ΤτΕ: Ζητά πώληση ή συνδιαχείριση κόκκινων δανείων

Κομβική εξέλιξη για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος η δημιουργία του περιουσιολογίου, ενώ όσον αφορά στον τρόπο διαχείρισης των προβληματικών δανείων προκρίνει την εφαρμογή συνδυασμού λύσεων που περιλαμβάνει βέβαια και την πώλησή τους.

Η αντιµετώπιση του «βουνού» των μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί, σύμφωνα με την ενδιάμεση έκθεση, την πλέον σηµαντική πρόκληση για το τραπεζικό σύστηµα και για την επανεκκίνηση επιχειρήσεων και οικονομίας. Ο στόχος που τίθεται είναι το ύψος των προβληματικών δανείων να μειωθεί στα επίπεδα των υπόλοιπων κρατών-µελών της ευρωζώνης.

Τα µη εξυπηρετούµενα ανοίγµατα (Non-Performing Exposures – NPEs) έφθασαν στο 42,1% του συνόλου των δανείων τον Ιούνιο του 2015 από 39,9% το ∆εκέµβριο του 2014, ενώ µε βάση προκαταρκτικά στοιχεία Σεπτεµβρίου 2015 το ποσοστό τους ανήλθε στο 44% ( σ.σ αύξηση κατά περίπου 2 ποσοστιαίες µονάδες).

Σύμφωνα με μελέτη που εμπεριέχεται στην ενδιάμεση έκθεση της ΤτE η δημιουργία περιουσιολογίου θα επιτρέψει την καταγραφή της περιουσιακής κατάστασης των δανειοληπτών, συμβάλλοντας καθοριστικά στο σχηματισμό ρεαλιστικής εκτίμησης για την πραγµατική δυνατότητά τους να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους κανονικά.

Έτσι αφενός θα αποκαλυφθούν όσοι συμπεριφέρονται ως μπαταχτσήδες παρ ότι έχουν την οικονομική δυνατότητα ή την περιουσιακή κατάσταση που τους επιτρέπει να εξυπηρετούν το δανεισμό τους, αφετέρου θα διευκολυνθεί η εξεύρεση βιώσιµων λύσεων για κάθε προβληµατικό δάνειο.

Στην ίδια κατεύθυνση (σ.σ της απόκτησης βάσης δεδομένων) θετικά θα λειτουργήσει και η δέσμευση που ανέλαβαν κυβέρνηση και αρχές για δηµιουργία βάσης δεδοµένων συνολικού χρέους των επιχειρήσεων και των φυσικών προσώπων, τόσο προς τον ιδιωτικό, όσο και προς το δηµόσιο τοµέα.

Η βάση δεδομένων θα επιτρέψει ανάλογα µε τη συνολική επιβάρυνση να επιλέγονται τα κατάλληλα εργαλεία για την αντιµετώπιση των προβληµατικών δανείων προς τις τράπεζες ή και των ληξιπρόθεσµων χρεών προς το Υπουργείο Οικονοµικών, τους Οργανισµούς Κοινωνικής Ασφάλισης, τους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης κ.λπ.

Διαχείριση, συνδιαχείριση αλλά και πωλήσεις δανείων

Όσον αφορά τον τρόπο διαχείρισης των µη εξυπηρετούµενων δανείων, θα πρέπει σύμφωνα με την ΤτΕ, να ληφθούν υπόψη όλες οι εναλλακτικές στρατηγικές. Στο παραπάνω πλαίσιο προκρίνει την εφαρµογή συνδυασµού λύσεων.

Ενδεικτικά, για κάποιες κατηγορίες δανείων η διαχείριση είναι σκόπιµο να πραγµατοποιείται από τις τράπεζες, ενώ για άλλες είτε µέσω της αξιοποίησης υπηρεσιών από εξειδικευµένες εταιρίες είτε µέσω πώλησης των απαιτήσεων σε ειδικού τύπου εταιρίες.

Σηµαντικό ρόλο θα έχει και η Τράπεζα της Ελλάδος µέσω των στόχων που θα θέσει στις τράπεζες (µέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2016) για την επίλυση του προβλήµατος των µη εξυπηρετούµενων δανείων, αλλά και η ουσιαστική επανενεργοποίηση του Κυβερνητικού Συµβουλίου ∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η κυβέρνηση πρέπει να επισπεύσει τις ενέργειες που απαιτούνται για τη δηµιουργία µιας ενεργούς δευτερογενούς αγοράς µη εξυπηρετούµενων δανείων, κίνηση που εκτιμάται ότι θα προσελκύσει ένα ευρύτερο φάσµα επενδυτών, όπως π.χ. ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια και διαχειριστές κεφαλαίων.

Οι επενδυτές θα µπορούσαν να βοηθήσουν, παρέχοντας χρηµατοδότηση, στην αναδιάρθρωση επιχειρήσεων και γενικότερα θα συνέβαλλαν στη σταδιακή ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών χρηµατοδότησης πέραν από τις τράπεζες.

Έρχονται οι εταιρείες διαχείρισης προβληματικών δανείων

Η μελέτη παίρνει θέση και στο θέμα της δημιουργίας bad bank ή της παροχής δυνατότητας ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής αγοράς διαχείρισης των προβληματικών δανείων, ψηφίζοντας εμμέσως πλην σαφώς τη δεύτερη επιλογή. Η μελέτη αναφέρει ότι με βάση τη διεθνή εμπειρία υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας Asset Management Companies (AMC) που εξαγοράζουν προβληματικά δάνεια ή εταιρειών διαχείρισης (Servicing Companies) που απλώς τα διαχειρίζονται.

Η επιλογή σύστασης Asset Management Companies στην Ιρλανδία και την Ισπανία προκρίθηκε εξαιτίας του γεγονότος ότι ο μεγάλος όγκος μη εξυπηρετούμενων δανείων αφορούσε πρακτικά έναν κλάδο αυτόν των επαγγελματικών ακινήτων.

Με δεδομένο ότι στην Ελλάδα τα μη εξυπηρετούμενα παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά σε όλες τις κατηγορίες και υπάρχει μεγάλος αριθμός κόκκινων δανείων με μικρά υπόλοιπα απουσιάζει η προυπόθεση της κρίσιμης μάζας για τη δημιουργία bad bank.

Επιπρόσθετα πρέπει να αντιµετωπιστεί το θέµα εξεύρεσης χρηµατοδότησης μιας bad bank και βέβαια της τιμολόγησης στην οποία θα μεταβιβασθούν τα δάνεια από τις τράπεζες στην νέα εταιρεία. Αν απαιτείται κρατική συµµετοχή (διεθνώς υπάρχουν ελάχιστα παραδείγµατα αµιγώς ιδιωτικών AMC ως προς τη χρηµατοδότηση), αυτή υπόκειται σε αυστηρό θεσµικό πλαίσιο και έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισµού.

Υπό το παραπάνω πρίσμα η ΤτΕ προκρίνει τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου για την αδειοδότηση και δραστηριοποίηση εταιρειών διαχείρισης προβληματικών δανείων (servicing companies). Άλλωστε δεσμεύεται από το Μνημόνιο να συντάξει ως το τέλος του έτους ρυθμιστικό πλαίσιο για την αδειοδότηση και λειτουργία μη τραπεζικών ιδρυμάτων που θα διαχειρίζονται μη εξυπηρετούμενα δάνεια το οποίο θα τεθεί σε εφαρμογή από 1.1.2016.

Ποια θα είναι η δικαιοδοσία των εταιρειών διαχείρισης

Οι εταιρείες διαχείρισης θα πρέπει ενδεικτικά να έχουν τις εξής δυνατότητες:

-νοµική και λογιστική παρακολούθηση των προβληματικών δανείων

- εκχώρηση απαιτήσεων σε τρίτους ή εξουσιοδότηση τρίτων προς είσπραξη τους

-διεξαγωγή διαπραγµατεύσεων µε τους οφειλέτες των προς διαχείριση απαιτήσεων

- σύναψη συµβάσεων συµβιβασµού ή ρύθµισης και διακανονισµού οφειλών, καθώς και κάθε άλλη πράξη ενεργητικής διαχείρισης στο πλαίσιο της ισχύουσας νοµοθεσίας.

Οι εταιρίες που θα επιλέξουν να δραστηριοποιηθούν στην αγορά δανείων θα υπόκεινται σε κανόνες όσον αφορά την προστασία του καταναλωτή όπως αυτοί που διέπουν και τις τράπεζες, συµπεριλαµβανοµένου και του Κώδικα ∆εοντολογίας. Το πλαίσιο θα προβλέπει επίσης αυστηρές ποινές, περιλαµβανοµένης της ανάκλησης αδείας, σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης των κανόνων λειτουργίας όπως αυτοί θα προβλέπονται κατά την αδειοδότηση.

Δέσμη μέτρων για την αποτελεσματική διαχείριση των NPLs

Πέραν του πλαισίου για τη λειτουργία των εταιρειών διαχείρισης εντός των επόµενων δύο µηνών προβλέπεται η ανάληψη δράσεων για την αποτελεσµατικότερη διαχείριση των κοινών πιστούχων και η βελτίωση της διαδικασίας εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών για µη εξυπηρετούµενα επιχειρηµατικά δάνεια.

Επίσης, έως τα τέλη Φεβρουαρίου του 2016, κατόπιν διαβούλευσης µε τις τράπεζες και το ΤΧΣ, η Τράπεζα της Ελλάδος θα καθορίσει επιχειρησιακούς στόχους διευθέτησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων, ενώ έως τα τέλη Μαρτίου 2016 θα αναθεωρήσει τον Κώδικα ∆εοντολογίας, ορίζοντας κατευθυντήριες γραµµές αναδιάρθρωσης χρεών για οµάδες δανειοληπτών µε βάση σαφή κριτήρια κατηγοριοποίησης δανειακών χαρτοφυλακίων.

Η Τράπεζα της Ελλάδος, µε βάση μελέτη της BlackRock, έχει υποβάλει έκθεση για την κατηγοριοποίηση των µη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών, καθώς και αξιολόγηση της ικανότητας των τραπεζών να αντιμετωπίσουν κάθε κατηγορία µη εξυπηρετούμενου δανείου.

Επιπλέον, το ΤΧΣ σε συνεργασία µε την Τράπεζα της Ελλάδος προετοίμασε ανάλυση µε σκοπό τον προσδιορισμό των µη κανονιστικών περιορισμών και εμποδίων (διοικητικών, νομικών και οικονομικών) για την ανάπτυξη μιας δυναμικής αγοράς µη εξυπηρετούμενων δανείων.

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνονται ειδικές δράσεις για την τακτοποίηση µη εξυπηρετούμενων δανείων µε εξάλειψη νομικών ή άλλων εμποδίων και παράλληλη προστασία για τα ευάλωτα νοικοκυριά.

Επιπλέον προβλέπεται η βελτίωση του θεσμικού και νομικού πλαισίου για θέματα αφερεγγυότητας εταιριών και νοικοκυριών, η δηµιουργία ανεξάρτητης αρχής που θα προσδιορίζει τις δυνατότητες πληρωµής των δανειοδοτών, καθώς και η τροποποίηση του νόµου για τον εξωδικαστικό συµβιβασµό προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι οφειλέτες να συµµετάσχουν.

Η επιτάχυνση των διαδικασιών πτώχευσης, η αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου αφερεγγυότητας και η δυνατότητα εξωδικαστικού συμβιβασµού αναμένεται να έχουν θετικές επιδράσεις στη διαχείριση και το ποσοστό ανάκτησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων.

Τέλος η μελέτη της ΤτΕ προτείνει τις εξής επιμέρους δράσεις οι οποίες μπορεί να αναληφθούν για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων:

- Πρόσληψη και εκπαίδευση δικαστικών λειτουργών, ώστε να καταρτιστεί εξειδικευµένο δικαστικό σώµα και να συσταθεί ειδικός τύπος δικαστηρίων αποκλειστικά για ζητήµατα προβληµατικών δανείων, αφερεγγυότητας και πτωχεύσεων στα οποία θα εκδικάζονται σε καθηµερινή βάση σχετικές υποθέσεις.

- κατηγοριοποίηση των υποθέσεων µε βάση κοινά κριτήρια και χρονικό ορίζοντα επίλυσης θα εξυπηρετούσε την επιτάχυνση των διαδικασιών. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι Νόµοι 4335/2015 και 4336/2015. Ωστόσο, η υλοποίηση των µέτρων βρίσκεται ακόµη σε αρχικό στάδιο.

- παροχή κινήτρων για προσφυγή σε εξωδικαστικούς διακανονισμούς και γενικότερα η αναμόρφωση του πλαισίου αφερεγγυότητας φυσικών και νοµικών προσώπων, µε γνώµονα την αποφυγή των δαπανηρών και χρονοβόρων δικαστικών διαδικασιών.

- ανάπτυξη του επαγγέλματος των συμβούλων αφερεγγυότητας.

- Δημιουργία πλαισίου για όσους δανειολήπτες βρίσκονται προσωρινά σε αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους. Στόχος να δίνονται λύσεις πριν μεγεθυνθεί το πρόβλημα και το χρέος τους καταστεί μη βιώσιμο. Στις επιχειρήσεις, για παράδειγμα, πρέπει να ενθαρρύνεται ή και να καθίσταται υποχρεωτική η ανταλλαγή χρέους µε µετοχές (debt/equity swap).

- σύσταση φορέα πιστοληπτικής αξιολόγησης

- ανάπτυξη µεθόδων και εργαλείων για την παροχή χρηµατοοικονοµικής εκπαίδευσης και υποστήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων