομία δοκιμάζεται από μια πρωτόγνωρη κρίση, ζητούν από το κράτος να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Ζητείται κράτος, λοιπόν...

To κυριότερο ίσως χαρακτηριστικό της τρέχουσας κρίσης -της μεγαλύτερης από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- είναι ότι η τύχη της οικονομίας πέρασε από τον κόσμο των επιχειρήσεων στις κυβερνήσεις. Οι τελευταίες, μέσα είτε από προγράμματα στήριξης συγκεκριμένων κλάδων είτε από συντονισμένες πολιτικές ενίσχυσης των δημοσίων επενδύσεων, προσπαθούν να τονώσουν τη ζήτηση και να περιορίσουν τις επιπτώσεις της πρωτοφανούς ύφεσης.

Η ελληνική κυβέρνηση συγκαταλέγεται σε εκείνες που δεν προχώρησαν σε ιδιαίτερες κινήσεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, καθώς τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και το πολύ υψηλό δημόσιο χρέος περιορίζουν δραματικά τα όποια περιθώρια υπάρχουν. Το πακέτο στήριξης των τραπεζών, τα μέτρα για την απόσυρση αυτοκινήτων και κλιματιστικών, τα κίνητρα για την οικοδομή κ.λπ. ήταν οι κυριότερες κινήσεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται αναμφίβολα σε δυσχερή θέση, όχι διότι συγκαταλέγονται σε εκείνες που ενισχύονται σε μικρότερο βαθμό από τις εταιρείες των άλλων χωρών αλλά και γιατί καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον εντονότατης κρατικής δυσλειτουργίας.

Η κρατική ανεπάρκεια δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο, αλλά αντίθετα είναι υπόθεση δεκαετιών. Ωστόσο, στις μέρες μας, λόγω και της γενικότερης κρίσης, έχει πάρει εντονότερες διαστάσεις και απαιτεί αμεσότερη και σοβαρότερη αντιμετώπιση.
 
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αγανάκτησης των πολιτών απέναντι στην κρατική ανεπάρκεια είναι και η πρόσφατη ...λαϊκή εξέγερση εμπόρων και ελεύθερων επαγγελματιών στη Λήμνο, όπου κλιμάκιο της ΥΠΕΕ (πρώην ΣΔΟΕ) που είχε καταφθάσει για ελέγχους, ετράπη σε ...άτακτη φυγή από το νησί, με τους πολίτες να διαμαρτύρονται για την έλλειψη πλοίων αλλά και για τους απλήρωτους γιατρούς στο νησί.      

Το μοίρασμα της... πίτας

Το μείζον ίσως θέμα προκύπτει αν εξετάσει κάποιος το πού κατευθύνονται και με ποιους όρους οι κρατικές προμήθειες. Η μεγάλη παρουσία -τόσο η άμεση, όσο και η έμμεση- του δημόσιου τομέα στην ελληνική οικονομία εκτινάσσει στα ύψη το μέγεθος των κρατικών προμηθειών και των κρατικών συμβάσεων οι οποίες:

- Έχουν δημιουργήσει ισχυρότατους επιχειρηματικούς ομίλους περίπου από το... πουθενά.

- Έχουν προκαλέσει τις έντονες διαμαρτυρίες άλλων επιχειρηματιών, οι οποίοι κατά καιρούς υποστηρίζουν πως είναι «αποκλεισμένοι από το σύστημα».

- Έχουν απασχολήσει εντονότατα την πολιτική ζωή του τόπου για θέματα σκανδάλων και αδιαφάνειας.

- Έχουν πολλές φορές προκαλέσει συζητήσεις για το πόσο ακριβά το ελληνικό δημόσιο αγοράζει τις υπηρεσίες και τα προϊόντα των ιδιωτών, σε βάρος φυσικά των Ελλήνων φορολογούμενων και της οικονομίας γενικότερα.

Το όλο θέμα μάλιστα έχει πάρει το τελευταίο χρονικό διάστημα εντονότατες διαστάσεις ώστε να δημιουργηθεί κλίμα σκανδαλολογίας, το οποίο παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ατζέντα από τις αρχές του 2007 (υπόθεση δομημένων ομολόγων) έως και σήμερα (Βατοπέδιο, υπόθεση Siemens κ.λπ.).

Επιχειρηματικοί κύκλοι έχουν εκφράσει έντονα τις ανησυχίες τους ότι αυτή η κατάσταση οδηγεί σε κυβερνητική απραξία και σε ελλιπή αντιμετώπιση των ουσιαστικών προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας. Γενικότερα, όμως, προκαλεί ακόμα μεγαλύτερους κινδύνους, καθώς εκφράζεται έντονη απαξίωση των πολιτικών κομμάτων και καταφανής δυσφορία των πολιτών απέναντι (τουλάχιστον) στα κόμματα εξουσίας.

Από πού λείπει... κράτος

1. Ο κλάδος της ιδιωτικής υγείας διαμαρτύρεται για τις πρωτόγνωρες καθυστερήσεις των ταμείων να καταβάλουν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους. «Πρωταθλητής» της ασυνέπειας είναι ο περιβόητος ΟΠΑΔ ο οποίος οφείλει νοσήλια 16 μηνών! Ο ΟΓΑ επίσης πληρώνει το 70% των απαιτήσεων με την επίδοση των παραστατικών και το υπόλοιπο 30% το καταβάλλει ύστερα από εκκαθαριστικό έλεγχο. Ο τελευταίος έλεγχος πραγματοποιήθηκε πριν χρόνια!

2. Πρωτόγνωρες καθυστερήσεις παρατηρούνται και στην καταβολή των κρατικών επιχορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις, (αναπτυξιακοί νόμοι). Π.χ., πρόσφατα γνωστή ξενοδοχειακή μονάδα ματαίωσε το επενδυτικό της πρόγραμμα, αναλογιζόμενη τη γενικότερη οικονομική στενότητα αλλά και το ότι σε άλλες περιπτώσεις η επιχορήγηση εισπράττεται με πολυετή καθυστέρηση...

3. Απίστευτο γεγονός αποτελεί και το ζήτημα της αθέτησης συμβατικών υποχρεώσεων του κράτους απέναντι σε κρατικές εταιρείες, οι μετοχές των οποίων είναι διαπραγματεύσιμες στο χρηματιστήριο. Στην περίπτωση της ΕΥΑΘ, για παράδειγμα, το κράτος έχει δεσμευτεί για επενδύσεις πολλών εκατ. ευρώ που εδώ και πολλά χρόνια δεν έχει χρηματοδοτήσει. Μάλιστα, η κρατική ασυνέπεια είναι τόσο μεγάλη ώστε η διοίκηση της ΕΥΑΘ δεν έχει συνεκτιμήσει τις επενδύσεις αυτές ούτε και στο νέο της 3ετές business plan 2009 - 2011. Πολύ μεγαλύτερες είναι οι υποχρεώσεις του Δημοσίου προς την ΕΥΔΑΠ, οι οποίες άρχισαν πριν από την εισαγωγή της εταιρείας στη Σοφοκλέους(!) και γι’ αυτές κανένα στοιχείο δεν συνηγορεί ότι θα αρχίσουν να εξοφλούνται στο άμεσο μέλλον.

4. Η «έλλειψη κράτους», όμως, δεν περιορίζεται μόνο στις καθυστερήσεις αποπληρωμής των υποχρεώσεών του, αλλά επεκτείνεται και στις απίστευτες καθυστερήσεις που παρατηρούνται στη δρομολόγηση αναπτυξιακών προγραμμάτων. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, οι οποίες έχουν μπλοκάρει εδώ και αρκετά χρόνια. Η ουσία είναι ότι ο ένας νόμος διαδέχεται τον άλλο και οι σχετικές επενδύσεις προχωρούν με το... σταγονόμετρο.

5. Ιώβεια υπομονή, όμως, οι επιχειρήσεις δεν θα πρέπει να διαθέτουν μόνο ώστε το Δημόσιο να τις πληρώσει, ή να νομοθετήσει, αλλά κυρίως όταν περιμένουν την έκδοση δικαστικών αποφάσεων. Νομικά κωλύματα για περιπτώσεις ακινήτων μπορεί να διαρκέσουν για περισσότερα από δέκα ή και από είκοσι έτη(!), ενώ είναι πολύ συχνές και οι μακρόχρονες καθυστερήσεις έργων από προσφυγή ενός τοπικού συλλόγου τριάντα ατόμων ή από την ένσταση ενός ανταγωνιστή...

H «ΚΙΝΗΣΗ» ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΥ

Η κίνηση του κ. Βγενόπουλου ως στόχο έχει την εξυγίανση του συστήματος των δημοσίων προμηθειών και προς την κατεύθυνση αυτή καλείται να συμβάλει η υιοθέτηση των εφαρμογών της πληροφορικής, έτσι ώστε να γίνεται γνωστό ποιοι είναι εκείνοι που καρπώνονται το δημόσιο χρήμα και με ποιους όρους. Επίσης, περιέχονται και όροι διαγωνισμού που από τη φύση τους κλείνουν διαφόρων ειδών «παράθυρα» και πιέζουν τους προμηθευτές για μεγαλύτερες εκπτώσεις.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι «προτάσεις Βγενόπουλου» συνάδουν με τη διεθνή πρακτική, καθώς ανάλογη πολιτική ακολουθούν τόσο αρκετά κράτη στο εξωτερικό (και μάλιστα με πολύ θετικά αποτελέσματα) όσο και μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες αν και δεν διαχειρίζονται δημόσιο χρήμα, προσπαθούν να μειώσουν το κόστος των προμηθειών τους και να αυξήσουν τη διαφάνεια των διοικήσεων στα μάτια των μετόχων τους.

Παρ’ όλα αυτά, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για 48 ώρες μετά την επίσημη παράθεσή τους, στις προτάσεις αυτές δεν υπήρξε καμία αντίδραση ή σχολιασμός, τουλάχιστον από τα κόμματα εξουσίας. Tο «σύστημα» φαίνεται να μούδιασε...

Συγκεκριμένα, το «πακέτο» των προτάσεων του κ. Βγενόπουλου περιλαμβάνει:

- Το σχέδιο με ονομασία «Φως» προβλέπει τη δημιουργία κεντρικού διαδικτυακού τόπου, που θα καλύπτει όλες τις δραστηριότητες του Δημοσίου. Κατ’ αρχάς, σε αυτόν θα δημοσιεύονται άμεσα όλες οι δαπάνες όλων των φορέων του Δημοσίου. Το πλάνο της MIG κάνει λόγο για διεύρυνση της αρχής του έννομου συμφέροντος σε όλους τους Έλληνες ενώ, όπως ανέφερε ο κ. Βγενόπουλος, θα πρέπει να νομοθετηθεί ότι κάθε παράβαση θα επισύρει αυστηρές ποινές, που θα φτάνουν έως και έκπτωση καθηκόντων.

Επίσης, προβλέπει την άμεση αλλαγή του συστήματος προμηθειών του Δημοσίου μέσα από τρεις βασικούς άξονες.

1. Ο πρώτος αφορά στην κατάργηση του συστήματος σφραγισμένων προσφορών και των απευθείας επιλογών - αναθέσεων του Δημοσίου με την υιοθέτηση του συστήματος e-procurement, δηλαδή με διαγωνιστικές διαδικασίες μειοδοσίας ή πλειοδοσίας με απόλυτη διαφάνεια μέσω του Διαδικτύου και με τη δυνατότητα παρακολούθησής τους από όλους τους Έλληνες.

2. Ο δεύτερος άξονας σχετίζεται με την υιοθέτηση του συστήματος των «φωναχτών» πλειστηριασμών για διαγωνισμούς μεγάλης αξίας, οι οποίοι θα διεξάγονται παρουσία των ενδιαφερομένων και θα αναμεταδίδονται ζωντανά από το Διαδίκτυο (web-casting).

3. Και τέλος, ο τρίτος αφορά στην κατάργηση στις περισσότερες περιπτώσεις των τεχνικών ή ειδικών προαξιολογήσεων και «πριμοδοτήσεων», με την υιοθέτηση ενός συστήματος βαρύτατων χρηματικών ποινών αν οι συμμετέχοντες σε διαγωνισμούς του Δημοσίου δεν μπορούν τελικά να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει των διαγωνιστικών προδιαγραφών.

Ακόμα, πρότεινε τη σύνδεση του συστήματος ηλεκτρονικών συναλλαγών με το TED (Tenders Electronic Daily), όπου, όπως ανέφερε ο επικεφαλής της MIG, «μέσα από εκεί, όλες οι εταιρείες της Ευρώπης βλέπουν και μπορούν να συμμετάσχουν σε όλους τους διαγωνισμούς εντός της Ε.Ε.». Ο κ. Βγενόπουλος, μεταξύ άλλων, υπογράμμισε πως «οι άξονες αυτοί μπορούν να εφαρμοστούν σχεδόν άμεσα».

Τέλος, το σχέδιο «Φως» προβλέπει την εποπτεία της διαφάνειας στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος και της λειτουργίας του νέου συστήματος προμηθειών από μια διακομματική επιτροπή η οποία μπορεί να είναι υποεπιτροπή της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Ελληνικής Βουλής.

Παράλληλα, ανακοίνωσε πως έχει έτοιμο και προσφέρει δωρεάν μέσω της θυγατρικής της, SingularLogic, μηχανογραφικό σύστημα παρακολούθησης διακίνησης φαρμάκων και υγειονομικών υλικών, με στόχο τις καλύτερες παροχές υγείας του Δημοσίου και τη δραστική περικοπή των δαπανών.

Ο υπουργός Υγείας, κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος, σε δηλώσεις του, χαρακτήρισε ευπρόσδεκτη την προσφορά του Α. Βγενόπουλου, σημειώνοντας ότι έχει δώσει εντολή στο επιτελείο του να τη μελετήσει.  

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ EFG EUROBANK

Την ανάγκη υλοποίησης ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου, διαφορετικού από αυτό που ακολούθησε η χώρα την τελευταία δεκαετία, επισήμαναν ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, κ. Νίκος Νανόπουλος, και ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος, κ. Νίκος Καραμούζης, οι οποίοι παρουσίασαν πέντε άξονες με στόχο την ενίσχυση των επενδύσεων και του εξαγωγικού προσανατολισμού της οικονομίας.

Ο κ. Νανόπουλος τόνισε: «Μόνο με νέο αναπτυξιακό μοντέλο, το οποίο θα ενισχύσει την εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων, θα καταφέρουμε ως χώρα να δούμε μετά το πέρας της κρίσης, και αφού ομαλοποιηθούν πλήρως οι συνθήκες, ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως του 3% - 4%. Αλλιώς, θα φυτοζωούμε με ένα 2%».

Οι 5 άξονες δράσης της Eurobank που ανακοινώθηκαν είναι:

- Η Eurobank δεσμεύεται να επενδύσει 1,5 δισ. ευρώ τα επόμενα τέσσερα χρόνια για μακροχρόνιες χρηματοδοτήσεις έργων υποδομών, έργων ΣΔΙΤ και για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

- Η χρηματοδότηση της τουριστικής βιομηχανίας με ευνοϊκούς και ευέλικτους όρους και νέα τραπεζικά προϊόντα, όπως η αναδιάρθρωση δανείων, ευκολίες όσον αφορά στο επιτόκιο και προϊόντα ρευστότητας.

- Η χρηματοδότηση και ασφάλιση του συναλλακτικού κυκλώματος και, επιπλέον, των επενδύσεων των εξαγωγικών επιχειρήσεων με νέα προϊόντα και υπηρεσίες.

- Η δημιουργία ενός εσωτερικού private equity, αρχικού ύψους 30 εκατ. ευρώ, και παράλληλα η κινητοποίηση επιπλέον 100 εκατ. ευρώ ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων.

- Η στενή συνεργασία με κοινωνικούς εταίρους και κρατικούς φορείς (ΣΕΒ, ΣΕΤΕ, ΣΒΒΕ, ΠΣΕ, ΣΕΒΕ, Ινστιτούτο Εργασίας) για τη χρηματοδότηση, τη συγχρηματοδότηση, τον συντονισμό και την οργάνωση πρωτοβουλιών που θα στηρίζουν και θα προωθούν τις ελληνικές εξαγωγές και την εξωστρέφεια της οικονομίας


* Αναδημοσίευση από το 588ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ& ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 26 - 30 Ιουνίου 2009.