Οι ισορροπίες που χαρακτήρισαν τη μακρά περίοδο ευμάρειας στη Δύση, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, έχουν ανατραπεί σχεδόν ολοσχερώς.
Το επίκεντρο του κόσμου μετακινείται προς την Ασία, η παγκοσμιοποίηση, ή, ορθότερα, ο τρόπος με τον οποίο αυτή εφαρμόστηκε, αποσαθρώνει πλέον όχι μόνο τη μικροαστική αλλά και τη μέση αστική τάξη της Δύσης, ενώ το πολιτικό και οικονομικό «κατεστημένο», το «σύστημα», αμφισβητείται ολοένα και περισσότερο από μεγάλα κοινωνικά στρώματα.
Ταυτόχρονα, η σύγκρουση του δυτικού «κοσμοπολιτισμού» με τον ισλαμικό φανατισμό αναδεικνύει πόσο ευάλωτη αλλά και πόσο «συνδεδεμένη» με άλλες περιοχές του πλανήτη είναι πλέον η οποιαδήποτε «ανεπτυγμένη» πρωτεύουσα, μέσα σε έναν κόσμο που έχει «παγκοσμιοποιηθεί», χωρίς όμως να έχει απαρνηθεί τον φανατικό εθνικισμό αλλά και τον πάσης φύσεως ακραίο εξτρεμισμό.
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή την περίοδο συμβαίνουν πράγματα που πριν από όχι πολλά χρόνια θα θεωρούντο «απίστευτα».
Η Βρετανία εγκαταλείπει την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Ντόναλντ Τραμπ, ένας καταφανώς «λαϊκιστής» υποψήφιος πρόεδρος, πλησιάζει ολοένα και περισσότερο την εκλογή του, χωρίς καν να έχει την υποστήριξη του κατεστημένου του κόμματος που εκπροσωπεί. Στην Αυστρία και τη Γαλλία, οι τάξεις των ακροδεξιών φαίνεται να ενισχύονται ολοένα και πιο πολύ.
Στο ίδιο διάστημα, η Μέση Ανατολή αλλά κι ένα μέρος της Βορείου Αφρικής είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης, με την επιρροή των φανατικών ισλαμιστών να εξαπλώνεται, ενώ η Ευρώπη αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε συνεχή συναγερμό, εξαιτίας των νέων μεθόδων τρομοκρατίας.
Μεθόδων οι οποίες στηρίζονται πια περισσότερο σε μικρές (και άρα δύσκολες στον εντοπισμό) ομάδες, ή ακόμη και σε μεμονωμένα άτομα (μοναχικούς λύκους) που συχνά ενεργούν αυτόνομα, αλλά μέσα στο πλαίσιο των κηρυγμάτων μίσους που ακολουθούν, μέσω των «κοινωνικών δικτύων».
Tη δύναμη της τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων τη ζήσαμε προ ημερών μέσα και από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, με τον Ερντογαν να κάνει live video δηλώσεις στην τηλεόραση από το… κινητό του και να καλεί τον κόσμο να κατέβει στους δρόμους από το twitter.
Ωστόσο, το παρ' ολίγον πραξικόπημα στη γειτονική χώρα έδειξε και κάτι άλλο. Πόσο γρήγορα μπορεί ο χρόνος να γυρίσει προς τα πίσω! Δεκαεννιά χρόνια είχαν περάσει από το προηγούμενο πραξικόπημα στην Τουρκία και η απόπειρα, από μόνη της, έδειξε πόσο εύκολο είναι να τραυματιστεί η Δημοκρατία, κι όχι μόνο από τον απολυταρχισμό εκλεγμένων ηγετών όπως ο Ερντογάν.
Δυστυχώς και στον αμιγώς οικονομικό τομέα, η κατάσταση δεν φαίνεται περισσότερο ρόδινη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στον ανεπτυγμένο κόσμο. Οι οικονομίες δεν αναπτύσσονται δυναμικά, παρά το γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν κατεβάσει τα επιτόκια (το πιο σημαντικό από τα όπλα τους) σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Ο τραπεζικός τομέας της Ευρώπης εξακολουθεί να κλυδωνίζεται, με επίκεντρο αυτή τη φορά την Ιταλία, ενώ το ζήτημα των χρεών γενικώς (κι όχι μόνο των κρατικών) μοιάζει με μια χύτρα που σιγοβράζει, χωρίς ουδείς να ξέρει πότε και πώς θα ξαναφτάσει σε σημείο βρασμού.
Πώς ακριβώς θα αντιμετωπιστεί αυτός ο αρνητικός συνδυασμός γεγονότων, ουδείς φαίνεται να γνωρίζει. Οι αισιόδοξοι θεωρούν ότι απλά είμαστε σε μια περίεργη περίοδο κι ότι η ισορροπία θα επανέλθει, ενώ οι απαισιόδοξοι εκτιμούν ότι οι περαιτέρω εξελίξεις ίσως κάνουν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ένα διάστημα εξαιρετικά σημαντικό για την ανάπτυξη της δυτικού τύπου Δημοκρατίας, να μοιάζει με ευχάριστο «διάλειμμα» στην ευρύτερη ιστορία του κόσμου.
Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι οι κύριες πολιτικοοικονομικές ιδεολογίες, όπως αυτές εκφράζονται στο πολιτικό σκηνικό της Δύσης, αδυνατούν να δώσουν λύσεις στα προβλήματα ενός καινούργιου κόσμου, που μπορεί να μην είναι «θαυμαστός», αποτελεί όμως τη σημερινή πραγματικότητα, ακριβώς διότι επιχειρούν να τον προσεγγίσουν με «εργαλεία» πολιτικής και οικονομικής ανάλυσης του προηγούμενου αιώνα.
Ο συνδυασμός της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας (που έχει σημαντικότατες κοινωνικές επιδράσεις) με την άναρχη παγκοσμιοποίηση, η οποία, κακά τα ψέματα, μέχρι στιγμής έχει ευνοήσει αποκλειστικά και μόνο το απανταχού «πολύ μεγάλο κεφάλαιο», αλλά και οι γεωπολιτικές εξελίξεις, δημιουργούν ολοταχώς νέες και διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, με ρυθμό που η πολιτική σκέψη και φιλοσοφία προς το παρόν φαίνεται πως αδυνατούν να ακολουθήσουν, πολύ δε περισσότερο οι ίδιες οι πολιτικές ηγεσίες, ακόμη και των πιο ισχυρών και ανεπτυγμένων κρατών.
Με αυτές τις συνθήκες, το μόνο βέβαιο είναι ότι στο επόμενο διάστημα θα σημειωθούν ισχυροί κραδασμοί και θα τεθούν σε κίνηση εξελίξεις που ενδεχομένως να διαμορφώσουν εντελώς διαφορετικό τοπίο σε σχέση με αυτά που επί δεκαετίες θεωρούσαμε δεδομένα, ή καλύτερα «κεκτημένα».
Κι όχι μόνο σε ό,τι αφορά το βιοτικό μας επίπεδο...