Mεταρρυθμίσεις για τα... μάτια των θεσμών

Αποσπασματικές και χωρίς πλάνο, χαρακτηρίζει τις μεταρρυθμίσεις στη χώρα η επιχειρηματική κοινότητα, εκτιμώντας ότι αυτές (οι μεταρρυθμίσεις) περισσότερο σχεδιάζονται και ταυτίζονται με την εκταμίευση της επόμενης δόσης, παρά με τις ουσιαστικές ανάγκες της οικονομίας. Αυτό είναι, μεταξύ άλλων, ένα από τα συμπεράσματα που προκύπτει από την έρευνα «Ο Σφυγμός του Επιχειρείν» που διενήργησε η MRB για λογαριασμό του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ).

Στο πλαίσιο της έρευνας, ζητήθηκε η άποψη των επιχειρήσεων για τα αποτελέσματα των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων που στόχευαν στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Πιο συγκεκριμένα στην έρευνα αξιολογούνται οκτώ μεταρρυθμίσεις με επίπτωση στο επιχειρηματικό περιβάλλον που πραγματοποιήθηκαν, κατά την τελευταία διετία, ως προς δύο βασικές παραμέτρους: α) την αναγκαιότητα αυτών των παρεμβάσεων (ήταν οι παρεμβάσεις αυτές αυτό που είχε ανάγκη η αγορά;) και β) την επίδραση που πράγματι είχαν οι μεταρρυθμίσεις αυτές για την επιβίωση και την ανάπτυξή τους.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, ο επιχειρηματικός κόσμος δεν αξιολογεί θετικά την επίδραση που είχαν στη λειτουργία τους, παρόλο που συνεχίζει να διεκδικεί μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις σε πολλά σημαντικά πεδία.

Το γεγονός αυτό, κατά τους ερευνητές, μπορεί να υποδηλώνει ότι οι μεταρρυθμίσεις στη χώρα σχεδιάζονται για την ανάγκη κλεισίματος των αξιολογήσεων των δανειστών και συνεπώς, όπως προαναφέρθηκε, δεν εκφράζουν ένα ολοκληρωμένο, μεταρρυθμιστικό πλάνο που επιλύει ουσιωδώς τα προβλήματα της αγοράς και της οικονομίας.

Επίσης, πολλές φορές δεν υλοποιούνται στην πράξη, δεν προβάλλονται επαρκώς στην επιχειρηματική κοινότητα και σχεδιάζονται με «επιπολαιότητα», χωρίς τη συμμετοχή των άμεσα εμπλεκόμενων. Ως αποτέλεσμα, ακόμα και αν υπάρχουν μεταρρυθμιστικές επιτυχίες σε επιμέρους σημεία, συνολικά η διευκόλυνση στη λειτουργία του επιχειρείν και η ικανότητα των επιχειρήσεων να προβλέψουν το θεσμικό περιβάλλον δεν έχει βελτιωθεί ακόμα.

Ακόμη όμως και όταν υπάρχουν επιμέρους αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις, αυτές εξουδετερώνονται στην πράξη από τα υψηλά κόστη που σωρεύουν για κάθε επιχείρηση τα υψηλά φορολογικά, μη μισθολογικά, ενεργειακά, χρηματοπιστωτικά και λοιπά γραφειοκρατικά κόστη, επιβαρύνοντας τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων.

Ειδικότερα, ενώ οι επιχειρήσεις ανέδειξαν τις μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό και το ασφαλιστικό ως τις πιο αναγκαίες (69,3% και 50,9% αντίστοιχα), εντούτοις μόνο μια ισχνή μειοψηφία θεωρεί ότι η επίδραση που είχαν στη λειτουργία τους ήταν πράγματι θετική (7,0% και 9,5% αντίστοιχα).

Η στάση αυτή κρίνεται απολύτως αιτιολογημένη, αναφέρει η έρευνα και ταιριάζει και με τη γενικότερη αντίληψη των επιχειρήσεων για την τελική κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων, καθώς τόσο η αύξηση των φορολογικών συντελεστών όσο και η πρόσφατη αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών, όπως και οι επιβαρύνσεις συνολικά στο μη μισθολογικό κόστος βαραίνουν το κόστος λειτουργίας της επιχείρησης και ακυρώνουν τις όποιες άλλες θετικές πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις έχουν αναληφθεί.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει στη συγκεκριμένη ενότητα η θέση που λαμβάνουν οι διαδικασίες έναρξης της δραστηριότητας μιας επιχείρησης, οι οποίες κατατάσσονται όγδοες (τελευταία θέση) ως προς την αναγκαιότητα με ποσοστό 8,9% αλλά πρώτες από πλευράς αποτελεσματικότητας με ποσοστό 27%.

Σε κάθε περίπτωση, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η διαπίστωση ότι οι παρεμβάσεις στη διαδικασία έναρξης ή αδειοδότησης επιχειρήσεων, στην απονομή δικαιοσύνης, στον τρόπο διεξαγωγής των δημοσίων προμηθειών και στην αγορά προϊόντων (π.χ. αλλαγές σε εργαλειοθήκη ΟΟΣΑ) δεν φαίνεται να έχουν ακόμη επηρεάσει την καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων, παρόλο που εντοπίζονται για χρόνια στα κυριότερα προβλήματα που υποδεικνύουν οι επιχειρήσεις.

Το γεγονός αυτό μπορεί να σημαίνει επίσης ότι η αγορά έχει αποκτήσει την ευελιξία να λειτουργεί σε μορφές οργάνωσης επιχειρήσεων, οι οποίες όλα αυτά τα χρόνια επιβίωναν παρά την ύπαρξη αυτών των προβλημάτων, διαπίστωση η οποία ενδεχομένως να συνδέεται και με τη συγκράτηση των ελληνικών επιχειρήσεων σε ένα μικρό μέγεθος όπως και σε μορφές οργάνωσης που είναι πιο συμβατές με την «ατυπία».

Φυσικά, ως βασική ερμηνεία παραμένει η ενδεχόμενη αδυναμία των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών σε αυτά τα πεδία να επιφέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα στη λειτουργία των επιχειρήσεων ή στην προσέλκυση επενδύσεων, αλλά και να επικοινωνηθούν σωστά.

Ο βαθμός ικανοποίησης και διαφάνειας από το δημόσιο

Την ίδια στιγμή που το μεταρρυθμιστικό πλάνο υπαγορεύεται από την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς, με βαθμό κάτω από τη βάση βαθμολογούνται οι δημόσιοι φορείς από τις επιχειρήσεις, τόσο ως προς την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν σε αυτές, όσο και ως προς τη διαφάνεια. Ο σχετικός Δείκτης Ικανοποίησης διαμορφώνεται σε 4,8/10,0 και ο σχετικός Δείκτης Διαφάνειας σε 4,5/10,0. Η έρευνα δηλαδή καταγράφει υψηλή συσχέτιση μεταξύ επιπέδου ικανοποίησης και διαφάνειας. Με άλλα λόγια, περισσότερη αδιαφάνεια σημαίνει και περισσότερη δυσαρέσκεια από τις επιχειρήσεις.

Στη μέτρηση της ικανοποίησης της επιχείρησης από την ποιότητα των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών και της δημόσιας διοίκησης, τα υψηλότερα επίπεδα θετικών αναφορών διατυπώνονται για τις Υπηρεσίες από τα ΚΕΠ, οι οποίες κρίνονται ως ιδιαίτερα ικανοποιητικές για το 84,1% των επιχειρήσεων. Επίσης, μία αξιόλογη μερίδα των επιχειρήσεων δηλώνει ικανοποιημένη από τις Υπηρεσίες ΓΕΜΗ και τα Επιμελητήρια (49,4% και 40,8% αντίστοιχα).

Αντίθετα, περισσότερες από 6 στις 10 επιχειρήσεις δηλώνουν καθόλου ικανοποιημένες από τα δικαστήρια, τα υπουργεία και τις πολεοδομίες και το 53,2% από τη φορολογική διοίκηση.

Όσον αφορά στον βαθμό διαφάνειας των δημόσιων φορέων, ξεχωρίζουν με θετικές κρίσεις οι ίδιοι φορείς που παρέχουν, κατά την άποψη των επιχειρήσεων, ποιοτικές υπηρεσίες: ΚΕΠ, Υπηρεσίες ΓΕΜΗ και Επιμελητήρια. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της έρευνας κτυπούν «συναγερμό» για την αδιαφάνεια που επικρατεί κυρίως στα υπουργεία, στις πολεοδομίες και στους δήμους (ποσοστά κρίσης για αδιαφάνεια: 67,2%, 59,8% και 59,4% αντίστοιχα).

Πού χρειάζονται βελτιώσεις

Σχετικά με τα πεδία στα οποία πρέπει να υπάρξουν βελτιώσεις ώστε να αναβαθμιστεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, ζητήθηκε η γνώμη των επιχειρήσεων με βάση πέντε άξονες. Οι επιχειρήσεις ζητούν βελτιωτικές παρεμβάσεις κυρίως σε επίπεδο αποτελεσματικότητας (52% κατά μέσο όρο) και εξυπηρέτησης (49% κατά μέσο όρο).

Και για τους 5 οργανισμούς (δικαστήρια, υπουργεία, οι εφορίες, πολεοδομίες και δήμοι) με τη χαμηλότερη αξιολόγηση ως προς τον βαθμό ικανοποίησης, οι επιχειρήσεις σημειώνουν ότι οι προσπάθειες αναβάθμισης των υπηρεσιών τους πρέπει να επικεντρωθούν στις παραμέτρους της εξυπηρέτησης και της αποτελεσματικότητας.

Αυτό σημαίνει ότι η ανάδειξη της ψηφιακής οικονομίας, μέσω της αξιοποίησης των τεχνολογικών λύσεων που προσφέρει, αποτελεί «κλειδί» για την αναβάθμιση των υπηρεσιών του δημοσίου τομέα, χάρη στην ελαχιστοποίηση της επαφής δημοσίων υπαλλήλων και επιχειρήσεων, στην εξοικονόμηση χρόνου, στη μείωση λαθών και στην ενίσχυση της διαφάνειας.

Οι προτάσεις που αναδεικνύονται για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος

Στην έρευνα δόθηκε η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να επιλέξουν συγκεκριμένες προτάσεις που κατά τη γνώμη τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Τα ευρήματα της έρευνας αναδεικνύουν ότι η στόχευση πρέπει να βασιστεί, σε οριζόντιο επίπεδο, σε πέντε άξονες, με ρεαλιστικές και αποτελεσματικές προτάσεις: φορολογικό πλαίσιο, πρόσβαση στη χρηματοδότηση, απονομή δικαιοσύνης, καλή νομοθέτηση και επενδυτικά κίνητρα.

Οι οριζόντιες προτάσεις των επιχειρήσεων για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι οι εξής:

1. Φορολογικό πλαίσιο

. Αποτελεσματικές παρεμβάσεις για τη μείωση των φορολογικών συντελεστών και επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

. Παράταση του χρόνου συμψηφισμού των ζημιών με μελλοντικά κέρδη. Επέκταση της πενταετίας σε δεκαετία.

. Αποκατάσταση της κανονικότητας των φορολογικών ελέγχων όσον αφορά στους χρόνους των παραγραφών, παράλληλα με τον ενιαίο τρόπο προσέγγισης των θεμάτων που προκύπτουν κατά τη διάρκεια των ελέγχων.

. Αξιοποίηση του φορολογικού πιστοποιητικού για την ολοκλήρωση του ελέγχου των ανέλεγκτων χρήσεων και την αποκατάσταση της κανονικότητας των φορολογικών ελέγχων.

2. Πρόσβαση στη χρηματοδότηση

. Άρση των κεφαλαιακών περιορισμών.

. Διευθέτηση του ζητήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

. Αναμόρφωση των κριτηρίων αξιολόγησης των επιχειρηματικών σχεδίων (business plans) από τις τράπεζες για χορήγηση δανείων.

. Αναθεώρηση της πολιτικής ενυπόθηκων δανείων των τραπεζών (π.χ. αλλαγή του μείγματος χρηματικών και εμπράγματων εγγυήσεων).

3. Απονομή δικαιοσύνης

. Θεσμοθέτηση της υποχρεωτικότητας του μηχανισμού εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών σε κάποιες περιπτώσεις (π.χ. υποθέσεις με μικρό αντικείμενο διαφοράς).

. Βελτίωση των υφιστάμενων θεσμών προδικαστικής επίλυσης.

. Μείωση του όγκου των εκκρεμών υποθέσεων μέσω της ομαδοποίησης και εκκαθάρισης ομοειδών υποθέσεων.

. Εισαγωγή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (e-justice /Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων) και διασύνδεση με πληροφοριακά συστήματα άλλων εμπλεκομένων (π.χ. ΓΕΜΗ, Taxis, Ergani, δικηγορικοί σύλλογοι).

4. Καλή νομοθέτηση

. Ψηφιοποίηση και απλοποίηση των διεπαφών/διαδικασιών επιχειρήσεων-κράτους.

. Περιορισμός της εισαγωγής τροπολογιών σε σχέδια νόμου με άλλο αντικείμενο και τήρηση της υποχρέωσης διαβούλευσης.

. Εισαγωγή προγράμματος κωδικοποίησης της νομοθεσίας με επίπτωση στη λειτουργία της επιχείρησης (π.χ. φορολογικό, εργασιακά, χωροταξικό, αδειοδότηση, εταιρικό δίκαιο) και εισαγωγή της αρχής της «γκιλοτίνας» (π.χ. για κάθε νέο νόμο καταργώ έναν παλαιό).

. Υποχρέωση αυστηρού νομοθετικού προγραμματισμού ανά Υπουργείο για τον περιορισμό της υπερρύθμισης.

5. Επενδυτικά κίνητρα

. Μείωση των επιτοκίων δανεισμού από το τραπεζικό σύστημα.

. Ισχυρά οριζόντια φορολογικά κίνητρα και φορο-απαλλαγές (π.χ. υπεραποσβέσεις).

. Επιτάχυνση διαδικασιών ένταξης και αποπληρωμής προγραμμάτων ΕΣΠΑ και αναπτυξιακών νόμων.

. Εξεύρεση εξωτραπεζικής χρηματοδότησης (π.χ. χρηματιστηριακά προϊόντα, project bonds, peer to peer lending, crowdfunding).