Ασυγκίνητο φαίνεται να αφήνει το πολιτικό μας σκηνικό, το γεγονός ότι το τραπεζικό σύστημα «βράζει», πιεζόμενο, από τη μία, με δικαστικές έρευνες και διώξεις, κι από την άλλη, με τις διοικητικές αλλαγές σε διάφορα επίπεδα της πυραμίδας.
Κι αυτή η απάθεια ενδεχομένως να προξενήσει σοβαρές επιπρόσθετες ζημίες στην οικονομία της χώρας, δεδομένου ότι ο χειρισμός των κόκκινων δανείων, θέμα στρατηγικής σημασίας για το μέλλον του τραπεζικού κλάδου, αλλά και της ελληνικής οικονομίας συνολικά, εισέρχεται στην τελική του φάση.
Πριν βιαστεί κάποιος να με κατηγορήσει στο σημείο αυτό ότι υπερασπίζομαι τις υφιστάμενες διοικήσεις των τραπεζών κι ότι είμαι κατά της κάθαρσης, της ανανέωσης κ.λπ., ας λάβει τον κόπο να διαβάσει και τη συνέχεια.
Πολύ σύντομα, οι αναδιαρθρώσεις δανειακών υποχρεώσεων, οι πωλήσεις προβληματικών και μη δανείων, οι κεφαλαιοποιήσεις χρεών, οι επιχειρηματικές συνενώσεις και τα συναφή, θα βρίσκονται σχεδόν μόνιμα στο προσκήνιο της επικαιρότητας, μια εξαιρετικά «ευαίσθητη» διαδικασία που αναμφίβολα θα οδηγήσει σε σημαντική αναδιάταξη του επιχειρηματικού τοπίου, δεδομένου του τεράστιου όγκου των προβληματικών δανείων αλλά και της διασποράς τους στους περισσότερους, αν όχι σε όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους.
Προφανώς, η όσο το δυνατόν πιο ομαλή διαχείριση αυτής της διαδικασίας, που έχει έκταση πρωτόγνωρη για τα ελληνικά, αν όχι και για τα διεθνή, δεδομένα, θα απαιτήσει ιδιαίτερη εμπειρία, γνώση των ελληνικών συνθηκών, ταχύτητα αλλά και τόλμη εκ μέρους του τραπεζικού τομέα, προκειμένου να προκύψει το καλύτερο αποτέλεσμα για τον κλάδο, την οικονομία, αλλά και την κοινωνία.
Το έργο αυτό θα έχει τιτάνιες διαστάσεις, ας μην κρυβόμαστε.
Διότι πέραν όλων των άλλων, η πορεία αυτών των εξελίξεων μπορεί να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό και το ύψος της ανεργίας στη χώρα μας, μέσα από τα λουκέτα και τις καταρρεύσεις επιχειρήσεων, κάποιες εκ των οποίων μπορεί να είναι σήμερα προβληματικές, αλλά το αν θα μπορούσαν να εξυγιανθούν, θα εξαρτηθεί και από τους χειρισμούς που θα γίνουν στις αναδιαρθρώσεις.
Κι εδώ τα συμφέροντα αυτών που θα κληθούν να διαχειριστούν αυτά τα δάνεια πιθανώς να είναι συχνά εκ διαμέτρου αντίθετα με την επιβίωση των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων, ως προς το πώς προκύπτει το μεγαλύτερο -και ταχύτερο- δυνητικό κέρδος για τους πρώτους.
Είναι γεγονός ότι οι απανωτές δικαστικές διώξεις και έρευνες για χορηγήσεις δανείων -ασχέτως αν εδράζονται ή όχι σε σοβαρές αιτίες- έχει ήδη παίξει αρνητικό ρόλο στη διαδικασία αναδιάρθρωσης των δανείων, καθώς διάφορα τραπεζικά στελέχη διστάζουν να βάλουν υπογραφές, φοβούμενα ότι μπορούν να βρεθούν κατηγορούμενοι ακόμη και για διαδικασίες που ξεκάθαρα προϋποθέτουν συλλογικές αποφάσεις και υπογραφές. Έτσι, σε πολλές περιπτώσεις το πρόβλημα χρονίζει, ενώ θα μπορούσε να λυθεί, γίνεται δε σταδιακά οξύτερο, εξαιτίας αυτής της απροθυμίας.
Στο φαινόμενο αυτό έρχεται να προστεθεί τώρα και η αβεβαιότητα ως προς τα ανώτατα κλιμάκια της διοίκησης των τραπεζών, με την Πειραιώς, στην οποία επικεφαλής βρίσκονται σήμερα μία μεταβατική πρόεδρος και ένας προσωρινός διευθύνων σύμβουλος, να αποτελεί -προς το παρόν- το κορυφαίο παράδειγμα.
Ταυτόχρονα, είναι θέμα σύντομου χρόνου η αλλαγή σημαντικού αριθμού λοιπών προσώπων από τα διοικητικά συμβούλια, στο πλαίσιο των γνωστών διαδικασιών που θέτουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τα μη εκτελεστικά και τα ανεξάρτητα μέλη, τα περισσότερα δε από αυτά τα νέα πρόσωπα φαίνεται ότι θα προέρχονται από το εξωτερικό, με μηδενική εμπειρία στις ελληνικές συνθήκες.
Με απλά λόγια, σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο, τα διοικητικά συμβούλια των περισσότερων ελληνικών τραπεζών βρίσκονται σε περίοδο αναδιοργάνωσης, με πληθώρα νέων προσώπων να εντάσσεται κατά το επόμενο διάστημα στη σύνθεσή τους.
Το χειρότερο είναι ότι δεν φαίνεται να υπάρχει ο απαιτούμενος «πάγκος» για να στελεχωθούν αυτές οι θέσεις από πρόσωπα αντίστοιχα σημαντικής γνώσης και εγχώριας εμπειρίας. Ούτε είναι τυχαίο ότι αξιόλογα εγχώρια στελέχη, που θα μπορούσαν να αναλάβουν, δεν επιθυμούν να «μπλέξουν» με την καυτή πατάτα αυτής της συγκυρίας. Ακριβώς διότι έχουν πλήρη συναίσθηση των δυσκολιών.
Κάπως έτσι, η λύση των «ξένων» παρουσιάζεται από κάποιους ως «μάννα εξ ουρανού», παρά το γεγονός ότι στην περίπτωσή τους λείπει η εμπειρία της ελληνικής αγοράς. Μεταξύ των επιχειρημάτων υπέρ αυτής της λύσης αναφέρεται κι ότι οι ξένοι δεν θα έχουν δισταγμούς να βάλουν υπογραφές, μια άποψη που μάλλον παραγνωρίζει το γεγονός ότι ήδη τρεις ξένοι που είχαν την ατυχία να συμμετέχουν σε γνωμοδοτική επιτροπή του ΤΑΙΠΕΔ, στην περίφημη υπόθεση των 28 ακινήτων, αποτελούν αντικείμενο ποινικής δίωξης, σε βαθμό κακουργήματος!
Τι εικόνα δίνει άραγε αυτό προς το εξωτερικό; Και τι είδους τραπεζίτες μπορεί να προσελκύσει και να κρατήσει στην Ελλάδα, λαμβανομένων υπόψη και των μάλλον πενιχρών, για τα διεθνή δεδομένα, αμοιβών;
Διότι προφανώς όποιος ξένος έρθει εδώ για να εργαστεί στο τραπεζικό σύστημα, δεν θα το κάνει με την προοπτική να γίνει… φυγόδικος, για ένα συγκριτικά μέτριο μισθό, έστω κι αν η μόνιμη κατοικία του είναι στο εξωτερικό.
Γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους, ακόμη και παράγοντες της αγοράς που δεν ανήκουν στο τραπεζικό σύστημα εμφανίζονται εξαιρετικά επιφυλακτικοί ως προς το τι θα γίνει στο προσεχές μέλλον, κι όχι μόνο στα θέματα των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων αλλά και στις δανειοδοτήσεις υγειών ή νέων εγχειρημάτων.
Προειδοποιούν δε ότι σε περίπτωση που επικρατήσουν φαινόμενα απειρίας, καθυστερήσεων και ευθυνοφοβίας, δεν αποκλείεται η διαχείριση των κόκκινων δανείων να αποτελέσει θρυαλλίδα για ένα νέο γύρο κρίσης, που θα έχει βαριές συνέπειες στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό, με μακροχρόνια επίδραση.
Κατά συνέπεια, ο προβληματισμός για τα όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στις τράπεζες δεν συνιστά ούτε «συγχωροχάρτι» στα λάθη που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια, ούτε προσπάθεια συγκάλυψης πιθανών ευθυνών.
Συνιστά απλώς αποδοχή μιας πραγματικότητας: Η απειρία και η έλλειψη γνώσης των ελληνικών συνθηκών αποτελεί σημαντικό μειονέκτημα για την ανάληψη θέσεων υψηλής ευθύνης σε οιοδήποτε τραπεζικό σύστημα. Πολύ δε περισσότερο όταν το σύστημα αυτό βρίσκεται σε συνθήκες κρίσης, εξαιτίας ενός τεράστιου όγκου προβληματικών δανείων, που ταυτόχρονα είναι και μια βόμβα στα θεμέλια της οικονομικής δραστηριότητας εν γένει.
Κι εν τέλει συνιστά αποδοχή ενός σημαντικού αξιώματος: Η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα του ελληνικού (και του κάθε) τραπεζικού συστήματος δεν μπορεί να εξαρτάται από πρόσωπα, που επιλέγεται να είναι «άσχετα» προκειμένου να είναι και… «αδιάφθορα». Πρώτον, διότι μπορεί να διαπλεχθούν και να διαφθαρούν στην πορεία, δεύτερον, διότι κάποια στιγμή θα αλλάξουν.
Η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα πρέπει να στηρίζονται σε αδιάβλητες διαδικασίες και ελέγχους, όχι μόνο στο εσωτερικό της κάθε τράπεζας αλλά και από την πλευρά της εποπτείας.
Αν οι διαδικασίες αυτές είναι ανεπαρκείς, ας ενισχυθούν, ώστε να μην εξαρτάται η όποια «κάθαρση» και αποτελεσματικότητα από πρόσωπα, τα οποία συντόμως μπορεί να αποδειχτούν είτε κατώτερα των περιστάσεων, είτε ακόμη χειρότερα, υπηρέτες αλλότριων, αλλοδαπών συμφερόντων.
Διότι όσο κι αν απεχθάνομαι τις θεωρίες συνωμοσίας, είναι γεγονός ότι η στάση του γνωστού Hedge Fund manager John Paulson στις εξελίξεις στην Πειραιώς, έχει δημιουργήσει ευρέως την αίσθηση ότι «κάποιο λάκκο έχει η φάβα». Kι αυτός ο λάκκος μάλλον έχει σχέση με τα μεγάλα αναμενόμενα κέρδη από την απόκτηση και διαχείριση ελληνικών προβληματικών δανείων!
Κι εδώ προκύπτει εν τέλει το πιο σημαντικό ερώτημα: θα ανατεθεί, άμεσα ή έμμεσα, σε πρόσωπα «ξένα» προς την Ελλάδα, ο στρατηγικός ρόλος της αναδιάταξης του επιχειρηματικού τοπίου της χώρας;