Νέος γύρος αναδιάρθρωσης στους κατασκευαστικούς ομίλους

Σε νέο γύρο αναδιαρθρώσεων έχουν μπει οι ισχυροί κατασκευαστικοί όμιλοι, με κύριο μοχλό τον περιορισμό της παρουσίας τους στην αγορά ακινήτων, την επιλεκτική διεκδίκηση νέων συμβάσεων έργων και την ενίσχυση της θέσης στις συμβάσεις παραχώρησης.

Εκτός από τον όμιλο Ελλάκτωρ, η νέα διοίκηση του οποίου έχει ήδη ανακοινώσει τις προθέσεις της για ευρύτατη αναδιάρθρωση και νέα στρατηγική σχεδόν σε όλους τους τομείς, και οι υπόλοιπες διοικήσεις προχώρησαν τους τελευταίους μήνες ή προχωρούν σε σοβαρές αλλαγές.

Ταυτόχρονα βρίσκονται σε εξέλιξη, σε αρκετούς ομίλους, και αλλαγές σε επίπεδο διοικήσεων. Τον δρόμο της Ελλάκτωρ, που ήδη αναζητεί στην αγορά τον νέο διευθύνοντα σύμβουλο της ΑΚΤΩΡ, θα ακολουθήσουν και κάποιοι από τους άλλους ομίλους.

Ηδη η Intrakat αποκτά τη συμμετοχή της μητρικής Intracom Holdings στην κοινοπραξία Μορέας, που διαχειρίζεται τον οδικό άξονα Κόρινθος - Τρίπολη - Καλαμάτα (και τον κλάδο Λεύκτρο - Σπάρτη), αλλά και το αντίστοιχο ποσοστό (13,33%) στη Μορέας ΣΕΑ, που διαχειρίζεται τους Σταθμούς Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών στον ίδιο άξονα.

Την ίδια στιγμή, μεταβίβασε τις συμμετοχές και δραστηριότητες στο real estate (Intradevelopment κ.α.) στη μητρική εταιρεία, αλλά διατηρεί παρουσία στον χώρο των ξενοδοχείων με τις υπό ανάπτυξη μονάδες στην οδό Κολοκοτρώνη στην Αθήνα και στα 100 στρέμματα στον Πλατύ Γιαλό της Μυκόνου (όπου προωθείται η κατασκευή πολυτελούς μονάδας σε συνεργασία με διεθνή όμιλο).

Τον ίδιο δρόμο, της περιορισμένης παρουσίας στο real estate, ακολουθούν και οι δύο ισχυρότεροι όμιλοι του κλάδου, η Ελλάκτωρ και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Η νέα διοίκηση της Ελλάκτωρ υποστηρίζει στις τελευταίες παρουσιάσεις της πως θα προχωρήσει σε αναδιάταξη του βραχίονα ακινήτων (REDS ΑΕ), κύριο περιουσιακό στοιχείο της οποίας είναι το εμπορικό κέντρο Smart Park στα Σπάτα, ενώ προσπαθεί να αναπτύξει και το ακίνητο στο «Κτήμα Καμπά». Το Smart Park, που παρουσιάζει εντυπωσιακή βελτίωση μεγεθών στο φετινό εξάμηνο και βρίσκεται σε στάδιο επέκτασης, είχε βγει προς πώληση στο παρελθόν χωρίς αποτέλεσμα.

Στον όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχουν ξεκαθαρίσει εδώ και μήνες πως επιδιώκουν την «ανάπτυξη και ρευστοποίηση» του χαρτοφυλακίου ακινήτων, η αξία του οποίου προσέγγιζε τα 177 εκατ. ευρώ (στα 97 εκατ. ευρώ υπολογίζεται η αξία των ακινήτων εκτός Ελλάδας) στο τέλος του 2017.

Ενα από τα σημαντικά περιουσιακά στοιχεία του ομίλου στον χώρο των ακινήτων, για το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία αναζήτησης αγοραστή, είναι το κτιριακό συγκρότημα «City Tower» στο κέντρο της Σόφιας. Στη Βουλγαρία, εκτός από την επένδυση στο «City Tower», η αξία του οποίου εκτιμάται κοντά στα 80 εκατ. ευρώ, ο όμιλος διαθέτει και την τουριστική ανάπτυξη (ξενοδοχείο και πολυτελείς κατοικίες) «Borovets Euphoria Club» στο χιονοδρομικό κέντρο του Μπόροβετς.

Κοινή επιδίωξη των περισσότερων διοικήσεων είναι η ενίσχυση της παρουσίας στον τομέα των συμβάσεων παραχώρησης (αλλά και της ενέργειας), οι οποίοι θεωρούνται ασπίδα απέναντι στους κύκλους της κατασκευαστικής δραστηριότητας. Το επίπεδο διαφοροποίησης έναντι των δημόσιων έργων (κυρίως) ποικίλλει: Με βάση τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου 2018, το 78,85% των εσόδων του ομίλου Ελλάκτωρ προέρχονταν από τις κατασκευές. Από τις κατασκευές προήλθε το 2017 και το 81% των εσόδων του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.

Και οι δύο όμιλοι έχουν, πάντως, πετύχει διαφοροποίηση που βρίσκεται κοντά στον μέσο όρο των ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων της Ευρώπης, το 23% των εσόδων των οποίων ήταν από τομείς πέραν των έργων το 2017 (σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας συμβούλων Deloitte). Και οι δύο όμιλοι έχουν ήδη ισχυρή παρουσία στις παραχωρήσεις, τόσο στις εταιρείες διαχείρισης των οδικών αξόνων όσο και σε ΣΔΙΤ (συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) στον τομέα των απορριμμάτων και αλλού.

Διαφορετική είναι η εικόνα στον όμιλο J&P ΑΒΑΞ, στον οποίο άνω του 90% των εσόδων του 2017 προέρχονταν από τις κατασκευές, αν και διαθέτει ευρύ χαρτοφυλάκιο συμμετοχών στις παραχωρήσεις όπως και οι δύο μεγαλύτεροι ανταγωνιστές του. Στην Intrakat από τα 81,9 εκατ. ευρώ που παρουσίασε στο πρώτο εξάμηνο του 2018, τα 75,7 εκατ. προέρχονταν από τις κατασκευές και τα υπόλοιπα 6,2 εκατ. ευρώ από τις μεταλλικές κατασκευές, καθώς τα έσοδα από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) μεταβιβάστηκαν (μαζί με τη θυγατρική) στη μητρική Intracom Holdings.

Η εικόνα στην Ευρώπη

Από την τελευταία έκθεση «Global Powers of Construction 2017» της Deloitte αποκαλύπτεται, πάντως, το μεγάλο μειονέκτημα των ελληνικών ομίλων έναντι των ισχυρών Ευρωπαίων ανταγωνιστών τους.

Πλήρωσαν ακριβά τα προβλήματα των ελληνικών τραπεζών αφού δεν είχαν την απαραίτητη στήριξη για ενίσχυση της διεθνούς τους παρουσίας. Την τελευταία διετία, η διεθνής παρουσία των μεγάλων ελληνικών κατασκευαστικών ομίλων είναι στάσιμη ή συρρικνώνεται, σε ορισμένες περιπτώσεις με μεγάλες ζημίες (όπως στον όμιλο Ελλάκτωρ). Εκτός από την αδυναμία στήριξης από τον τραπεζικό κλάδο, η διεθνής επέκταση έχει ανακοπεί εξαιτίας και δομικών προβλημάτων σε πολλές αγορές του εξωτερικού.

Στην Ευρώπη, οι διεθνείς δραστηριότητες των 20 μεγαλύτερων κατασκευαστικών ομίλων αντιπροσώπευαν το 55% των εσόδων του 2017, σύμφωνα με την Deloitte. Ενδεικτικό είναι πάντως πως το ποσοστό διεθνών εσόδων για τους 20 ισχυρότερους κατασκευαστές της Γηραιάς Ηπείρου παρέμεινε το ίδιο με το 2010, χαρακτηριστικό των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι τεχνικές εταιρείες στο εξωτερικό.

Πώς αντιμετώπισαν οι μεγάλοι της Ευρώπης την αδυναμία ενίσχυσης των διεθνών δραστηριοτήτων; Με περαιτέρω διαφοροποίηση και έσοδα από άλλους τομείς πέραν των κατασκευών. Μεταξύ του 2010 και του 2017 τα έσοδα που δεν προέρχονται από τις κατασκευές αυξήθηκαν, κατά μέσο όρο, από 16% σε 24% για τους 20 ισχυρότερους ομίλους. Ομως υπήρξαν όμιλοι όπως οι Γάλλοι της Vinci και οι Ισπανοί των ACS και Ferrovial που διεύρυναν σημαντικά τη διεθνή τους παρουσία τα τελευταία χρόνια, όπως και τα έσοδα εκτός κατασκευών. Η Ferrovial και η επίσης ισπανική Acciona αύξησαν τη διεθνή παρουσία κυρίως μέσω των τομέων ενέργειας και υπηρεσιών. Η επίσης ισπανική FCC είδε τα διεθνή έσοδα να αυξάνονται στο 71% του κύκλου εργασιών κυρίως μέσω των συμβάσεων διαχείρισης ύδατος που ανέλαβε.

Το ίδιο επιχειρούν να κάνουν και οι ελληνικοί όμιλοι μέσω της διεκδίκησης νέων συμβάσεων ΣΔΙΤ και συμβάσεων παραχώρησης. Ηδη ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ βρίσκεται στο τελικό στάδιο για την έγκριση της σύμβασης παραχώρησης για το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι Ηρακλείου.

Στην Ελλάκτωρ υποστηρίζουν πως θα επιδιώξουν να αυξήσουν τη συμμετοχή τους σε υφιστάμενες συμβάσεις παραχώρησης με επιλεκτική διεκδίκηση νέων έργων, ώστε να ενισχύσουν τα περιθώρια κέρδους, ενώ και οι υπόλοιπες διοικήσεις κοιτάζουν προς την ίδια κατεύθυνση.