Το πρώτο μνημόνιο ήταν εξ αρχής καταδικασμένο να αποτύχει. Αποσκοπούσε στο να βρεθεί ένας γρήγορος τρόπος «διάσωσης» της Ελλάδας, με βασικό όμως στόχο, την διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών και την αποφυγή ενός «ντόμινο» που θα συμπαρέσυρε πρακτικά το μεγαλύτερο μέρος της ευρωζώνης, ενδεχομένως και την παγκόσμια οικονομία.
Η πρόσφατη έκθεση του «ανεξάρτητου γραφείου» του ΔΝΤ, έβαλε απλώς μια σφραγίδα επισημότητας, σε αυτό που πρακτικά οι περισσότεροι από τους ασχολούμενους με τα θέματα αυτά, ήδη γνώριζαν.
Αυτό που εξακολουθεί να διαφεύγει από αρκετούς (και κάποιοι πολιτικοί επιθυμούν να το ξεχάσουν) είναι ότι αυτό ακριβώς το πρώτο μνημόνιο αποτελεί την πηγή των δεινών που έχουν ακολουθήσει στην συνέχεια, χωρίς βεβαίως να παραγνωρίζεται και η ανεπάρκεια του ελληνικού πολιτικού συστήματος και της εγχώριας δημόσιας διοίκησης στο σχεδιασμό και την υλοποίηση ουσιωδών μεταρρυθμίσεων, αλλά και περισσότερο στοχευμένων περικοπών.
Διότι όπως λέει ξεκάθαρα η έκθεση αυτή, το ελληνικό χρέος θα έπρεπε να έχει αναδιαρθρωθεί τότε, σε πολύ σημαντικό βαθμό, κι όχι μερικά χρόνια αργότερα, οπότε όχι μόνον είχαν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό οι «ιδιοκτήτες» του, αλλά είχαν δαπανηθεί και πολύ σημαντικά ποσά για την εξυπηρέτηση του με τόκους και χρεολύσια.
Εάν είχε συμβεί βεβαίως κάτι τέτοιο, τότε οι εταίροι μας θα έπρεπε να διασώσουν τις δικές τους τράπεζες κι εν συνεχεία, σε συνεργασία με το ΔΝΤ, θα έπρεπε να ανακεφαλαιοποιήσουν τις ελληνικές τράπεζες και να σχεδιάσουν την χρηματοδότηση της χώρας για το μεγάλο διάστημα, στο οποίο δεν θα είχε -όπως όμως δεν έχει και τώρα- πρόσβαση στις αγορές.
Αυτό δεν θα άλλαζε το μέγεθος της προσαρμογής που θα απαιτείτο στην Ελλάδα, καθώς θα έπρεπε το ταχύτερο δυνατόν να επανέλθει η χώρα σε πρωτογενή πλεονάσματα, πλην όμως θα αφαιρούσε την δαμόκλειο σπάθη του υπέρογκου χρέους που συνεχίζει να επικρέμεται και ίσως θα έδινε μεγαλύτερο χρόνο για την προσαρμογή.
Ο πρώτος μύθος λοιπόν που καταρρίπτεται πανηγυρικά, αφορά τη «βιωσιμότητα» του ελληνικού χρέους. Ούτε τότε ήταν βιώσιμο, ούτε τώρα είναι βιώσιμο γι αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει επαναφορά στην κανονικότητα, χωρίς την εκ νέου, σοβαρή ρύθμιση του.
Ο δεύτερος μύθος, αφορά την περίφημη «αλληλεγγύη» των εταίρων μας. Όπως προκύπτει πλέον αβίαστα, άπαντες ήθελαν να αποφύγουν τότε μια ελληνική χρεοκοπία, προκειμένου να αποφευχθεί μια παν-ευρωπαϊκή (σίγουρα) και παγκόσμια (πιθανότατα) κρίση.
Ο μοιραίος δε για την ελληνική οικονομία και κοινωνία τρόπος που επιλέχθηκε, να μην υπάρξει δηλαδή καμία «αθέτηση» υποχρέωσης, προς τους -ιδιώτες τότε- δανειστές της χώρας, ήταν συνέπεια της τότε θέσης των ηγετών της ευρωζώνης, ότι καμία χώρα μέλος δεν αθετεί τις υποχρεώσει της, (διότι δεν είχαν φροντίσει να φτιάξουν μηχανισμό άμυνας και χειρισμού τέτοιων κρίσεων), θέση την οποία βεβαίως άλλαξαν στη συνέχεια, αφού έφτιαξαν τους μηχανισμούς, κι ακολούθησε το περίφημο «too little too late» PSI για το οποίο συχνά υπερηφανεύεται ο Βαγγέλης Βενιζέλος.
Ο επόμενος μύθος αφορά τους στόχους που τέθηκαν στο πλαίσιο του μνημονίου. Στόχοι που ήταν άπιαστοι -κι αυτό φαινόταν εξ αρχής- ακριβώς διότι «μαγειρεύτηκαν» για να κάνουν ένα πρόγραμμα που δεν προέβλεπε αναδιάρθρωση του χρέους, να μοιάζει κάπως ρεαλιστικό!
Κι αυτή ακριβώς η δομή του όλου προγράμματος διασφάλισε την αποτυχία του και την επακόλουθη είσοδο της ελληνικής οικονομίας σε μια πρωτόγνωρη ύφεση. Η ίδια η ταχύτητα των περικοπών, η αγνόηση του χαμηλού επιπέδου της δημόσιας διοίκησης και της οικονομίας συνολικά, αλλά και η ανάγκη για «επιτάχυνση» των αποτελεσμάτων, διασφάλισαν τα όσα επακολούθησαν.
Μύθος όμως είναι ότι θα μπορούσε να υπάρξει άλλη λύση, δηλαδή μια άμεση οργανωμένη χρεοκοπία της χώρας, με μεγάλο κούρεμα. Πράγματι, οι συνθήκες τότε στην Ευρωζώνη, δεν το επέτρεπαν.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η χώρα μας θα έπρεπε να έχει «θυσιαστεί» στο βωμό της ευρωζώνης, με τον τρόπο που αυτό συνέβη, ακριβώς διότι τότε είχε ένα όπλο, (το οποίο ΔΕΝ είχε πλέον, κι άργησε πολύ να το καταλάβει, η πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα), τις γενικότερες συνέπειες που θα είχε μια ελληνική χρεοκοπία.
Όπως όμως ουδείς πια μιλάει για τις τεράστιες ευθύνες που έχει η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή, για το γεγονός ότι η Ελλάδα έφτασε όχι απλά στο χείλος της χρεοκοπίας, αλλά και πέρα από αυτό, έτσι ουδείς πια ασχολείται με τον ολέθριο τρόπο με τον οποίο «διαπραγματεύτηκε» τότε την ελληνική «διάσωση» ο Γιώργος Παπανδρέου και οι σύμβουλοι του.
Διότι ασχέτως των όσων υποστηρίζουν οι εκάστοτε ηθικολόγοι, η διεθνής πολιτική σκηνή κινείται με άξονα την ισχύ των συμφερόντων και την θέση στην οποία βρίσκονται οι διαπραγματευόμενοι.
Προκειμένου να συμφωνήσει στην καθαρά προσχηματική διάσωση της χώρας του (προς όφελος της διεθνούς κοινότητος), ο κ. Παπανδρέου, θα έπρεπε να έχει διεκδικήσει ανταλλάγματα, τα οποία θα απάλυναν σταδιακά τον πόνο που σίγουρα θα δημιουργούσε το «παραμυθένιο» σχέδιο διάσωσης.
Όντας όμως μέλος του διεθνούς πολιτικού «κλαμπ» από τα γεννοφάσκια του, αλλά και προφανέστατα άτολμος ως πολιτικός, ο κ. Παπανδρέου προτίμησε να μην αποπειραθεί καν τη «σύγκρουση» , αλλά να συμπεριφερθεί ως επαίτης, προβάλλοντας παντού ανά τον κόσμο την δυσάρεστη όψη της ελληνικής πραγματικότητας.
Κι εδώ καταρρίπτεται κι ο τελευταίος μύθος, τον οποίο πολλοί εξακολουθούν να κάνουν ότι πιστεύουν, ότι δήθεν τα θέματα της αέναης πλέον διαπραγμάτευσης με τους εκάστοτε εταίρους και το ΔΝΤ, στηρίζονται σε οικονομική λογική και «αριθμούς που πρέπει να βγαίνουν».
Κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει έξι χρόνια τώρα.
Σε ότι αφορά τους στόχους για παράδειγμα ας αναλογιστούμε απλώς ότι ορίζονται με δήθεν λεπτομερή τρόπο, χωρίς ακόμη να είναι ξεκάθαρο ποιο θα είναι στο μέλλον το ύψος και οι όροι αποπληρωμής του ελληνικού χρέους, παρότι αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να έχουν νόημα οι υπόλοιποι υπολογισμοί!
Και σε ότι αφορά το χρέος, είναι επίσης προφανές ότι αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με πρώτη τη Γερμανία, αποφεύγουν τη λύση του θέματος, για λόγους που είναι καθαρά πολιτικοί και όχι οικονομικοί. Δεν τους βολεύει ενόψει των δικών τους εσωτερικών εκλογικών αναμετρήσεων και λοιπών πολιτικών συσχετισμών.
Δυστυχώς, οι «αριθμοί που πρέπει να βγαίνουν» εξακολουθούν να ορίζονται με… πολιτικά κριτήρια συνήθως -αλλά όχι πάντα- εις βάρος της ελληνικής οικονομίας, με μόνο το ΔΝΤ, να αποστασιοποιείται τελευταία, όχι διότι ξαφνικά κατάλαβε το «σωστό» αλλά διότι αντελήφθη ότι τα δικά του συμφέροντα θίγονται από τα όσα αλλοπρόσαλλα έχουν συμβεί- εξ ου και η έκθεση, σε αυτή τη χρονική συγκυρία.
Κι αυτό δεν προβλέπεται να αλλάξει δραματικά, ακόμη και στο στάδιο της (αναπόφευκτης) ρύθμισης του ελληνικού χρέους. Διότι οι κάτοχοι του είναι πλέον «θεσμικοί» και της αποφάσεις τις λαμβάνουν οι πολιτικοί ηγέτες, με πολιτικά κυρίως κριτήρια.
Η μπάλα έχει ακόμη να πάει πολύ παραπέρα…