Η στήλη παρακολουθεί με προβληματισμό το κλίμα υπεραισιοδοξίας που καλλιεργείται στην αγορά και στην κοινή γνώμη, σε σχέση με την ανάκαμψη, όταν την ίδια ώρα στην Ευρώπη, σε χώρες πολύ πιο ανταγωνιστικές και ισχυρές, εμφανίζεται έντονος προβληματισμός όσον αφορά το κύμα ακρίβειας και την επίπτωση στον πληθωρισμό. Αιτίες, το ενεργειακό κόστος, η διαταραχή στις αλυσίδες εφοδιασμού, oι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής -καθώς και αρκετών άλλων παραγόντων- στο κόστος ακόμη και πολύ βασικών ειδών διαβίωσης όπως τα τρόφιμα.
Μιλάμε εν Ελλάδι για μια αισιοδοξία που σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στο περίφημο Ταμείο Ανάκαμψης, δεδομένου του όντως τεράστιου ποσού που έχει εξασφαλίσει (εφόσον καταφέρει να ανταποκριθεί στις προθεσμίες και στους όρους) η χώρα μας, κι από την άλλη, σε μια εκτίμηση ότι το κύμα ακρίβειας θα αποδειχθεί «προσωρινό».
Το ζήτημα έχει οικονομική, κοινωνική, αλλά και πολιτική διάσταση.
Όταν προ ημερών βγήκε ο γνωστός Μπαϊρακτάρης στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ και είπε ότι το σουβλάκι, το αγαπημένο φαγητό του Νεοέλληνα, πρόκειται να ακριβύνει κατά 20% (το καλαμάκι) έως και 25% (γύρος πίτα), έδωσε μια πρώτη γεύση αυξήσεων που τρομάζουν τον πολίτη, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι μιλάμε για χοιρινό κρέας, ντομάτα, τζατζίκι και πίτα ζυμαρένια, που μάλλον δεν έρχονται από την… Κίνα.
Όταν, από την άλλη, η μέση τιμή κόστους της μεγαβατώρας έχει διπλασιαστεί τον Σεπτέμβριο (130 ευρώ) σε σχέση με τη μέση τιμή του Απριλίου (65 ευρώ), είναι από δύσκολο έως και ακατόρθωτο να αντιληφθεί ο καλόπιστος παρατηρητής πως είναι δυνατόν να απορροφήσουν τέτοιου είδους αυξήσεις οι προμηθευτές ηλεκτρικού ρεύματος προς όφελος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, χωρίς εντυπωσιακή στήριξη του κράτους (οι εκπρόσωποι του οποίου έως στιγμής έχουν μιλήσει για ποσό μόλις 150 εκατ. ευρώ, που αποτελεί μάλλον σταγόνα στον ωκεανό), ή χωρίς να αλλάξει ριζικά κάτι στο σκέλος του κόστους (π.χ. στο κόστος ρύπων).
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι οι αυξήσεις δεν αφορούν βεβαίως μόνο το σουβλάκι και την ενέργεια. Αντιθέτως, φαίνεται να αφορούν την πλειονότητα των αγαθών, από τον καφέ μέχρι τα υλικά οικοδομής, τα οποία κατέγραψαν μέση αύξηση κατά 4,6% τον Αύγουστο του 2021 σε σχέση με το 2020, με ορισμένα όμως υλικά να καταγράφουν ήδη τότε αυξήσεις κατά περισσότερο από 15% (πετρέλαιο κίνησης-diesel κατά 20%, σίδηρος οπλισμού κατά 16,3%, σωλήνες χαλκού κατά 16,4%).
Τέτοιου είδους αυξήσεις εφόσον διατηρηθούν, ακόμη χειρότερα αν ενισχυθούν προσεχώς, είναι προφανές ότι θα έχουν πολυεπίπεδες οικονομικές συνέπειες, στην κατανάλωση, στην παραγωγή, ακόμη και στην ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών, ενώ είναι προφανές ότι θα έχουν σημαντική επίπτωση και στο ήδη διογκωμένο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου.
Η μεγαλύτερη επίπτωση, όμως, θα αφορά τα πιο αδύναμα νοικοκυριά, ιδίως εκείνα που ήδη πιέστηκαν από τα lockdown της πανδημίας, όπως και τους κλάδους εμπορίου και υπηρεσιών που υπέφεραν για τους ίδιους λόγους, γενικότερα, δε, τους μικρούς και τους μικρομεσαίους.
Πέρα από την εκτίναξη του συμπιεσμένου ελατηρίου της κατανάλωσης (που οδήγησε κατά κύριο λόγο στο +16,2% του ΑΕΠ κατά το δεύτερο τρίμηνο), οι ελπίδες εστιάζονται σε μεγάλο βαθμό στην αποτελεσματική και γρήγορη απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, με έμφαση στις νέες επενδύσεις.
Εντούτοις, με δεδομένο ότι ήδη βρισκόμαστε πρακτικά στο τελευταίο τρίμηνο του 2021 κι ότι οι επενδύσεις που θα ξεκινήσουν μέσα στο 2022 δύσκολα θα αποδώσουν μέσα στο… ίδιο έτος, ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση, το trickle down effect (το να φτάσει δηλαδή η θετική επίπτωση στη «τσέπη» του πολίτη) δύσκολα θα φανεί μέσα στο 2022, ασχέτως αν θα «ευημερήσουν» οι επενδυτικοί δείκτες.
Προφανώς λοιπόν η υπόθεση αποκτά και αμιγώς πολιτικά χαρακτηριστικά. Ιδίως όταν το «τοπίο» εμφανίζεται επικίνδυνο και από πλευράς πανδημίας, ενόψει του χειμώνα. Όχι μόνο λόγω της αυξημένης μεταδοτικότητας της μετάλλαξης ΔΕΛΤΑ και της «άρνησης» των ανεμβολίαστων, που φαίνεται να αποκτά χαρακτηριστικά «μπετόν αρμέ», αλλά και της έλλειψης εμβολίων σε χώρες εκτός της Δύσης. Χώρες ορισμένες εκ των οποίων είναι σημαντικές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, από την Ινδία έως τη Βραζιλία, και μπορεί να προκαλέσουν νέα «σοκ».
Έχουμε επισημάνει συχνά ότι μια από τις τάσεις που καθιστούν ευάλωτη την κυβέρνηση είναι ότι πολλές φορές βάζει μόνη της ψηλά τον πήχη, με αποτέλεσμα να περνά ενίοτε από κάτω. Παρότι οι επίσημες προβλέψεις της κυβέρνησης παραμένουν στο συντηρητικό 5,9% για την αύξηση του ΑΕΠ το 2021 (έναντι πτώσης 8,47% το 2020), γενικότερα στο θέμα της ακρίβειας αλλά και στις προσδοκίες περί περαιτέρω ανάκαμψης, πιθανόν, υπό το φως των συνθηκών που προαναφέραμε, να υποκύπτει στην ίδια τάση, σε θέμα που αυτή τη φορά σχετίζεται άμεσα με την «τσέπη» του πολίτη.
Πράγμα επικίνδυνο, ιδίως αν το 2022 αποδειχθεί έτος εκλογών…