Λίγες μέρες εκτός Ελλάδος ήταν αρκετές για να θυμηθώ το επιχειρηματικό χάσμα που μας χωρίζει από τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Δεν μπορώ να το οροθετήσω σαφώς σε όρους χρονοκαθυστέρησης, ασφαλώς όμως πρόκειται για ένα χάσμα παιδείας, αλλά και οργάνωσης, που συνεχίζει και σήμερα να μετατρέπεται σε διογκούμενο έλλειμμα καινοτομίας, τεχνολογίας και -εξίσου σημαντικό- «επιχειρησιακής και οργανωτικής κουλτούρας».

Ένα έλλειμμα αόρατο ίσως στους συλλέκτες μακροοικονομικών στοιχείων, πλην όμως απόλυτα κρίσιμο για την ελληνική οικονομία και το μέλλον της.

Εδώ κι αρκετό καιρό έχω υποστηρίξει ότι το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας που χαρακτηρίζει την ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα δεν πρόκειται να θεραπευτεί με μειώσεις μισθών ή φορολογικών συντελεστών.

Ασφαλώς τέτοιου είδους αλλαγές φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα, δεν λύνουν όμως το πρόβλημα. Πληθώρα γειτονικών χωρών έχει φορολογικούς συντελεστές που δεν μπορούμε να υιοθετήσουμε, αλλά και ύψος αμοιβών που θα ήταν κοινωνικά μοιραίο να εφαρμόσουμε.

Ούτε είναι λύση να ανατρέχουμε στο παρελθόν των ευέλικτων Ελλήνων εμπόρων, ή στο παρόν των εφοπλιστών, ή και στο «δαιμόνιο» που εκφράζεται ατομικά κι ενίοτε κατάφερνε να ξεχωρίζει σε διάφορους τομείς.

Πρέπει να αποδεχτούμε την πραγματικότητα. Να συνειδητοποιήσουμε ότι στην πλειονότητά του ο ιδιωτικός τομέας της χώρας μας πάσχει από τα αποτελέσματα της μακροχρόνιας συμβίωσής του με το ελληνικό κράτος, αλλά και της αλληλεπίδρασής του με τη στρεβλά μεταλλασσόμενη τα προηγούμενα χρόνια ελληνική κοινωνία.

Σε όσους ψάχνουν το ερώτημα «γιατί οι Έλληνες συχνά μεγαλουργούν στο εξωτερικό» η απάντηση είναι απλή:

Διότι προσαρμόζονται και λειτουργούν με τα δεδομένα εκείνης της κοινωνίας - οικονομίας στην οποία ζουν, διότι αναγκαστικά «ξεχνούν» τα κακώς κείμενα της ελληνικής πραγματικότητας και ενσωματώνονται δημιουργικά στη νέα.

Με μια φράση, βρίσκουν εύκρατο περιβάλλον και ανθούν.

Από αυτά τα γεγονότα πηγάζει και η ενίοτε σκληρή κριτική που ακούμε από Έλληνες του εξωτερικού. Όχι γιατί «σνομπάρουν» πλέον την Ελλάδα, την πατρίδα, αλλά γιατί έχοντας αποστασιοποιηθεί απαρνούνται τη «λογική» της ελληνικής πραγματικότητας.

Μια λογική την οποία οι περισσότεροι από εμάς που ζούμε στην Ελλάδα λιγότερο ή περισσότερο έχουμε ασπαστεί ως «αναπόφευκτη». Προσαρμοζόμαστε σε αυτήν ακόμη κι αν ο καθένας ατομικά θα ήθελε να διεκδικήσει κάτι περισσότερο.

Αυτήν τη λογική πρέπει τώρα να καταπολεμήσουμε ομαδικά. Και το πιο κατάλληλο σημείο να ξεκινήσουμε είναι η Παιδεία. Ο βασικός στυλοβάτης κάθε σύγχρονης κοινωνίας και οικονομίας πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων, να γίνει θεμέλιος λίθος της «νέας» ελληνικής οικονομίας, να αποκτήσει άμεση σχέση με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.

Μια σχέση διαρκούς αλληλεπίδρασης, στο πλαίσιο αυτού που αποκαλούμε, χωρίς βεβαίως ως τώρα να εφαρμόζουμε, «διά βίου εκπαίδευση και μάθηση». Τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό (και επιχειρησιακό) επίπεδο.

Μόνο μέσα από αυτήν τη διαδικασία, μια διαδικασία ικανή να αλλάξει νοοτροπίες, παραστάσεις και εμπειρίες, θα τροποποιηθεί σταδιακά το στρεβλό «μοντέλο ανάπτυξης», που οι ίδιοι δημιουργήσαμε, προς ένα πρότυπο «ανταγωνιστικότητας, προσαρμοστικότητας και καινοτομίας», ικανό να σταθεί στον διεθνή οικονομικό στίβο.

Δυστυχώς, πολλοί επιχειρηματίες -μικρού και μεγαλύτερου μεγέθους- αρνούνται να δουν το πρόβλημα ή να κάνουν αυτοκριτική. Δείχνουν να πιστεύουν ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί με τρόπο μαγικό, χωρίς να αλλάξουμε επιχειρηματικές νοοτροπίες, τρόπους οργάνωσης και λειτουργίας, απλώς γιατί θα μειωθούν οι αμοιβές και οι φόροι ή θα μειωθεί η γραφειοκρατία.

Φοβάμαι ότι κινούνται εκ του πονηρού.

Απλώς, όπως πολλοί άλλοι σε αυτήν τη χώρα, δεν θέλουν να αλλάξουν.

Και μοιραία θα βουλιάξουν.

Το θέμα όμως αυτό μας αφορά όλους. Αν η κοινωνία, οι πολλάκις «μπροστάρηδες» των αλλαγών επιχειρηματίες, εμείς οι ίδιοι δεν συνειδητοποιήσουμε την έλλειψη παιδείας και επιχειρηματικής κουλτούρας, αλλά και την άμεση ανάγκη αντιμετώπισής της, τότε διαρκώς θα αναμένουμε την επόμενη μείωση μισθών και εισοδημάτων, την επόμενη κρίση.

Την επόμενη εθνική απογοήτευση.

Μας αξίζει κάτι καλύτερο.