Πού ψάχνει λύσεις η Ευρώπη στον γρίφο του φυσικού αερίου

Εξαιρετικά ασταθείς αναμένεται να παραμείνουν οι τιμές του φυσικού αερίου υπό το τρέχον περιβάλλον αβεβαιότητας της αγοράς, προειδοποιεί ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA). Η ουκρανική κρίση έρχεται να διαψεύσει τις προσδοκίες αναλυτών που προσέβλεπαν δύο μήνες πριν στην αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου από τα τέλη της Άνοιξης και μετά.

Η αστάθεια των τιμών που εδράζεται, αφενός, στη συνεχιζόμενη πολεμική σύρραξη Ρωσίας-Ουκρανίας και τη συνακόλουθη αβεβαιότητα για τις ροές του ρωσικού φυσικού αερίου και αφετέρου, στα χαμηλά αποθέματα της Ευρώπης, έχει κινητοποιήσει ήδη ευρωπαϊκές χώρες που αναζητούν εναλλακτικές πηγές προμήθειας. Ήδη η Γερμανία έχει ανακοινώσει ότι θα προχωρήσει στην κατασκευή δύο νέων τερματικών σταθμών LNG, ενώ επαναξιολογεί και τη χρήση άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η εταιρεία Gastrade ου ομίλου Κοπελούζου ανακοίνωσε χθες την πρόθεσή της να κατασκευάσει στην Αλεξανδρούπολη και δεύτερη πλωτή μονάδα αποθήκευσης και αεριοποίησης LNG. Για τον σκοπό αυτό κατέθεσε χθες στη ΡΑΕ αίτηση για τη χορήγηση άδειας Ανεξάρτητου Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΑΣΦΑ), το οποίο θα αναπτυχθεί στο Θρακικό Πέλαγος, ανοικτά της Αλεξανδρούπολης.

Το νέο FSRU θα έχει ικανότητα αποθήκευσης 170.000 κ.μ. LNG και θα μπορεί να παραδώσει έως και 22.700.000 κ.μ. φυσικού αερίου ημερησίως ή 5.500.000.000 κ.μ. ετησίως. Το «ΑΣΦΑ Θράκης» θα περιλαμβάνει, επίσης, χερσαίο και υποθαλάσσιο αγωγό, που θα συνδέει το FSRU με τους υφιστάμενους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου στην περιοχή.

Στην Αλεξανδρούπολη, η Gastrade ξεκινά άμεσα την υλοποίηση και του πρώτου FSRU, το οποίο προβλέπεται να λειτουργήσει στα τέλη του 2023.

Η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης

Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΕΑ, η εξάρτηση της Ευρώπης και έμμεσα του Ηνωμένου Βασιλείου από το ρωσικό φυσικό αέριο παρουσιάζει αύξηση την τελευταία δεκαετία. Το μερίδιο των ρωσικών προμηθειών στη συνολική ζήτηση φυσικού αερίου της περιοχής αυξήθηκε από 25% το 2009 σε 32% το 2021.

Ενδιαφέρον είναι το επόμενο στοιχείο που δίνει ο ΙΕΑ. Στη δεκαετία που διανύουμε η σημασία της Ουκρανίας, ως χώρας διέλευσης, έχει μειωθεί εντυπωσιακά, καθώς δημιουργήθηκαν και άλλοι διάδρομοι διαμετακόμισης. Το 2021 οι ροές μέσω Ουκρανίας αντιπροσώπευαν πάνω από το 25% των παραδόσεων αγωγών της Ρωσίας προς την Ε.Ε. και το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ το 2009 ήταν πάνω από 60%. Παρ' όλα αυτά, ο ΙΕΑ εκτιμά ότι η Ουκρανία παραμένει σημαντική όδευση για το ρωσικό αέριο προς την Ευρώπη.

Πέρυσι, η Ρωσία, όπως αναφέρει ο ΙΕΑ, μείωσε τις προμήθειες αερίου προς την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να γεμίσουν επαρκώς οι αποθηκευτικοί χώροι της. Πιο συγκεκριμένα, οι παραδόσεις αγωγών από τη Ρωσία μειώθηκαν κατά 25% στο δ’ τρίμηνο του 2021, ενώ η μείωση γίνεται εντονότερη στις πρώτες επτά εβδομάδες του 2022.

Οι τελευταίες παραδόσεις στη Γερμανία μέσω του αγωγού Yamal ήταν στις 20 Δεκεμβρίου 2021. Οι ροές αερίου μέσω Ουκρανίας προς τη Σλοβακία μειώθηκαν, επίσης, από 80 εκατ. κ.μ. την ημέρα τον Δεκέμβριο σε 36 εκατ. κ.μ. την ημέρα κατά τις πρώτες επτά εβδομάδες του τρέχοντος έτους. Συνολικά, η διακίνηση ρωσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη ήταν φέτος κατά μέσο όρο 55 εκατ. κ.μ. την ημέρα, πολύ κάτω από τη συμβατικά διαθέσιμη δυναμικότητα των περίπου 109 εκατ. κ.μ. την ημέρα.

Το κενό κάλυψε αέριο από την Αλγερία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Νορβηγία. Κερδισμένο εμφανίζεται το LNG, με τις εισροές του να έχουν αυξηθεί κατά 63% από τον Οκτώβριο έως σήμερα, φθάνοντας έτσι τον Ιανουάριο, φέτος, στο ιστορικό υψηλό των 13 δισ. κ.μ. Η ποσότητα αυτή είναι τριπλάσια του 2021 και 70% υψηλότερη από τις ροές ρωσικού φυσικού αερίου τον Ιανουάριο του περασμένου έτους.

Η ανακατεύθυνση φορτίων LNG προς την Ευρώπη αντί των ασιατικών αγορών διευκολύνθηκε σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι επικράτησαν ήπιες θερμοκρασίες στη ΒΑ Ασία. Από τις ΗΠΑ καλύφθηκε το 37% των συνολικών προμηθειών LNG της Ευρώπης.

Οι ανατροπές αυτές είχαν άμεσες επιπτώσεις στην εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου στα hubs της Ευρώπης, ειδικά κατά τους τελευταίους τρεις μήνες του 2021. Άρχισαν, ωστόσο, να αποκλιμακώνονται από το 2022, καθώς οι ασυνήθιστα ήπιες καιρικές συνθήκες στην Ευρώπη οδήγησαν στη μείωση της ζήτησης κατά 14%. Επιπλέον, υπήρξε μεγαλύτερη συμμετοχή της αιολικής ενέργειας (+20%), με περιστολή του φυσικού αερίου.

Και ενώ η αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου είχε αρχίσει να δημιουργεί ευφορία, ήρθε η σύρραξη Ρωσίας-Ουκρανίας και ανέτρεψε όλο το σκηνικό. Στις 24 Φεβρουαρίου παρουσίασαν αύξηση κατά 50%, συμπαρασύροντας τις ασιατικές τιμές του LNG, που εκτοξεύθηκαν κατά 30%.

Με αυτά τα δεδομένα, ο ΙΕΑ υποδεικνύει την ανάγκη ενίσχυσης των επενδύσεων στην αποθήκευση φυσικού αερίου καθώς και στην αεριοποίηση LNG. Τονίζει, επιπλέον, ότι οι ελάχιστες υποχρεώσεις αποθήκευσης αερίου για τους εμπορικούς φορείς, όπως ισχύει με το πετρέλαιο, σε συνδυασμό με ισχυρούς μηχανισμούς κατανομής χωρητικότητας, είναι εργαλεία που μπορούν διασφαλίσουν τη βέλτιστη χρήση της διαθέσιμης χωρητικότητας αποθήκευσης.