Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, από Δευτέρα ξεκινά ίσως η πιο κρίσιμη περίοδος για την πατρίδα μας τα τελευταία 60 χρόνια. Το «Ναι» δεν πρόκειται να λύσει τα τεράστια προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί, ούτε το «Όχι» θα δώσει κάποιο μαγικό «όπλο» στην κυβέρνηση. Άλλωστε όλα δείχνουν ότι είτε η μία είτε η άλλη απάντηση μάλλον θα πάρει βραχεία κεφαλή.
Κι αυτό που πρέπει να αποφύγουμε εσωτερικά είναι ο διχασμός, διότι τα προβλήματα μπροστά μας, είναι τεράστια.
Δημοκρατία, δημαγωγούς, κι άτολμους κοντόφθαλμους ή αντίθετα απερίσκεπτους και ιδεοληπτικούς πολιτικούς, δεν έχουμε μόνο εμείς, έχουν και οι Ευρωπαίοι εταίροι-δανειστές μας.
Και το χειρότερο ίσως είναι ότι σε μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, τμήματα πλειοψηφικά σε πολλές χώρες του Βορρά, σε αυτές δηλαδή που καλούνται να βάλουν τα περισσότερα για να αποφύγουμε την ουσιαστική πτώχευση, θεωρούν πως πετάνε τα χρήματά τους από το παράθυρο, ότι τα δίνουν για να συνεχίζουμε εμείς να είμαστε άσωτοι, σπάταλοι και φοροφυγάδες.
Καμία πρακτική σημασία δεν έχει αν αυτό είναι σωστό ή όχι. Σημασία έχει ότι αυτή η αντίληψη τείνει να επικρατήσει, αν δεν έχει ήδη επικρατήσει, σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Κι έχει τεράστια σημασία διότι η περαιτέρω χρηματοδότηση της Ελλάδας, με ποσά που σύμφωνα με το ΔΝΤ ανέρχονται σε 60 δισ. ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια, θα πρέπει να περάσει από μια σειρά κοινοβουλίων, μεταξύ αυτών και το γερμανικό, που θα πρέπει να αναλάβει το μεγαλύτερο αναλογικά βάρος, αυτής της χρηματοδότησης.
Πολύ δε περισσότερο όταν το ΔΝΤ αποκάλυψε ουσιαστικά ότι είναι πολύ πιθανό πως για να μην χρεοκοπήσει ολοσχερώς η Ελλάδα, θα πρέπει να κουρευτεί μεγάλο μέρος των χρεών της. Έσπευσε δε να προσδιορίσει ως κατάλληλο «θύμα» ενός τέτοιου κουρέματος, τα διακρατικά δάνεια που δόθηκαν στην Ελλάδα το 2010 κι ανέρχονται σε περίπου 52 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ότι αυτά θα πρέπει να κουρευτούν εξ ολοκλήρου, σε ποσοστό 100%!
Με αυτά τα δεδομένα είναι σχεδόν απολύτως βέβαιο ότι ορισμένοι πολιτικοί στην Ευρώπη (ίσως με πρώτο και καλύτερο τον Σόιμπλε) θα επιχειρήσουν να σπρώξουν την Ελλάδα σε μια χρεοκοπία εντός του ευρώ, με καθαρά τιμωρητικούς όρους. Θα προτιμήσουν να χαθούν πολύ περισσότερα χρήματα, αλλά να ρίξουν την ευθύνη στην ίδια, αντί να παραδεχτούν ότι έκαναν λάθος στην αρχή (το 2010) και να κάνουν ένα κούρεμα στα δάνειά τους με τη χώρα μας «σώα και αβλαβή».
Πολλές και μεγάλες ευθύνες έχει δημιουργήσει στην πολιτική του θητεία ο Ευάγγελος Βενιζέλος, όμως λέγοντας ότι υπάρχει κίνδυνος «να χρεοκοπήσουμε εντός του ευρώ και να παρακαλάμε να μας αφήσουν να φύγουμε» είπε μια μεγάλη αλήθεια. Ο κίνδυνος είναι απολύτως υπαρκτός.
Από προχθές το βράδυ, το Euro2day.gr έδωσε μεγάλη έμφαση σε συνέντευξη του κ. Τουσκ, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενός πολιτικού από την Πολωνία, που θεωρείται ότι βρίσκεται πολύ κοντά στην κ. Μέρκελ.
Διότι, ο κ. Τουσκ τα είπε «χύμα και τσουβαλάτα». Είπε ότι δεν θεωρεί πως το ερώτημα είναι «ναι ή όχι στην ευρωζώνη», κι ότι ελπίζει ότι κανένας δεν το βλέπει έτσι. Είπε ότι υπάρχουν ευθύνες σε όλες τις πλευρές, κι ότι θα πρέπει να γίνουν διαπραγματεύσεις, ό,τι κι αν βγάλει η κάλπη.
Είπε όμως και κάτι εξόχως τρομακτικό για εμάς. Ότι «ίσως η ευρωζώνη θα πρέπει να μάθει να ζει με μια πτωχευμένη χώρα μέλος». Κι αυτή είναι η δήλωση που θα πρέπει να μας μείνει, σε σχέση με τις εξελίξεις μετά το δημοψήφισμα.
Διότι είναι μια δήλωση που μπορεί να υπονοεί πολλά, από την παραμονή των τραπεζών σε capital controls για μεγάλο διάστημα και την ανακεφαλαιοποίησή τους με bail in (έστω των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ) ως την κυκλοφορία διπλού νομίσματος (των περιβόητων IOUs) στην Ελλάδα, χωρίς αυτή να εγκαταλείψει την ευρωζώνη, για πολλά χρόνια.
Το ερώτημα είναι τι μπορεί -και πρέπει- να κάνει το πολιτικό σύστημα της χώρας, εδώ που φτάσαμε, προκειμένου να ενισχύσει τη διαπραγματευτική του θέση μέσα στο στρατηγικό αδιέξοδο που έχουν δημιουργήσει:
-Η πλήρης έλλειψη μετρητών στα ταμεία του κράτους.
-Το κλείσιμο των τραπεζών και ο κίνδυνος κατάρρευσής τους.
-Η λήξη του προγράμματος και η απώλεια των χρημάτων που ήταν στη διάθεση του ΤΧΣ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ύψους περίπου 11 δισ. ευρώ.
-Η απομόνωση της χώρας, όχι μόνο σε επίπεδο πολιτικών ηγεσιών, αλλά και σε επίπεδο «κοινής γνώμης» κυρίως στον Βορρά της Ευρώπης.
Η απάντηση είναι ότι θα πρέπει επιτέλους να επικρατήσει η εθνική ομοψυχία, να γίνει η περαιτέρω διαπραγμάτευση με τη συμμετοχή όλων των κομμάτων που πιστεύουν ότι η χώρα πρέπει να ανήκει στην ευρωζώνη - και να καταρτιστεί ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ένα εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση.
Να δοθεί ισχυρό σήμα προς την υπόλοιπη Ευρώπη, ότι η Ελλάδα προτίθεται να κάνει θυσίες, μεταρρυθμίσεις και ό,τι άλλο χρειάζεται, για να ορθοποδήσει.
Είτε επικρατήσει το «Ναι», είτε το «Όχι»
Στην περίπτωση του «Ναι» τα πράγματα είναι ασφαλώς απλούστερα, διότι είναι πολύ πιθανό ότι ο Αλέξης Τσίπρας θα θελήσει να μοιραστεί το γρηγορότερο την ευθύνη των υπογραφών που θα μπουν, αλλά και διότι είναι περίπου βέβαιο ότι οι δανειστές θα ζητήσουν τη συγκρότηση μιας κυβέρνησης «ειδικού σκοπού», καθώς έχουν ήδη θέσει θέμα αξιοπιστίας για την υφιστάμενη.
Αλλά και γιατί η κοινωνία θα έχει απαντήσει «Ναι» σε ένα ερώτημα που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες είπαν στους λαούς τους ότι είναι «Ναι ή Όχι στο ευρώ», κι αυτό θα παίξει πολιτικά το ρόλο του, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ακόμη όμως και στην περίπτωση του «Όχι» θα πρέπει να υπάρξουν παρόμοιες εξελίξεις. Η χώρα έχει ήδη βρεθεί σε ένα αδιέξοδο που ΔΕΝ μπορεί να το σηκώσει μόνη της η κυβέρνηση, ακόμη και μετά το δημοψήφισμα.
Ακόμη κι αν κλείσει κάποια συμφωνία: α) τα μέτρα είναι πιθανό ότι θα είναι πολύ χειρότερα από αυτά που είχε η ερώτηση του δημοψηφίσματος (διότι η εμβέλεια του προγράμματος θα είναι πολύ μεγαλύτερη και τα χρήματα πολύ περισσότερα) και β) διότι έχει ήδη καταστεί εμφανές ότι δεν έχει έτσι κι αλλιώς ούτε τα στελέχη, ούτε γενικότερα τον μηχανισμό που χρειάζεται για να τα εφαρμόσει, για να τηρήσει τα προαπαιτούμενα, που σίγουρα θα υπάρχουν, ώστε να καταβάλλεται η κάθε δόση των νέων δανείων.
Παρά την πόλωση που προηγήθηκε, η εθνική συνεννόηση, η εθνική διαπραγμάτευση, η «ιδιοκτησία» του επόμενου προγράμματος από όλες τις πολιτικές δυνάμεις που θέλουν το ευρώ, φαίνεται πλέον ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η ολοκλήρωση της καταστροφής.
ΥΓ.: Ο κ. Τσίπρας είπε πρόσφατα ότι «οι τράπεζες θα ξανανοίξουν με συμφωνία». Θα πάω τη δήλωσή του ένα βήμα παραπέρα. Οι τράπεζες θα ξανανοίξουν κανονικά, μόνον όταν υπάρξει μια «πειστική» συμφωνία με σημαντικό ορίζοντα, συνοδευόμενη κι από ενέργειες που θα επαναφέρουν με πειστικό τρόπο την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα.
Αλλιώς, θα ξανανοίξουν με διπλό νόμισμα.