Ποιοι «κυβερνούν» σήμερα τις τράπεζες

Πάνω από είκοσι εποπτικοί μηχανισμοί, φορείς ή οδηγίες, ρυθμίσεις εγχώριες και διεθνείς, εποπτεύουν σήμερα τις ελληνικές τράπεζες. Δεν είναι τυχαίο που οι τραπεζικοί υπάλληλοι κάνουν πλέον εντελώς διαφορετική εργασία από ό,τι παλαιότερα: τη διαχείριση μεγάλης γραφειοκρατίας, παραδίδοντας αμέτρητους φακέλους –τι και αν σε ηλεκτρονική μορφή- για το κάθε δάνειο, την κάθε υπογραφή, την κάθε συναλλαγή.

Γίνεται λόγος από την πλευρά των ελληνικών τραπεζών για... τόνους πληροφοριών προς έναν ορυμαγδό εποπτών, πολλά στοιχεία που εν πολλοίς αλληλοκαλύπτονται, αλλά που οι τραπεζίτες είναι υποχρεωμένοι να τα αποστέλλουν ενημερώνοντας την κάθε εποπτική αρχή ή φορά ξεχωριστά.

Με αφορμή την πρόσφατη ομιλία του κ. Νικ. Καραμούζη, καταμετρήσαμε έναν ατελείωτο κατάλογο οδηγιών και ρυθμίσεων που ξένοι κυρίως φορείς, χρησιμοποιούν για να εποπτεύουν τις ελληνικές τράπεζες - οι οποίες ούτως ή άλλως είναι υπό την εποπτεία της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας (ECB) και της ΤτΕ.

Συγκεκριμένα, λοιπόν, έχουμε:

- Ενιαία εποπτεία των συστημικών τραπεζών, μέσω του SSM (Single Supervisory Mechanism)

- τη δημιουργία του SRM (Single Resolution Mechanism) για τη διαχείριση μη βιώσιμων τραπεζών,

- τη δημιουργία του ESM (European Stability Mechanism) για την αντιμετώπιση κρίσεων σε κράτη μέλη της Ευρωζώνης και για την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, με προοπτική να μετατραπεί ο τελευταίος σε IMF της Ευρωζώνης,

- η ψήφιση του BRRD (Bank Recovery and Resolution Direction) που ανάμεσα σε άλλες σημαντικές αλλαγές, εισήγαγε και το burden sharing καταθέσεων, σε περίπτωση ανακεφαλαιοποίησης Τράπεζας στην Ευρωζώνη με επίσημους πόρους,

- την εισαγωγή των νέων λογιστικών προτύπων IFRS9 (international financial reporting standards), που άλλαξε και τον τρόπο υπολογισμού των προβλέψεων για δανειακές ή άλλες εκθέσεις κινδύνου των τραπεζών,

- το  calendar provisioning, που αυστηροποιεί σημαντικά τις απαιτούμενες προβλέψεις για χρόνια μη εξυπηρετούμενα δάνεια, θεσπίζοντας μια μεταβατική περίοδο,

- τα stress test που υποβάλλονται οι σημαντικές τράπεζες της Ευρωζώνης και που διεξάγονται κάθε διετία υπό την εποπτεία και διαχείριση του SSM και με βάση τους κοινούς κανόνες που έχει διαμορφώσει η EBA (European Banking Authority),

- την καθιέρωση του αυστηρού πλαισίου ετήσιας εποπτείας SREP (Supervisory Review and Evaluation Process) των τραπεζών από τον SSM που αξιολογεί συνολικά την επάρκεια και ποιότητα των κεφαλαίων, της ρευστότητας, της εταιρικής διακυβέρνησης, των μεθόδων και διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων και τη βιωσιμότητα του επιχειρηματικού προτύπου,

- την καθιέρωση του MREL (Minimum Requirement for ownfunds and Eligible Liabilities) που προβλέπει την υποχρέωση των τραπεζών την επόμενη 4ετία, να δημιουργήσουν σημαντικά κεφαλαιακά αποθέματα, υποδεέστερης εξασφάλισης, ικανά να απορροφήσουν κατά προτεραιότητα πριν τις καταθέσεις, τις ζημίες που θα προκύψουν από την τράπεζα σε περίπτωση recapitalization and/or resolution (διαδικασία εξυγίανσης),

- οι νόμοι για την Εταιρική Διακυβέρνηση, με την εισαγωγή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από τον SSM του Proper and Fit test, για τα μέλη Δ.Σ. τραπεζών, με guidelines και θεσμοθετημένες διαδικασίες. Στην Ελλάδα λόγω της κρίσης και της έλλειψης εμπιστοσύνης, οι αλλαγές έγιναν ιδιαιτέρως αυστηρές και με σαφείς περιοριστικούς όρους, ιδιαίτερα όσον αφορά τη σύνθεση, τις αρμοδιότητες, τις δεξιότητες και τις απαιτούμενες εμπειρίες των μελών του Δ.Σ. των τραπεζών και των Προέδρων των επιτροπών.

- Το ευρωπαϊκό CRD IV, οι ευρωπαϊκές οδηγίες και ελληνικοί νόμοι και οι οδηγίες της ΤτΕ που διαμορφώνουν και περιορίζουν το πλαίσιο, το ύψος και τον τρόπο διανομής μεταβλητών αμοιβών και κινήτρων σε είδος ή μετρητά.

Παράλληλα έχουν ψηφιστεί και υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια μια σειρά από σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, που καθιστούν ακόμα πιο πολύπλοκη τη λειτουργία των τραπεζών και ακόμα πιο απαιτητικό και αναγκαίο τον ρόλο των Διευθύνσεων Εσωτερικού Ελέγχου και Κανονιστικής Συμμόρφωσης.

Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες:

− Με την 4η EU AML Directive, οδηγία για ξέπλυμα μαύρου χρήματος,

− την ψήφιση του FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act),

− την ψήφιση του Automatic Exchange of information, common reporting standards για μη κατοίκους που διατηρούν τραπεζικούς λογαριασμού σε πάνω από 100 χώρες που έχουν υπογράψει τη σχετική συμφωνία,

− PSD2, η ευρωπαϊκή οδηγία για τις πληρωμές που εισάγει δραστικές αλλαγές, εντονότερο ανταγωνισμό και νέες δυνατότητες στον τομέα των διασυνοριακών και ενδοσυνοριακών τραπεζικών συναλλαγών,

− Η νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα και η δημιουργία της Ανεξάρτητης Αρχής,

− Οι πολυάριθμες δικαστικές και εισαγγελικές έρευνες, καθώς και τα αιτήματα για παροχή σημαντικού όγκου επεξεργασμένων πληροφοριών από τις δικαστικές αρχές, τις φορολογικές αρχές, την Αρχή Ξεπλύματος Μαύρου Χρήματος, την Ανεξάρτητη Αρχή Εσόδων, το ΣΔΟΕ, την Τράπεζα της Ελλάδος,

− Η νομοθεσία της κεφαλαιαγοράς για την προστασία των επενδυτών και τη χρήση εμπιστευτικών και προνομιακών πληροφοριών, χειραγώγηση, διαφάνεια στη λήψη και διαβίβαση χρηματιστηριακών εντολών, αλλά κυρίως MiFid II και MiFiR (market in financial instruments regulation),

− Η νομοθεσία για την προστασία του καταναλωτή με τις εφαρμογές της στις τραπεζικές δραστηριότητες.

− Η περιοχή SEPA (Single European Payments Area): διασυνοριακές πληρωμές ισοδύναμες με συναλλαγές στο εσωτερικό.