Εξι λόγοι αισιοδοξίας για την πορεία των επενδύσεων

Στην τραπεζική χρηματοδότηση, την αξιοποίηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και τις ιδιωτικοποιήσεις «επαφίεται» πλέον η τόνωση των επιχειρηματικών επενδύσεων. Αν και σημαντικό μοχλό για την ανάπτυξη των επιχειρηματικών επενδύσεων αποτελούν οι δημόσιες επενδύσεις, ο περιορισμός τους λόγω της δημοσιονομικής κατάστασης μεταφέρει το βάρος της ανάπτυξης στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος, υπό δυσμενείς ακόμη συνθήκες, καλείται να προχωρήσει εμπρός. 

Σύμφωνα με την έκθεση της ΤτE, το διάστημα 2008-2016 όλες οι κύριες συνιστώσες των ακαθάριστων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου σημείωσαν σημαντική πτώση. Ιδιαίτερα έντονη πτώση κατέγραψαν οι επενδύσεις σε κατοικίες, που μειώθηκαν κατά περίπου 90% σε σχέση με το 2008. Σημαντική πτώση παρατηρήθηκε όμως το εν λόγω διάστημα και στις άλλες δύο βασικές συνιστώσες των επενδύσεων, τις επιχειρηματικές επενδύσεις (σωρευτική μείωση κατά 42,8%) και τις δημόσιες επενδύσεις, η συνολική μείωση των οποίων υπερέβη το 50%.

Τα αίτια της υποχώρησης

Όπως αναφέρεται στη σχετική ανάλυση της ΤτΕ, η πτώση των επιχειρηματικών επενδύσεων την περίοδο 2008-2009 εξηγείται κατά κύριο λόγο από τη μείωση της εξωτερικής ζήτησης, ως αποτέλεσμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Την περίοδο 2010-2013, καθοριστικό ρόλο στη δυσμενή εξέλιξη των επιχειρηματικών επενδύσεων φαίνεται να διαδραμάτισε η εγχώρια ζήτηση, ως αποτέλεσμα της πτώσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των δημόσιων επενδύσεων.

Αρνητικά συνέβαλαν επίσης την ίδια περίοδο τα μειωμένα κέρδη των επιχειρήσεων και η περιορισμένη ρευστότητα. Οι αρνητικές προσδοκίες για την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας, όπως αποτυπώνονται στον δείκτη οικονομικού κλίματος, επέδρασαν ανασταλτικά στη λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων κατά την περίοδο 2009-2012. Επιπλέον, στο σύνολο της υπό εξέταση περιόδου διαφαίνεται μία σημαντικά θετική συσχέτιση μεταξύ των επιχειρηματικών σχεδίων και της πολιτικής σταθερότητας.

Το γύρισμα

Ωστόσο, η αρνητική επίπτωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των δημόσιων επενδύσεων φαίνεται να εξασθενεί από το 2014 και έπειτα, και σταδιακά μετατρέπεται σε θετική συμβολή στην εξέλιξη των επιχειρηματικών επενδύσεων. Θετική επίδραση επίσης έχει και η αποκλιμάκωση της πιστωτικής συρρίκνωσης που σημειώθηκε την πρόσφατη περίοδο.

Παρά την πρόοδο που έχει πραγματοποιηθεί την τελευταία τριετία, οι επιχειρηματικές επενδύσεις παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα και η τόνωσή τους αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την ελληνική οικονομία, ενώ, όπως σημειώνει η ΤτE, σημαντική για την ενίσχυση των επιχειρηματικών επενδύσεων είναι η αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, καθώς θα επηρεάσει ευνοϊκά τη συνολική ζήτηση και την παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα και θα δημιουργήσει κίνητρα για την ανάληψη επενδυτικών πρωτοβουλιών.

Παράλληλα, μια αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, με τραπεζικά κεφάλαια που μπορούν να προέλθουν μεταξύ άλλων από την αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα συμβάλει θετικά στην ανάληψη επενδυτικών σχεδίων, παράλληλα με τις θετικές προσδοκίες για την πορεία της οικονομίας.

Οι παράγοντες τόνωσης των επενδύσεων

Συνεπώς, σύμφωνα με την ΤτE, με τη βαθμιαία ανάκτηση της εμπιστοσύνης στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας αναμένεται ότι η ανάκαμψη των επενδύσεων θα επιταχυνθεί.

Μια σειρά από παράγοντες εκτιμάται ότι θα συμβάλουν σε αυτή την προοπτική:

(α) Οι όροι τραπεζικής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων αναμένεται να βελτιωθούν ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την ενίσχυση της σχετικής δευτερογενούς αγοράς. Στην κατεύθυνση αυτή, εκτιμάται ότι θα συμβάλει και η αξιοποίηση του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων (ν. 4469/2017).

(β) Το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων αναμένεται να επιταχυνθεί, σηματοδοτώντας αποφασιστικότερα τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα σε έργα ευρύτερης οικονομικής εμβέλειας, όπως αυτά που αφορούν την περιοχή του Ελληνικού ή τις υποδομές ενέργειας. Για το 2018 αναμένονται έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις ύψους 2,7 δισ. ευρώ, ενώ εκτιμάται ότι η βελτίωση της λειτουργίας των δύο βασικών θεσμών, του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ), θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας.

(γ) Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στο πλαίσιο των καθεστώτων αναπτυξιακών κινήτρων που προβλέπει ο ν. 4399/2016 εκτιμάται ότι θα αποδώσει ορατά οφέλη. Η ενεργοποίηση του συνόλου των προγραμμάτων και η προκήρυξη νέων κύκλων αιτήσεων αναμένεται να διευρύνουν τις επιλογές χρηματοδότησης των επενδύσεων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

(δ) Η χρηματοδότηση της επιχειρηματικότητας και των έργων υποδομής από θεσμούς όπως το νέο Ταμείο Επιχειρηματικών Συμμετοχών (EquiFund) και το Ταμείο Υποδομών εκτιμάται ότι θα διευρυνθεί. Ήδη, η έως τώρα συνολική χρηματοδότηση της Ελλάδος από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων ανέρχεται στο 1,7 δισ. ευρώ, ενώ αναμένεται να ενεργοποιήσει πρόσθετες επενδύσεις ύψους 5,7 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 3,5 δισ. ευρώ συνδέονται με προγράμματα υποδομών και καινοτομίας, ενώ τα υπόλοιπα εκτιμάται ότι αφορούν επενδύσεις κυρίως στον χώρο των ΜΜΕ.

(ε) Η ταχεία ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης και ο προσδιορισμός των μεσοπρόθεσμων μέτρων για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.

(στ) Η ενδεχόμενη ένταξη των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).