Η στήλη είχε προειδοποιήσει ήδη από τις 27 Σεπτεμβρίου ότι τα μέτρα στήριξης για το ενεργειακό κόστος, που εξαγγέλθηκαν την περίοδο της ΔΕΘ, μάλλον θα αποδειχτούν σταγόνα στον ωκεανό. Και δυστυχώς επιβεβαιώθηκε.
Το ερώτημα τώρα είναι όχι μόνο αν θα αποδειχτούν αρκετά τα ενισχυμένα μέτρα που ανακοινώθηκαν την Παρασκευή, αλλά και το πώς έφτασε ως εδώ όχι μόνο η Ελλάδα αλλά συνολικά η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα στοιχεία συγκλίνουν σε ένα βασικό συμπέρασμα: Παρότι ο «ευγενής» στόχος της στροφής προς την πράσινη ενέργεια είναι αναμφίβολα και ορθός και πιεστικός, δεδομένης της κλιματικής αλλαγής και των κινδύνων της για την ανθρωπότητα, η προσπάθεια της Ευρώπης να κινηθεί στην πρωτοπορία δεν συνοδεύτηκε από ανάλογη προσπάθεια προετοιμασίας και σχεδιασμού, ακόμη και σε ό,τι αφορά την προστασία της ενεργειακής της επάρκειας.
Κατά το κοινώς λεγόμενο, μάλλον «μπήκε στο ασανσέρ χωρίς να δει αν υπάρχει θάλαμος».
Η Ευρώπη έχει βρεθεί, όπως σημειώνει ανάλυση του Bloomberg, με μειωμένα αποθέματα φυσικού αερίου, ενόψει ενός χειμώνα που προβλέπεται βαρύς, χωρίς «κεντρική διαχείριση» των αγορών της αλλά και χωρίς μέσα αποθήκευσης που θα έδιναν λύση στη «στοχαστικότητα» της λειτουργίας των ΑΠΕ (που δίνουν ρεύμα συγκυριακά, ανάλογα με το φως ή τον αέρα).
Ενώ από την άλλη, στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης, περιόρισε τα παραδοσιακά «παντός καιρού» καύσιμα όπως ο λιγνίτης, ακόμη και τη λειτουργία πυρηνικών εργοστασίων (στην περίπτωση της Γερμανίας), αλλά και επέτρεψε την πλήρη «χρηματιστηριοποίηση» των εκπομπών ρύπων, επιμένοντας στην αποδεδειγμένα πλέον λανθασμένη άποψη ότι «οι αγορές αυτορυθμίζονται».
Όλα αυτά μαζί άφησαν το νόμο του Μέρφι (που λέει ότι αν κάτι μπορεί να πάει στραβά… θα πάει στραβά) να κάνει την εμφάνισή του.
Η απότομη άνοδος στην παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου (το βασικό καύσιμο στην πορεία της ενεργειακής μετάβασης προς τις πράσινες μορφές), σε συνδυασμό με τις περιορισμένες ενναλακτικές που περιγράψαμε, εκτόξευσαν τη ζήτηση και άρα τις τιμές, συμπαρασύροντας και την τιμή της μεγαβατώρας στο ηλεκτρικό ρεύμα.
Πόσο θα διαρκέσει αυτό το φαινόμενο; Ουδείς γνωρίζει με ακρίβεια. Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν όμως ότι το πιθανότερο είναι πως οι τιμές θα ανέβουν περισσότερο στη διάρκεια του χειμώνα, με τις αυξημένες απαιτήσεις θέρμανσης, παρότι ήδη είναι πολλαπλάσιες αυτών που είχαν καταγραφεί προ ενός έτους.
Γεγονός που επηρεάζει βέβαια όχι μόνο την «τσέπη» των νοικοκυριών αλλά και την παραγωγή πάρα πολλών προϊόντων, ανεβάζοντας τις τιμές τους και αυξάνοντας τον πληθωρισμό.
Το χειρότερο δε είναι ότι τα αποθέματα της Ευρώπης, σύμφωνα και πάλι με ανάλυση του Bloomberg, ίσα που επαρκούν για να «βγει» ο χειμώνας, αν υποθέταμε ότι ήταν αναλογικά μοιρασμένα και διαθέσιμα από χώρα σε χώρα, κάτι που βεβαίως δεν ισχύει, με αποτέλεσμα να είναι ορατός ο κίνδυνος συγκυριακών ελλείψεων (ανάλογα π.χ. με την εκδήλωση κυμάτων κακοκαιρίας), που θα μεταφραστούν πιθανώς σε διακοπές παροχής τόσο σε επιχειρήσεις όσο και σε νοικοκυριά!
Με δεδομένο ότι μεγάλα στρώματα του πληθυσμού έχουν βγει πολύ ταλαιπωρημένα από την πανδημία, έχουν υποστεί μειώσεις στο εισόδημά τους ή και απώλεσαν την εργασία τους, δεν είναι τυχαίο ότι οι κυβερνήσεις όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σχεδόν παντού ανά την Ευρώπη σπεύδουν να βρουν τρόπους να αντιπαλέψουν τις υπέρογκες αυξήσεις, καθώς ο πήχης των «ενεργειακά πτωχών» απειλεί να εκτοξευτεί κι αυτός προς τα πάνω.
Για το θέμα της επάρκειας, οι ελπίδες (το αν θα αποδειχτούν φρούδες ή όχι, μένει να φανεί) στρέφονται προς τη… Ρωσία του Πούτιν! Μια αμφίσημη δήλωση του οποίου, που άφηνε να εννοηθεί ότι η Gazprom είναι σε θέση να δώσει περισσότερο φυσικό αέριο, ήταν αρκετή για να καλμάρει κάπως τον αγοραστικό πυρετό που εκδηλώθηκε προ ημερών, χωρίς όμως να απομακρύνει πολύ τις τιμές από τα υψηλά τους.
Τα ζητήματα που προκύπτουν, ενδέχεται να μην αποδειχτούν συγκυριακά. Με άλλα λόγια, παρότι στο τέλος της ενεργειακής μετάβασης οι τιμές ενδέχεται να είναι φτηνότερες απ’ ό,τι στο παρελθόν, αρχίζει να διαφαίνεται ότι στην πορεία αυτής της μετάβασης, πιθανόν να δούμε υψηλές τιμές ενέργειας σε περισσότερο σταθερή βάση.
Εν ολίγοις, παρότι η σημασία της ενέργειας ως στρατηγικής αξίας «κοινωνικού αγαθού» είναι πασίγνωστη, διαφαίνεται μετά τα γεγονότα του τελευταίου διαστήματος ότι δεν αντιμετωπίστηκε από τις ευρωπαϊκές χώρες και θεσμούς με τη σπουδή που ήταν επιβεβλημένη.
Έτσι, παρά τα πυροσβεστικά μέτρα που τώρα αρχίζουν να λαμβάνονται, είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος υπονόμευσης των προσπαθειών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, λόγω κοινωνικής (και πολιτικής) αντίδρασης. Ο άνθρωπος είναι ον που κινείται περισσότερο στο «σήμερα» παρά στο μέλλον. Κι αν νιώσει ότι η πράσινη μετάβαση βάζει… φωτιά στην τσέπη του ή αφήνει κρύο το σπίτι του, το πιθανότερο είναι ότι θα αντιδράσει.
Κι αυτό δεν πρέπει να συμβεί.