Κρίσιμη καμπή για οικονομία και ΧΑ

Όσοι το προηγούμενο διάστημα προέβλεπαν σημαντική βελτίωση των προσδοκιών και εισροές μεγάλων επενδύσεων,τώρα κρατούν πολύ μικρότερο καλάθι. Οι όποιες κυβερνητικές επιτυχίες (όπως τις αντιλαμβάνεται ο καθένας) έρχονται με το σταγονόμετρο και είναι αμφίβολο αν θα καταφέρουν να σηκώσουν την πραγματική οικονομία από το προσεχές φθινόπωρο και μετά, όπως ανέμενε η πλειονότητα των αναλυτών στην αρχή του έτους.

Η ύφεση συνεχίζεται, η ρευστότητα εξακολουθεί να λείπει, οι καταθέσεις σταμάτησαν να επιστρέφουν και οι κυβερνητικοί βουλευτές άρχισαν να κουράζονται ψηφίζοντας σκληρά μέτρα. Και όλα αυτά όταν μετά τις καλοκαιρινές διακοπές πρόκειται να ξεκινήσουν πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις με την τρόικα.

Η γερμανική πλευρά προανήγγειλε από τώρα πως οι συζητήσεις της τρόικας με την Ελλάδα θα είναι σκληρές, ώστε να συνεχιστεί η καταβολή και των επόμενων δόσεων. Η σκλήρυνση της γερμανικής στάσης δεν συνδέεται μόνο με τις επικείμενες εκλογές στη χώρα, αλλά και με την ίδια τη λογική ενός δανειοδότη που θέλει να αυξήσει τις πιθανότητες που έχει να πάρει πίσω τα χρήματά του.

Σύμφωνα, λοιπόν, με κύκλους της αγοράς, είναι απόλυτα λογική η σκληρή γραμμή των Ευρωπαίων, καθώς αν εγκριθούν οι δόσεις του φθινοπώρου, τότε η Ελλάδα θα έχει εισπράξει σχεδόν στο σύνολό του το δάνειο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, χωρίς να έχει αναλάβει ουσιαστικές δεσμεύσεις για το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει στη συνέχεια. Είναι φυσικό, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι:

- Να θέλουν να πάρουν ό,τι περισσότερο μπορούν από πλευράς μέτρων μέχρι το τέλος του 2013 και ειδικότερα το δίμηνο Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου. Μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια λογική, οι μεγάλες αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης θα πρέπει να ληφθούν όσο το δυνατόν συντομότερα λόγω και του κλίματος πολιτικής ρευστότητας που επικρατεί στη χώρα (και στο οποίο αναφέρθηκε ο κ. Στουρνάρας). Να σημειωθεί επίσης ότι το πρώτο εξάμηνο του 2014 η Ελλάδα θα αναλάβει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οπότε θεωρείται απίθανο μέσα στη συγκεκριμένη περίοδο να αλλάξει κυβέρνηση ή να προχωρήσει σε εκλογές.

- Να συνδυάσουν τη συμμόρφωση της Ελλάδας με την εφαρμογή σταθεροποιητικής πολιτικής και μετά τον Ιούνιο του 2014 (θα έχει εκταμιευθεί το σύνολο του δανείου) μέσα από μια νέα χρηματοδοτική βοήθεια που ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων και επιχειρήσεων (το αποκαλούμενο και Σχέδιο Μάρσαλ).

Ταυτόχρονα, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών μιλά για πρώτη φορά δημοσίως για τον κίνδυνο καταψήφισης νέων μέτρων από τους βουλευτές, οι οποίοι -κατά τον ίδιο (και σωστά)- εκφράζουν την έντονη κόπωση του μέσου Έλληνα.

Την ίδια περίοδο επιπλέον, η Ελλάδα δέχεται πιέσεις για να τηρήσει τις δεσμεύσεις της όχι μόνο από τον ευρωπαϊκό Βορρά, αλλά κι από τις «φίλα προσκείμενες» ΗΠΑ (επίκειται η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον αυτήν την εβδομάδα), αλλά και από τους (με ή χωρίς εισαγωγικά) σοσιαλιστές ηγέτες των άλλων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, όπως ο Ολάντ της Γαλλίας και ο Λέτα της Ιταλίας.

Χωρίς σημαντικά εφόδια

Το μόνο βέβαιο, λοιπόν, είναι πως μετά το τέλος των διακοπών η κυβέρνηση θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση, καθώς όχι μόνο θα πρέπει να πάρει πρωτοφανείς (για τα ελληνικά δεδομένα) αποφάσεις σχετικά με το Δημόσιο, αλλά και γιατί πολλά από τα χαρτιά της στο μέτωπο της πραγματικής οικονομίας θα έχουν... καεί. Για παράδειγμα:

Ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Κυριάκος Μητσοτάκης, θα προσπαθήσει να απομακρύνει γύρω στους 15.000 εργαζόμενους από το Δημόσιο έως το τέλος του έτους, όταν ο Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης εξέφρασε δημοσίως τη θέση του πως ο αριθμός που θα μπορούσε να προκύψει από τους «επίορκους» ή τους «έχοντας δηλώσει πλαστά πιστοποιητικά σπουδών» είναι πολύ μικρός. 

Στο μέτωπο της πραγματικής οικονομίας, κυβερνητικοί κύκλοι είχαν μιλήσει για τόνωση της ρευστότητας μετά την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η επανακεφαλαιοποίηση ολοκληρώθηκε και σήμερα τραπεζικοί κύκλοι δεν υπόσχονται το παραμικρό σε όσους επιχειρηματίες τους ρωτούν για το πώς θα κινηθεί η ρευστότητα της οικονομίας από το φθινόπωρο και μετά. Όσο για τα τρέχοντα δεδομένα, η πιστωτική επέκταση προς τον ιδιωτικό τομέα συνέχισε να μειώνεται και τον Ιούνιο (τελευταία επίσημα στοιχεία), τάση που δεν φαίνεται να διακόπηκε ούτε και τον προηγούμενο μήνα.

Τίποτε επίσης δεν προδικάζει (μάλλον το αντίθετο συμβαίνει) πως μέχρι το προσεχές φθινόπωρο το Δημόσιο θα έχει αποπληρώσει ένα μεγάλο μέρος των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών του προς τον ιδιωτικό τομέα, εξέλιξη που θα μπορούσε να τονώσει την αγορά. Αντίθετα, οι μέχρι τώρα καταβολές πληρωμών είναι φτωχές και το μέλλον των επόμενων μηνών εντελώς αβέβαιο.

Η κυβέρνηση θα ήθελε να ξεκινήσει ο Σεπτέμβριος με τις μπουλντόζες να βρίσκονται στους μεγάλους αυτοχρηματοδοτούμενους οδικούς άξονες και χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας να έχουν προκύψει από την επανεκκίνηση των συγκεκριμένων οδικών έργων. Η αλήθεια όμως είναι πως θεωρείται αμφίβολο αν τα έργα θα ξεκινήσουν το 2013, μετά και τις νέες αποκλίσεις στα σχετικά χρονοδιαγράμματα (θυμίζουμε πως το πρώτο χρονοδιάγραμμα δόθηκε από το καλοκαίρι του 2011, όταν ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος ήταν υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Παπανδρέου...).

Αβεβαιότητα υπάρχει επίσης και στο αν μέσα στο προσεχές φθινόπωρο επιβεβαιωθούν ορισμένες σημαντικές προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί κατά το παρελθόν. Νέες αναβολές στο μέτωπο των ιδιωτικοποιήσεων ή μια απουσία ουσιαστικού ενδιαφέροντος στον διαγωνισμό για την αξιοποίηση του Ελληνικού θα ήταν ειδήσεις που σε καμιά περίπτωση δεν θα ήθελε να ακούσει η κυβέρνηση.

Τέλος, η κυβέρνηση θα κινδυνεύσει μέσα στο επόμενο φθινόπωρο να απολέσει και το ισχυρό μέχρι σήμερα διαπραγματευτικό της όπλο, που είναι το συμμάζεμα των οικονομικών του κράτους και η επίτευξη πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος. Γιατί μπορεί μέχρι σήμερα οι μειώσεις στις δαπάνες να είναι πολύ μεγαλύτερες από τις προϋπολογισθείσες, ωστόσο η εναπόθεση μεγάλου ποσοστού των ετήσιων φορολογικών εσόδων κατά το τελευταίο τετράμηνο του έτους αποτελεί παράγοντα σοβαρού κινδύνου για την υλοποίηση του φετινού προϋπολογισμού.

Το μεγάλο στοίχημα

Ωστόσο, το κυριότερο στοίχημα για την κυβέρνηση θα δοθεί στο κατά πόσο θα μπορέσει το δεύτερο φετινό εξάμηνο να ανακόψει την έντονα πτωτική πορεία του ΑΕΠ και να δημιουργήσει προϋποθέσεις, έτσι ώστε να διαφανεί κάποια ανάκαμψη από το 2014.

Ο κ. Γιάννης Στουρνάρας επιβεβαίωσε τον στόχο για ύφεση 4,2% φέτος και επιστροφή στην ανάπτυξη από τον επόμενο χρόνο. «Τα τουριστικά έσοδα του Μαΐου είναι πολύ καλύτερα των προβλέψεων, εάν συνεχίσουμε έτσι στους επόμενους μήνες, τότε σίγουρα η ύφεση φέτος θα είναι περίπου 4% και τον επόμενο χρόνο θα έχουμε θετικό ρυθμό ανάπτυξης», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Γενικότερα, οι αισιόδοξοι παράγοντες της αγοράς παρατηρούν πως μέσα στο 2013 η ανεργία δείχνει σημάδια σταθεροποίησης με τις προσλήψεις (έστω και με πολύ χαμηλές αποδοχές) να φτάνουν ή και σε ορισμένες περιόδους να υπερβαίνουν τις απολύσεις. Επιπρόσθετα, η κάπως ταχύτερη απορρόφηση στα κονδύλια του ΕΣΠΑ σε συνδυασμό με τον αυξημένο φέτος εισερχόμενο τουρισμό, έχουν δημιουργήσει κάποια αναχώματα, τα οποία θα μπορούσαν να περιορίσουν την οικονομική ύφεση το δεύτερο μισό του 2013.

Τα πράγματα βέβαια θα μπορούσαν να ήταν πολύ καλύτερα σε περίπτωση που η ελληνική οικονομία κέρδιζε τη μάχη των προσδοκιών. Ωστόσο, οι δείκτες προσδοκιών του ΙΟΒΕ έχουν ουσιαστικά σταματήσει να ανεβαίνουν εδώ και μήνες, όπως επίσης έχει σταματήσει από τον Μάρτιο και μετά να υπάρχει ροή επιστροφής καταθέσεων προς τις ελληνικές τράπεζες. 

To χρηματιστήριο περιμένει...

Η πλειονότητα των παραγόντων της αγοράς εκτιμά ότι δεν υπάρχουν σημαντικά στοιχεία - κλειδιά που να οδηγήσουν την αγορά σε ανώτερα επίπεδα τον Αύγουστο, ωστόσο το φινάλε του Ιουλίου αφήνει μεγαλύτερες ελπίδες για να έχουμε ένα "καυτό" Αύγουστο.

Η πολιτική αβεβαιότητα, η ΔΕΠΑ και τα θέματα με την ιδιωτικοποίηση των λαχείων και του ΟΠΑΠ έπληξαν την ψυχολογία της αγοράς, αλλά οι ξένοι παρέμειναν επενδυτές στο Χ.Α., ενώ η διακριτική τους επίβλεψη και η στάση αναμονής διατηρήθηκαν.

Παράλληλα, τα εγχώρια θεσμικά χαρτοφυλάκια ποντάρουν στην άνοδο της αγοράς το δίμηνο Αυγούστου - Σεπτεμβρίου, ενισχύοντας τις θέσεις τους και στα τραπεζικά blue chips πέραν των ΟΤΕ, ΟΠΑΠ και ΔΕΗ. Ωστόσο, το σημαντικό στοιχείο που μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη είναι η προσπάθεια να συνεχιστούν οι αποκρατικοποιήσεις, ενώ υφίσταται ενδιαφέρον από ξένα funds και για επενδύσεις. Ενισχυτικά στις προσδοκίες λειτουργεί και το μπαράζ παρουσιάσεων εισηγμένων εταιρειών που αναμένεται από τον Σεπτέμβριο.

Πέραν της διενέργειας του ετήσιου road show στο Λονδίνο, το οποίο διοργανώνει η ΕΧΑΕ, θα υπάρξουν παρουσιάσεις ελληνικών εταιρειών και από τη UBS και τη Morgan Stanley.