του Φώτη Κόλλια

Στα πολύ ψιλά των εφημερίδων πέρασε μια πρόσφατη ανακοίνωση της Lamda Development του ομίλου Λάτση, σύμφωνα με την οποία προχωρά στην ίδρυση θυγατρικής που θα δραστηριοποιηθεί στη διαχείριση στερεών αποβλήτων.

Στα ακόμα... πιο ψιλά βρέθηκε ο διαγωνισμός για τη μελέτη ανάπτυξης εναλλακτικών μοντέλων διαχείρισης απορριμμάτων που προωθεί το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ, καθώς μέχρι το 2015 περίπου τέσσερα εκατομμύρια τόνοι οικιακών απορριμμάτων στην Ελλάδα πρέπει να υφίστανται διαχείριση εκτός χωματερών.

Και όμως, οι ισχυροί εγχώριοι κατασκευαστικοί όμιλοι δίνουν αυτή την περίοδο μάχη προκειμένου να τοποθετηθούν στην πολλά υποσχόμενη αγορά διαχείρισης αποβλήτων, η οποία εκτιμάται σε περίπου 500 εκατ. ευρώ ετησίως.

Σύμφωνα με τη διοίκηση της Lamda Development, ”οι απαιτούμενες επενδύσεις για την επεξεργασία των αστικών στερεών αποβλήτων υπολογίζονται σε 2,25 δισ. ευρώ μέχρι το 2015. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, περίπου 1,3 δισ. τόνοι απορριμμάτων δημιουργούνται ετησίως, ενώ τα κράτη-μέλη δαπανούν περίπου 75 δισ. ευρώ κάθε χρόνο μόνο και μόνο για τη διαχείριση των οικιακών απορριμμάτων και των επικίνδυνων αποβλήτων.

Η εταιρεία συμβούλων Frost & Sullivan εκτιμά ότι η ευρωπαϊκή αγορά διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης προσεγγίζει τα 100 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Κύριος μοχλός ανάπτυξης της αγοράς είναι η ολοένα και πιο αυστηρή ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Ο ”κυρίαρχος” και οι ανταγωνιστές

Πολλά θα κριθούν από τους τρεις εν εξελίξει διαγωνισμούς για τους νέους χώρους διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική, αλλά σήμερα ”κυρίαρχος παίκτης” στη διαχείριση απορριμμάτων είναι ο όμιλος Ελληνικής Τεχνοδομικής.

Ο όμιλος διαχειρίζεται επτά Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) στην Ελλάδα και δύο στην Κύπρο. Παράλληλα, μέσω της θυγατρικής Herhof διαχειρίζεται εργοστάσια στη Γερμανία. Σύμφωνα με πληροφορίες, εξετάζει το ενδεχόμενο κατασκευής μονάδας θερμικής επεξεργασίας αποβλήτων στα ανενεργά λατομεία Μουσαμά στο Κορωπί.

Κατά καιρούς κάποιοι από τους ισχυρούς ξένους ομίλους επιχείρησαν να διεισδύσουν στην εγχώρια αγορά, αλλά τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα της συνεργασίας Bilfinger Berger και ΑΚΤΩΡ στη χωματερή Άνω Λιοσίων που διακόπηκε επειδή το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο. Εκτός από τον όμιλο Λάτση, τα βλέμματα προς την αγορά διαχείρισης αποβλήτων έχουν στρέψει εσχάτως η J&P Άβαξ, η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, καθώς και κάποιοι μικρότεροι, όπως η Αθηνά (διαχειρίζεται μαζί με την ΑΚΤΩΡ τον βιολογικό καθαρισμό της Ψυττάλειας), αλλά και μη εισηγμένοι εργολήπτες όπως η Αναστηλωτική (διαχειρίζεται τον βιολογικό καθαρισμό της Μεταμόρφωσης για τα βιομηχανικά απόβλητα).

Στην Ευρώπη, μετά την αποχώρηση του πανίσχυρου αμερικανικού ομίλου WMI (Waste Management Int.) στις αρχές του 2000, κυριαρχούν οι γαλλικοί όμιλοι Veolia Environnement και Suez Environnement (εισηγμένες στα χρηματιστήρια του Παρισιού και της Νέας Υόρκης) και η μη εισηγμένη γερμανική Remontis (προέκυψε από τη συγχώνευση του τομέα διαχείρισης αποβλήτων του κολοσσού RWE με τη Rethmann).

Η Veolia είχε έσοδα περίπου 28,6 δισ. ευρώ το 2006, αλλά μόνο τα 700 εκατομμύρια προέρχονται από τη διαχείριση απορριμμάτων, ενώ την ίδια χρονιά τα έσοδα της Suez Environnement από τον ίδιο τομέα άγγιξαν τα 4,6 δισ. ευρώ. Η Rethmann, που διαχειρίζεται περισσότερες από 500 μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων διεθνώς, προχώρησε πρόσφατα στην ίδρυση θυγατρικής εταιρείας στην Τουρκία, σε συνεργασία με τη Sistem Yapi A.S., και σήμερα λειτουργεί εννέα μονάδες.

Οι ισχυροί ελληνικοί κατασκευαστικοί όμιλοι εξετάζουν και τη δημιουργία μονάδων θερμικής επεξεργασίας αποβλήτων, σε συνδυασμό με την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα (ήδη λειτουργεί μία τέτοια μονάδα από τον όμιλο Ελληνικής Τεχνοδομικής, ισχύος 24 MW), αλλά το κόστος θεωρείται σημαντικό εμπόδιο.

Το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ εκτιμά ότι η υγειονομική ταφή απορριμμάτων κοστίζει σήμερα περίπου 40 ευρώ τον τόνο και η θερμική επεξεργασία περισσότερα από 120 ευρώ. Όσοι υποστηρίζουν τη θερμική επεξεργασία επισημαίνουν, πάντως, ότι το υπουργείο δεν λαμβάνει υπόψη του το κόστος απόκτησης της γης για τη χωματερή, αλλά τα τεράστια κονδύλια που απαιτούνται για την αποκατάσταση του τοπίου μετά την παύση λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ.

Μεγάλες προοπτικές λόγω... υστέρησης

Οι καταδίκες (περίπτωση της χωματερής Κουρουπητού) και οι συνεχείς παραπομπές της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δείχνουν τις τεράστιες προοπτικές για τις εταιρείες που επεκτείνονται στη διαχείριση αποβλήτων. Μέχρι το 2010, με βάση τις κοινοτικές οδηγίες, τα κράτη-μέλη πρέπει να θάβουν στις χωματερές μόνο επεξεργασμένα υπολείμματα και, αν δεν ληφθούν μέτρα, όλοι οι ΧΥΤΑ στην Ελλάδα θα θεωρούνται παράνομοι!

Είναι γνωστό ότι από τις 2.000 παράνομες χωματερές που λειτουργούν στη χώρα μας, στις 1.200 βρίσκονται σε εξέλιξη σχέδια αποκατάστασης (υπό την απειλή νέων παραπομπών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο), ενώ στις 800 δεν έχει γίνει τίποτα. Την ίδια στιγμή, στην Αυστρία οι αρμόδιοι φορείς επεξεργάζονται περισσότερα από πέντε εκατ. τόνους σκουπιδιών ετησίως, ενώ μόλις 800.000 τόνοι καταλήγουν σε χωματερές.

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, η μέση ετήσια παραγωγή απορριμμάτων στην Ελλάδα είναι χαμηλή σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ, αλλά αυξάνεται ραγδαία. Σήμερα ανέρχεται στα 430 κιλά ανά άτομο, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 570 κιλά.

Παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών, το επίπεδο ανακύκλωσης στη χώρα μας δεν ξεπερνά το 8% και είναι από τα χαμηλότερα στη Γηραιά Ήπειρο, με τις κοινοτικές οδηγίες να επιβάλλουν να προσεγγίσουμε το 55% εντός της προσεχούς διετίας. Η απουσία ανακύκλωσης περιορίζει στο μισό τη διάρκεια ζωής των χωματερών, ενώ σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ υπολογίζεται η αξία των προϊόντων που θα μπορούσαν να παραχθούν από υλικά ανακύκλωσης.

Τραγική εικόνα

Χαρακτηριστικό του παραλογισμού που διέπει σήμερα τη διαχείριση απορριμμάτων είναι ότι ο Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Ν. Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ), που διαχειρίζεται τη χωματερή, χρεώνει τους 87 δήμους με βάση τον πληθυσμό και όχι με βάση τα παραγόμενα απορρίμματα. Όμως, και τα τέλη καθαριότητας είναι ανάλογα της επιφάνειας του σπιτιού που μένουν οι πολίτες και όχι του όγκου απορριμμάτων που παράγουν.

Έτσι κανένας δεν έχει κίνητρο για περιορισμό των σκουπιδιών που κατεβάζει καθημερινά στους κάδους, ούτε για συμμετοχή σε προγράμματα ανακύκλωσης.

Οι κάτοικοι της Αττικής πληρώνουν περίπου 90 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο για τέλη καθαριότητας, αλλά η καθαριότητα είναι άγνωστη λέξη στους περισσότερους δρόμους της πρωτεύουσας, ενώ είναι γνωστά τα προβλήματα με τη χωματερή των Άνω Λιοσίων και τις σοβαρές αντιδράσεις που συναντά το σχέδιο για τους τρεις νέους ΧΥΤΑ στην Αττική.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έχει εγκρίνει τη δημιουργία ΧΥΤΑ στη Φυλή και στο Γραμματικό, αντίστοιχη απόφαση αναμένεται για την Κερατέα, όμως οι κάτοικοι και οι δημοτικοί άρχοντες υποστηρίζουν ότι δεν θα επιτρέψουν την υλοποίηση των έργων.

Ακόμα χειρότερη είναι η κατάσταση στον τομέα διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων καθώς, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ, περισσότεροι από 200.000 τόνοι θάβονται σε ανεξέλεγκτους χώρους ή στις χωματερές μαζί με τα αστικά απορρίμματα.

Στο υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ είχαν φτάσει ακόμα και καταγγελίες για οδηγούς απορριμματοφόρων οι οποίοι αφού άδειαζαν τα σκουπίδια στη χωματερή πετάγονταν -με το αζημίωτο- μέχρι μια κοντινή βιομηχανία και φόρτωναν απόβλητα τα οποία επίσης μετέφεραν στη χωματερή των Άνω Λιοσίων. Οι περίπου 20 ειδικές μονάδες επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων στην Ελλάδα δέχονται πολύ μικρό ποσοστό, ενώ σημαντικό τμήμα εξάγεται σε εργοστάσια της Γερμανίας.