Τρεις δικλίδες ασφαλείας για τις εισφορές επικουρικής σύνταξης

Την… απαγόρευση των απολύσεων σε περίπτωση που δεν έχουν καταβληθεί οι ασφαλιστικές εισφορές στο νέο Επικουρικό Κεφαλαιοποιητικό Ταμείο – ΤΕΚΑ, προβλέπει μεταξύ άλλων το δίχτυ ασφαλείας που επιχειρεί να απλώσει το υπουργείο Εργασίας, ημέρες πριν από την έναρξη λειτουργίας του νέου ταμείου. 

Σύμφωνα με τον αρμόδιο υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνο Τσακλόγλου, το ΤΕΚΑ στήνεται βάσει διεθνών προδιαγραφών, καθώς όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο υφυπουργός, οι εισφορές των ασφαλισμένων αποτελούν δημόσια περιουσία και η διαχείρισή τους απαιτεί σύγχρονη διακυβέρνηση, επαγγελματισμό, λογοδοσία, διαφάνεια και διοίκηση θωρακισμένη από πολιτικές επιρροές. Και παρότι κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Ταμείου τα κεφάλαια που θα διαχειρίζεται θα είναι σχετικά μικρά, στο στάδιο της ωριμότητας το ΤΕΚΑ θα διαχειρίζεται πόρους που θα αντιστοιχούν σε υψηλό ποσοστό του ΑΕΠ. Συνεπώς, ο ρόλος της νέας διοίκησης του Ταμείου είναι ιδιαίτερα σημαντικός και οι διαδικασίες επιλογής των μελών της Διοίκησης του ΤΕΚΑ, έτσι όπως προβλέπονται στον ιδρυτικό νόμο του, είναι ιδιαίτερα αυστηρές.  

Όπως αυστηρές είναι και οι προβλέψεις για τους εργοδότες που δεν θα καταβάλλουν στο ταμείο, τις εισφορές των ασφαλισμένων. Ο ίδιος ο νόμος περιλαμβάνει  τρεις βασικές πρόνοιες, με στόχο να προστατεύσουν  τους εργαζόμενους από εργοδότες οι οποίοι δεν καταβάλλουν τις εισφορές τους:

• Πρώτον, οι ασφαλιστικές εισφορές προς το ΤΕΚΑ εισπράττονται κατά προτεραιότητα.
• Δεύτερον, οι όποιες οφειλές προς το ΤΕΚΑ δεν υπόκεινται σε ρύθμιση. Για να εξασφαλίζει ο εργοδότης ασφαλιστική ενημερότητα θα πρέπει να τις καταβάλλει εφάπαξ και
• τρίτον, η απόλυση εργαζομένου για τον οποίο δεν έχουν καταβληθεί οι εισφορές προς το ΤΕΚΑ, είναι άκυρη.

Ξεκινά η λειτουργία του

Το ΤΕΚΑ ανοίγει τις πόρτες του, υποχρεωτικά σε όλους όσοι θα ενταχθούν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από την 1η Ιανουαρίου 2022 και μετά. Είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, που σκοπό έχει  τη χορήγηση επικουρικής σύνταξης σε ασφαλισμένους (και δικαιοδόχα πρόσωπα) για την κάλυψη των κοινωνικοασφαλιστικών κινδύνων του γήρατος, της αναπηρίας και του θανάτου. 

Είναι ένα ταμείο «καθορισμένων εισφορών», όπου οι καταβαλλόμενες ασφαλιστικές εισφορές αποταμιεύονται σε ατομικούς λογαριασμούς, επενδύονται και θα καταβληθούν ως σύνταξη, στον κάθε δικαιούχο. 

Κι ενώ από την  1/1/2022 θα ενταχθούν στο νέο ταμείο όλοι όσοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας για πρώτη φορά (ανεξαρτήτως ηλικίας), εφόσον απασχολούνται σε κλάδο για τον οποίο υπάρχει υποχρεωτικότητα επικουρικής ασφάλισης (μισθωτοί δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μηχανικοί και δικηγόροι), από την 1/1/2023 θα υπάρχει δυνατότητα να υπαχθούν προαιρετικά στην ασφάλιση του ΤΕΚΑ και οι εξής:

• Ασφαλισμένοι στον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ (πρώην ΕΤΕΑΕΠ) που έχουν γεννηθεί από 1/1/1987 και μετά και οι οποίοι επιθυμούν να μεταβούν από τον προαναφερόμενο Κλάδο στο ΤΕΚΑ.  Η συγκεκριμένη κατηγορία ασφαλισμένων μπορεί να ασκήσει το δικαίωμά της για υπαγωγή στην ασφάλιση του ΤΕΚΑ μέχρι τις 31.12.2023.
• - Εργαζόμενοι που απασχολούνται σε κλάδους για τους οποίους δεν υπάρχει υποχρέωση υπαγωγής στην επικουρική ασφάλιση (π.χ.  ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες, αυτοαπασχολούμενοι υγειονομικοί) και οι οποίοι διατηρούν το δικαίωμα ένταξης στο ΤΕΚΑ μέχρι  να συμπληρώσουν το 35ο έτος της ηλικίας τους.

Εισφορές

Οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης θα συλλέγονται από τον e-ΕΦΚΑ και θα πιστώνονται στους ατομικούς λογαριασμούς των ασφαλισμένων.  Το ύψος των εισφορών δεν διαφοροποιείται από εκείνο του ισχύοντος συστήματος, διαμορφώνεται δηλαδή σε ποσοστό 3,25% για τον εργοδότη και 3,25% για τον εργαζόμενο μέχρι και τον Μάιο του 2022, και σε 3% για τον καθένα εφεξής.   

Παροχές

Προϋπόθεση θεμελίωσης δικαιώματος μηνιαίας επικουρικής σύνταξης είναι η έκδοση κύριας σύνταξης και η συμπλήρωση 15 ετών επικουρικής ασφάλισης.  Στις περιπτώσεις που δεν θεμελιώνεται δικαίωμα μηνιαίας επικουρικής σύνταξης (δηλαδή εάν για οποιονδήποτε λόγο δεν απονεμηθεί κύρια σύνταξη ή δεν συμπληρώνονται 15 έτη επικουρικής ασφάλισης), οι καταβληθείσες εισφορές επιστρέφονται σε πραγματική αξία στον ασφαλισμένο κατά τη συμπλήρωση του γενικού ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, κάτι που δεν ισχύει σήμερα.

Σε περίπτωση μετάβασης ασφαλισμένου από τον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ στο ΤΕΚΑ (δηλαδή, στις περιπτώσεις προαιρετικής υπαγωγής), η επικουρική σύνταξη απαρτίζεται από δύο μέρη: ένα μέρος από τον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και ένα μέρος από το ΤΕΚΑ για τις εισφορές που αντιστοιχούν σε καθένα από τα Ταμεία.  Η 15ετία υπολογίζεται αθροιστικά για την ασφάλιση στα δύο Ταμεία. 

Για παράδειγμα: Ασφαλισμένος που έχει διανύσει χρόνο ασφάλισης δεκατεσσάρων ετών στον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και 12 ετών στο ΤΕΚΑ, θεμελιώνει δικαίωμα επικουρικής σύνταξης, εφόσον δικαιωθεί και κύριας.  Στην περίπτωση αυτή, η σύνταξη θα υπολογιστεί σε διακριτά τμήματα ως εξής: με βάση το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης για τα 14 έτη και τη ράντα που ισχύει για τον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και σύμφωνα με τη ράντα που ισχύει για το ΤΕΚΑ, στη βάση του ποσού που έχει σωρευτεί στον ατομικό λογαριασμό του από τις καταβληθείσες εισφορές και τις αποδόσεις τους κατά τη δωδεκαετή υπαγωγή στην ασφάλιση του Ταμείου αυτού.

Επενδύσεις

Βάσει του σχεδιασμού, οι εισφορές των ασφαλισμένων θα επενδύονται σε ευρέως διαφοροποιημένα χαρτοφυλάκια μετοχικών, ομολογιακών και καταθετικών επενδυτικών προϊόντων. Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΤΕΚΑ, το οποίο φέρει και την τελική ευθύνη των επενδύσεων, συνεπικουρούμενο από την Επενδυτική Επιτροπή του Ταμείου χαράσσει την στρατηγική των επενδύσεών του. 

Το ΤΕΚΑ θα αναπτύξει εσωτερικά, μέσω της Διεύθυνσης Επενδύσεων του Ταμείου, ισχυρή επενδυτική ομάδα διαχείρισης από  καταρτισμένους επαγγελματίες διαχειριστές, η οποία σε συνεργασία με εξωτερικούς διαχειριστές θα υλοποιεί την καθορισμένη επενδυτική στρατηγική με τον βέλτιστο τρόπο για το συμφέρον των ασφαλισμένων.

Η Διεύθυνση Διαχείρισης Κινδύνων του ΤΕΚΑ θα έχει την ευθύνη της αναγνώρισης, της παρακολούθησης, της μέτρησης, της αξιολόγησης και της διαχείρισης του ρίσκου των επενδύσεων των ασφαλισμένων. Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Διαχείρισης Κινδύνων θα αναφέρεται απευθείας στο Διοικητικό Συμβούλιο.

Στους ασφαλισμένους του ΤΕΚΑ θα προσφέρεται ένα βασικό συνταξιοδοτικό-επενδυτικό προϊόν (default) που θα συνδυάζει το κατάλληλο μείγμα κινδύνου, απόδοσης και ασφάλειας για όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου ενός τυπικού ασφαλισμένου χωρίς ο ίδιος να χρειάζεται να ασχοληθεί περισσότερο με τη διαχείριση των εισφορών του.  Το χαρτοφυλάκιο αυτό θα έχει δομή κύκλου ζωής.  Δηλαδή, η σύνθεσή του θα διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία του κάθε ασφαλισμένου και θα αντιστοιχεί σε σύνθεση με υψηλότερο ρίσκο για τους νεότερους σε ηλικία ασφαλισμένους, το οποίο βαθμιαία θα μειώνεται καθώς ο ασφαλισμένος πλησιάζει στην ηλικία συνταξιοδότησης.

Στους ασφαλισμένους θα προσφέρονται και άλλα συνταξιοδοτικό-επενδυτικά προϊόντα, επίσης με δομή κύκλου ζωής αλλά με διαφορετικό προφίλ ρίσκου, για αυτούς που θέλουν μόνοι τους να επιλέξουν τη διαβάθμιση του ρίσκου που επιθυμούν να αναλάβουν. Ο ασφαλισμένος θα κατατάσσεται αυτομάτως στο default χαρτοφυλάκιο και θα μπορεί μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας να επιλέξει διαφορετικό χαρτοφυλάκιο ή συνδυασμό χαρτοφυλακίων.  Εάν το επιθυμεί, ο ασφαλισμένος θα έχει τη δυνατότητα να μεταβάλει το χαρτοφυλάκιό του κάθε τρία χρόνια. 

Σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, η σύσταση του ΤΕΚΑ προς τους ασφαλισμένους θα είναι να εμπιστευτούν τους επαγγελματίες διαχειριστές του Ταμείου και να παραμείνουν στο default χαρτοφυλάκιο, καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου.

Η περίοδος… χάριτος

Η επενδυτική λειτουργία του Ταμείου θα αναπτυχθεί σταδιακά σε τρεις περιόδους. Το επίπεδο, η δομή και η διαβάθμιση του ρίσκου των τοποθετήσεων των αποταμιεύσεων των ασφαλισμένων εναπόκεινται στην απόλυτη ευθύνη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΤΕΚΑ. Κατά συνέπεια, στην πρώτη, μεταβατική περίοδο, κατά την οποία το ΤΕΚΑ διοικείται από Προσωρινή Διοικούσα Επιτροπή, θα υιοθετηθεί πολύ συντηρητική επενδυτική στρατηγική και οι εισφορές των ασφαλισμένων θα επενδυθούν σε χρηματοοικονομικά προϊόντα ιδιαίτερα χαμηλού κινδύνου (υψηλότοκες καταθέσεις στην Τράπεζα της Ελλάδος).

Κατά τη δεύτερη περίοδο – λίγους μήνες μετά τη συγκρότηση του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου – θα προσφέρεται στους ασφαλισμένους το βασικό προκαθορισμένο (default) χαρτοφυλάκιο με επενδύσεις σε ένα διευρυμένο και διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο αξιογράφων, το οποίο θα έχει δομή «κύκλου ζωής». Να σημειωθεί ότι σε αυτό το χαρτοφυλάκιο αναμένουμε να τοποθετηθεί η συντριπτική πλειονότητα των ασφαλισμένων ακόμα και κατά την τρίτη φάση, και αυτή θα είναι, άλλωστε, η σύσταση του Ταμείου προς τους ασφαλισμένους.

Κατά την τρίτη περίοδο – χονδρικά, μετά τα τέλη του 2024 – θα προσφερθούν στους ασφαλισμένους και άλλα κατάλληλα διαμορφωμένα συνταξιοδοτικά/επενδυτικά προϊόντα διαβαθμισμένου ρίσκου, επίσης με δομή «κύκλου ζωής» για εκείνους τους ασφαλισμένους που επιθυμούν να επιλέγουν και να ρυθμίζουν μόνοι τους το επίπεδο κινδύνου των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεών τους.

Εγγυήσεις

Στον ιδρυτικό νόμο του ΤΕΚΑ, υπάρχει ρητή αναφορά πως το Κράτος εγγυάται την καταβολή ελάχιστης ανταποδοτικής μηνιαίας επικουρικής σύνταξης, η οποία υπολογίζεται στη βάση του ύψους της πραγματικής αξίας των εισφορών που κατέβαλαν οι ασφαλισμένοι.  Κατά συνέπεια, απονέμεται στους ασφαλισμένους  επικουρική σύνταξη τουλάχιστον ίση με αυτή που αντιστοιχεί στις εισφορές τις οποίες κατέβαλαν, λαμβανομένου υπόψη και του πληθωρισμού – με άλλα λόγια, το Κράτος εγγυάται μη αρνητικές αποδόσεις. 

Περαιτέρω, στο ΤΕΚΑ προβλέπεται κατώτατη επικουρική σύνταξη σε περίπτωση αναπηρίας ή θανάτου ενεργού ασφαλισμένου, κάτι που δεν ισχύει στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης νοητής κεφαλαιοποίησης.  Ειδικότερα, εάν το υπόλοιπο του ατομικού λογαριασμού του ασφαλισμένου υπολείπεται του ποσού των εισφορών ασφαλισμένου με  15 έτη ασφάλισης και αποδοχές ίσες με τον νομοθετημένο κατώτατο μισθό υπαλλήλου για πλήρη απασχόληση, ο Κρατικός Προϋπολογισμός καλύπτει τη διαφορά και στη συνέχεια υπολογίζεται το ποσό της σύνταξης του ασφαλισμένου ή των λοιπών δικαιοδόχων προσώπων.