Η πορεία των ιδιωτικών καταθέσεων στα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κατά την τελευταία τετραετία και η επίδραση των εξελίξεων αυτών στη δυνατότητα των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν το χαρτοφυλάκιο των δανείων τους μέσω καταθέσεων, χωρίς να αναγκαστούν να καταφύγουν σε ακριβότερες πηγές κεφαλαίων όπως η διατραπεζική αγορά ή οι κεφαλαιαγορές, εξετάζεται στο τεύχος Νοεμβρίου του μηνιαίου δελτίου της Εθνικής Τράπεζας.

Το δελτίο παρουσιάζει τις πρόσφατες εξελίξεις, καθώς και τις τάσεις της ελληνικής οικονομίας και των χρηματοοικονομικών αγορών της.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται, ενώ η ελληνική οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται με ρυθμούς που υπερβαίνουν το 4%, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα (συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών επαναγοράς) έχουν επιβραδυνθεί σημαντικά τον τελευταίο 1,5 χρόνο και είναι σχεδόν στάσιμες κατά τους τελευταίους 9 μήνες.

Στην ευρωζώνη, αντιθέτως, ο ρυθμός αύξησης των καταθέσεων κατά την ίδια περίοδο, καθώς και κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, υπερβαίνει κατά περίπου 3,5 ποσοστιαίες μονάδες τον ρυθμό αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας. Παρά την πρόσφατη επιβράδυνση, το ποσοστό των καταθέσεων στο ΑΕΠ παραμένει υψηλότερο στην Ελλάδα σε σύγκριση με την ευρωζώνη (80% και 70%, αντίστοιχα).

Από την ανάλυσή μας προκύπτει ότι -σε αντιδιαστολή με την κρατούσα άποψη- η ελληνική οικονομία εξαρτάται σε έναν πολύ υψηλό βαθμό από ρευστότητα -το ποσοστό των βασικών καταθέσεων (δηλαδή των καταθέσεων όψεως και Ταμιευτηρίου- στο ΑΕΠ βρίσκεται σε επίπεδο ανάλογο με αυτό της ευρωζώνης.

Παράλληλα, ο ρυθμός αύξησης των βασικών καταθέσεων είναι ανάλογος αυτού της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ δεν χαρακτηρίζεται από σημαντικό βαθμό ευαισθησίας σε μεταβολές των επιτοκίων. Αυτό το γεγονός επιβεβαιώνει ότι η κατηγορία αυτή των καταθέσεων προορίζεται κυρίως για συναλλακτικούς σκοπούς.

Όσον αφορά στις καταθέσεις προθεσμίας και τις συμφωνίες επαναγοράς, διαπιστώνεται ότι συνιστούν ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με την ευρωζώνη (20,5% σε σχέση με 14,3% για την ευρωζώνη), ενώ παρουσιάζουν μια πτωτική τάση διαχρονικά, καθώς φαίνεται να είναι περισσότερο ευαίσθητες -σε σύγκριση με τις βασικές καταθέσεις- στον ανταγωνισμό από άλλα σύνθετα αποταμιευτικά προϊόντα, όπως τα Αμοιβαία Κεφάλαια.

Παρόμοια μείωση έχει ήδη συντελεστεί στην ευρωζώνη, στην οποία τα Αμοιβαία Κεφάλαια αντιπροσωπεύουν το 41% του ΑΕΠ σε σύγκριση με την Ελλάδα, όπου το ποσοστό είναι μόνο 19,7%.

Η μεγαλύτερη δυνατότητα υποκατάστασης των καταθέσεων προθεσμίας και των συμφωνιών επαναγοράς αντανακλάται στην υψηλή ελαστικότητα επιτοκίου, τόσο αναφορικά με τις αποδόσεις αυτής της κατηγορίας καταθέσεων όσο και σε σχέση με τις αποδόσεις εναλλακτικών αποταμιευτικών επιλογών.

Δεδομένης της ευαισθησίας των διαφόρων κατηγοριών καταθέσεων (και δανείων) στις μεταβολές των επιτοκίων, διαπιστώνεται ότι η σημαντική μείωση των επιτοκίων κατά την τελευταία τριετία οδήγησε σε έναν υψηλό ρυθμό αύξησης των δανείων και σε μείωση των μη βασικών καταθέσεων, με αποτέλεσμα ο λόγος δανείων προς καταθέσεις να συγκλίνει με σχετικά ταχείς ρυθμούς σε αυτόν της ευρωζώνης, παραμένοντας όμως σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο (78% το β’ τρίμηνο του 2003 -από 54% το 2000- σε σύγκριση με 146% για την ευρωζώνη).

Τέλος, όσον αφορά στη μελλοντική πορεία των καταθέσεων (και με βάση την υπόθεση ότι η ΕΚΤ δεν πρόκειται να μεταβάλει τη νομισματική πολιτική της έως το τέλος του 2004), αναμένεται ο ρυθμός μεταβολής των βασικών καταθέσεων να επιταχυνθεί και να διαμορφωθεί σε επίπεδο ελαφρώς υψηλότερο από τον ρυθμό αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας.

Από την άλλη πλευρά, ο ρυθμός μεταβολής του συνόλου των προθεσμιακών καταθέσεων και των συμφωνιών επαναγοράς αναμένεται στο τέλος του 2004 να επιταχυνθεί και να διαμορφωθεί στο περίπου 5%.

Συνέπεια των παραπάνω τάσεων, καθώς και του συνεχιζόμενου υψηλού ρυθμού αύξησης των δανείων, θα είναι η περαιτέρω άνοδος του λόγου δάνεια/καταθέσεις, ο οποίος αναμένεται να διαμορφωθεί στο 90% στο τέλος του 2004, από 78% κατά το β’ τρίμηνο του 2003.