Δραστικές αλλαγές στα δημόσια έργα με το βλέμμα στη... διαπλοκή

Νομοσχέδιο με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας στα δημόσια έργα και το κόψιμο του ομφάλιου λώρου που τα συνδέει με τη διαπλοκή και το «μιντιακό κατεστημένο», όπως είπε χθες ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, καταθέτει εντός της εβδομάδας το υπουργείο Οικονομίας.

Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο κτίριο του υπουργείου Υποδομών, ο πρωθυπουργός επισήμανε πως την τελευταία πενταετία δεν έγιναν βήματα για την ενίσχυση της διαφάνειας στα δημόσια έργα και τον απεγκλωβισμό του δημοσίου από ετεροβαρείς συμβάσεις προς όφελος συγκεκριμένων συμφερόντων.

Ο κ. Τσίπρας τόνισε πως «αποτελεί πολιτική δέσμευση, που έχουμε ήδη ξεκινήσει να υλοποιούμε, η εξυγίανση του χώρου των δημόσιων έργων, η θέσπιση αξιόπιστης νομοθεσίας, ενιαίων κανόνων, διαφανών διαδικασιών, σύγχρονων συστημάτων και μηχανισμών ελέγχου, που θα καταπολεμούν τη γραφειοκρατία, θα σέβονται και το τελευταίο ευρώ του Έλληνα πολίτη και δεν θα επιτρέπουν τις υπερκοστολογήσεις, τη φοροδιαφυγή, τη διαφυγή ασφαλιστικών πόρων, επιτρέψτε μου την έκφραση, το αλισβερίσι μεταξύ δημόσιων υπηρεσιών και ιδιωτικών εταιρειών, με δυο λόγια δεν θα επιτρέπουν τη διαιώνιση του συστήματος της διαπλοκής που ζήσαμε στη χώρα μας τα τελευταία 20 χρόνια».

Η κυβέρνηση, είπε, «θα δώσει τη μάχη ενάντια στην εκτεταμένη διαφθορά, στη φοροδιαφυγή, στις πελατειακές σχέσεις, στα δίκτυα της διαπλοκής. Διότι αυτοί είναι οι πραγματικοί λόγοι που οδήγησαν τη χώρα μας στο σημείο να χτυπηθεί τόσο σκληρά από την παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση».

Το σχέδιο νόμου, όπως επισήμανε ο Αλέξης Τσίπρας, θα κινείται σε τρεις βασικούς άξονες:

Πρώτον, τη δημιουργία δομών στρατηγικού σχεδιασμού στο υπουργείο Υποδομών ώστε να προωθούνται έργα με ενιαίο σχέδιο και προς όφελος των πολιτών και να μην επιβάλλεται «ο σχεδιασμός συγκεκριμένων συμφερόντων».

Δεύτερον, θεσμικές και διαδικαστικές αλλαγές για την επιτυχή υλοποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού.

Τρίτον, τις αναγκαίες θεσμικές αλλαγές για την ενίσχυση της διαφάνειας, της αξιοκρατίας και της διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος. Μεταξύ των αλλαγών περιλαμβάνεται και η αυστηροποίηση των ποινών για τους επίορκους δημόσιους υπαλλήλους, επισήμανε ο πρωθυπουργός και τόνισε πως η κυβέρνηση επιδιώκει μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με τον ιδιωτικό,αλλά και τον δημόσιο τομέα. 

Ειδικότερα στο θέμα του στρατηγικού σχεδιασμού, ο κ. Τσίπρας είπε πως δημιουργείται στο υπουργείο νέα διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού Δημόσιων Υποδομών, η οποία θα συντονίζει την πολιτική στον τομέα των επενδύσεων σε δημόσιες υποδομές. Παράλληλα έχει ήδη δημιουργηθεί, με πρόσφατη απόφαση, και διυπουργική επιτροπή για την προώθηση των επενδύσεων.

Ο πρωθυπουργός ανέφερε ως παράδειγμα την Εγνατία Οδό, για την οποία δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια χωρίς να συνδέεται ακόμα με λιμάνια της χώρας όπως η Ηγουμενίτσα, ή τις τουριστικές και βιομηχανικές περιοχές της Βορείου Ελλάδας. Για κάθε 100 ευρώ δαπάνης για δημόσιες υποδομές, πάνω από 55 ευρώ εισρέουν στα δημόσια ταμεία είπε ο πρωθυπουργός και επισήμανε πως οι επενδύσεις μπορούν να αποτελέσουν αντίβαρο στα σκληρά μέτρα. 

Οσον αφορά τον δεύτερο άξονα αλλαγών που περιλαμβάνει το σχέδιο νόμου, ο πρωθυπουργός επισήμανε πως με το σημερινό πλαίσιο παραγωγής έργων -και αυτή είναι μια σκληρή πραγματικότητα που πρέπει να τη δούμε κατάματα-, για ένα έργο οδοποιίας απαιτούνται 9 χρόνια από τη στιγμή απόφασης υλοποίησης μέχρι τη δημοπράτησή του, για ένα περιβαλλοντικό έργο (δίκτυα αποχέτευσης, μονάδες επεξεργασίας, βιολογικοί σταθμοί κ.λπ.) απαιτούνται 7 χρόνια από τη στιγμή απόφασης υλοποίησης μέχρι τη δημοπράτηση, για την αδειοδότηση μιας βιομηχανίας 6 έως 7 χρόνια. Και στους παραπάνω χρόνους δεν περιλαμβάνονται οι χρόνοι τυχόν ενστάσεων ή και δικαστικών εμπλοκών.

«Προφανώς μ' αυτές τις διαδικασίες δεν μπορούμε να περάσουμε σε μια άλλη εποχή και να αντιμετωπίσουμε την κρίση», είπε ο Αλέξης Τσίπρας. Πρόσθεσε πως «οι πολύπλοκες και χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες, η σκόπιμη γραφειοκρατία αποτελούν στην πραγματικότητα μια τεχνολογία επέκτασης και συγκάλυψης των δικτύων της διαφθοράς, καθώς κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ο αρμόδιος, κανείς δεν ξέρει ποιος φέρει την ευθύνη και όλα χάνονται μέσα στον κυκεώνα των επικαλύψεων και αλλεπάλληλων δήθεν ελέγχων».

Γι' αυτό τον λόγο η κυβέρνηση προχωρά με το σχέδιο νόμου:

Α) Στην υλοποίηση ενός κεντρικού συστήματος αδειοδοτήσεων: Σήμερα στη διαδικασία αδειοδοτήσεων εμπλέκονται περίπου 45 δημόσιοι φορείς που γνωμοδοτούν και αδειοδοτούν διαδοχικά ένα έργο δημόσιο ή ιδιωτικό. «Το νέο σύστημα για την προώθηση υλοποίησης των αδειοδοτήσεων θα έχει ακτινωτή διάρθρωση, θα προβλέπει ταυτόχρονους ελέγχους και θα αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες και τη συμβατότητα με βάσεις δεδομένων, χαρτών και αεροφωτογραφιών».

Β) Στη δημιουργία Προδιαγραφών Λειτουργίας και Διαβάθμισης Δημόσιων Τεχνικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Τεχνικού Αντικειμένου: Σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, όλων των επιπέδων, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση έως τα Υπουργεία με τεχνικό αντικείμενο, θα καθοριστούν οι ελάχιστες προδιαγραφές για τη στελέχωση σε επιστημονικό δυναμικό και στην απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή.

Γ) Στην αλλαγή του συστήματος Δημοπράτησης Μελέτης - Κατασκευής: Στο υπουργείο εκτιμούν πως «το σύστημα δημοπράτησης μελέτης - κατασκευής χρησιμοποιήθηκε στρεβλά, νοθεύοντας τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Είναι, όμως, ένα σύστημα που δίνει γρήγορα αποτελέσματα και, αν λειτουργήσει με διαφάνεια, θα πετύχουμε υψηλές απορροφήσεις».

Δ) Στην υποχρεωτική σύνταξη μελέτης εφαρμογής, σύνταξης πραγματικών προϋπολογισμών για όλα τα έργα (ποσότητες υλικών και τεχνικών εργασιών, ημερομισθίων, τεχνικού προσωπικού, αμοιβών μηχανικών, τελών και εισφορών κ.λπ.), πρωτοκόλλων τελικής παράδοσης και φακέλου συντήρησης και λειτουργίας.

Ε) Δημιουργείται διεθνής φορέας διαιτησιών: Πρόκειται, κατά τον πρωθυπουργό, για «έναν αξιόπιστο φορέα διαιτησιών, με στόχευση και σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, ο οποίος δεν θα επιλύσει μόνο τη σημερινή στρεβλή κατάσταση των διαιτησιών αλλά θα δημιουργήσει απασχόληση και εξωστρέφεια στο ελληνικό επιστημονικό δυναμικό του τεχνικού κατασκευαστικού τομέα».

Ο τρίτος άξονας της κυβερνητικής πολιτικής, που θα περιλαμβάνεται στο σχέδιο νόμου, συνδέεται «στις αναγκαίες θεσμικές αλλαγές και την υλοποίηση δράσεων διαφάνειας, αξιοκρατίας, ισονομίας και υπεράσπισης σε τελική ανάλυση του δημόσιου συμφέροντος». Ο πρωθυπουργός υποστήριξε πως «ο χώρος των δημόσιων έργων, ιδίως στα χρόνια της μεγάλης ανάπτυξης και πριν τους ολυμπιακούς αγώνες, αποτέλεσε έναν ιδιαίτερα γκρίζο χώρο στις σχέσεις του πολιτικού συστήματος με τον οικονομικό κόσμο της χώρας μας. Έναν χώρο που ευθύνεται για πλήθος στρεβλώσεων και αδιαφανειών στο σύνολο της οικονομικής, πολιτικής, αλλά θα προσέθετα εγώ και της διαμόρφωσης του "μιντιακού πλέγματος" στη χώρα μας».

Ο κ. Τσίπρας υποστήριξε πως η κυβέρνηση θέλει μια νέα σχέση εμπιστοσύνης τόσο με τον ιδιωτικό, όσο και με τον δημόσιο τομέα. Είπε πως υπάρχουν άξιοι δημόσιοι υπάλληλοι, το όνομα των οποίων αμαυρώνουν ορισμένοι επίορκοι, οι οποίοι θα βρίσκονται πλέον αντιμέτωποι με βαρύτατες ποινές. «Επίσης πιστεύω ότι έχουμε και ιδιωτικές εταιρείες υγιείς, κατασκευαστικές εταιρείες, παραγωγικές, που θέλουν να ασκούν τις δραστηριότητές τους με αξιοπρέπεια και διαφάνεια. Δεν θα ανεχτούμε τη συνέχεια των στρεβλώσεων του χθες στον κατασκευαστικό κλάδο».

«Με αυτό το σκεπτικό στο σχέδιο νόμου προβλέπονται 8 παρεμβάσεις, θα τις πω επιγραμματικά, με τίτλους, φαντάζομαι ότι ο υπουργός θα έχει την ευκαιρία να παραθέσει ειδική συνέντευξη Τύπου και να απαντήσει και στις ερωτήσεις σας αύριο ή μεθαύριο. Με αυτό το σχέδιο νόμου, λοιπόν, προβλέπεται:

1. Κεντρικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Παρακολούθησης Τεχνικών Έργων.
2. Ηλεκτρονικό Σύστημα Λειτουργίας και Συντήρησης Δημόσιων και Ιδιωτικών Έργων.
3. Σύστημα Παρακολούθησης του Κόστους, των Συντελεστών Παραγωγής Τεχνικών Έργων και Παροχής Υπηρεσιών - Ηλεκτρονικό Παρατηρητήριο και Σύστημα Σύνταξης Τεχνικών Προδιαγραφών.
4. Σε ό,τι αφορά τη σύνταξη προϋπολογισμών του κάθε έργου καταργούνται οι 13 διαφορετικοί τρόποι προϋπολογισμού ενός έργου (δημοσίου ή ιδιωτικού) και θεσπίζεται ένας. Με αυτό τον τρόπο εξορθολογίζονται οι διαφορετικοί ανά υπηρεσία προϋπολογισμοί που γεννούν φοροδιαφυγή, μαύρη εργασία και διαφυγή ασφαλιστικών πόρων.
5. Σύστημα ενιαίων ηλεκτρονικών μητρώων συντελεστών παραγωγής τεχνικών έργων.
6. Δημιουργία κεντρικού ηλεκτρονικού συστήματος συλλογής τυπικών στοιχείων, εγγυοδοσίας και πιστοληπτικής ικανότητας για την 1η φάση των διαγωνιστικών διαδικασιών.
7. Δημιουργία προτύπων προδιαγραφών και τευχών δημοπράτησης ανά κατηγορία έργου, κανονισμών συντήρησης και λειτουργίας και πρότυπων προδιαγραφών και τευχών δημοπράτησης παραχωρήσεων και συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που θα περιλαμβάνει κοινωνικούς δείκτες για τα αντισταθμίσματα χρήσης και λειτουργίας.
8. Δημιουργία διαδικασιών και σωμάτων ελεγκτών ποιότητας, επί μετρητών και ελέγχου των εταιρειών πιστοποίησης.

Κατά τον κ. Τσίπρα, οι χθεσινές του εξαγγελίες μπορεί να φαντάζουν ως ιδιαιτέρως τεχνικές ή λεπτομερείς, αλλά «αυτές τις λεπτομέρειες χρόνια τώρα εκμεταλλεύεται καθημερινά το σύστημα οικονομικής εξουσίας της χώρας για να αναπαράγεται και να διευρύνεται. Σε αυτές τις λεπτομέρειες θα κριθεί όμως και ο δικός μας αγώνας να υπερασπιστούμε τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας».