Πολλές είναι οι φωνές που σήμερα καλούν για «τόνωση» της ζήτησης στο εσωτερικό της χώρας. Οι ψυχραιμότεροι όμως παρατηρούν ότι έτσι όπως έχουν τα πράγματα, μια κίνηση αυτού του είδους (μέσα από την ενίσχυση των εισοδημάτων και τις κρατικές δαπάνες), πέρα από τυχόν επιπτώσεις στο πλεόνασμα, θα είχε και μία ακόμη πολύ σημαντική επίπτωση.
Θα επιφέρει άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών, καθώς η εγχώρια ζήτηση κατευθύνεται σε μεγάλο βαθμό σε εισαγόμενα αγαθά, ενώ οι εξαγωγές μας δυστυχώς δεν αυξάνονται με ζωηρούς ρυθμούς.
Το ζήτημα αυτό είχε επισημανθεί από τη στήλη πολύ πριν έρθει στην επικαιρότητα θέμα τόνωσης της εσωτερικής ζήτησης, σε σχόλιο με τίτλο «Πως θα ανέβει το βιοτικό επίπεδο του Έλληνα»: «Με δεδομένο το τεράστιο μέγεθος του χρέους που έχει η χώρα (το οποίο και δεν επιτρέπει περαιτέρω διόγκωση του δανεισμού), άνοδος του βιοτικού επιπέδου μπορεί να έλθει μόνο αν υπάρξει σημαντική αύξηση των εξαγωγών και του τουρισμού.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ένας από τους λόγους που επέφεραν την ελληνική κατάρρευση ήταν το τεράστιο έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο. Με απλά λόγια, η χώρα μας πλήρωνε πολύ μεγαλύτερα ποσά στο εξωτερικό (για να κάνει εισαγωγές) από αυτά που εισέπραττε από το εξωτερικό (κυρίως μέσω του τουρισμού και των εξαγωγών). Τη διαφορά, εν πολλοίς, την κάλυπταν τα… δανεικά.
Το 2013, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, το έλλειμμα αυτό εκμηδενίστηκε. Ωστόσο, αυτό συνέβη κυρίως λόγω της μείωσης των εισαγωγών, εξαιτίας της καταβαράθρωσης που υπέστη η αγοραστική δύναμη του Έλληνα. Που σημαίνει ότι αυτό το «επίτευγμα» θα αποδειχτεί βραχύβιο, ακόμη κι αν με κάποιο μαγικό τρόπο αυξηθεί το εισόδημα των Ελλήνων, χωρίς να αυξηθεί ο τουρισμός και οι εξαγωγές.
Διότι πολύ απλά θα αρχίσουν πάλι να αυξάνονται οι εισαγωγές, ανατρέποντας την ισορροπία που με τόσες θυσίες επέτυχε η χώρα, κι εξαγριώνοντας τους δανειστές μας.
Αν μάλιστα αναλογιστούμε σε ποιον βαθμό στηρίζεται στις εισαγωγές όχι μόνο η κατανάλωση (ρούχα, τρόφιμα, αυτοκίνητα κ.λπ.) αλλά και η εγχώρια παραγωγή (πρώτες ύλες, εξαρτήματα, εξοπλισμός), τότε είναι εύκολο να αντιληφθούμε πόσο ανελαστική είναι αυτή η «εξάρτηση».
Χωρίς εξαγωγές και τουρισμό, η χώρα είναι καταδικασμένη να παραπαίει μεταξύ στασιμότητας και ύφεσης, εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο λιτότητας.
Κι όμως, αυτή η πραγματικότητα, η αδήριτη πλέον ανάγκη εξωστρέφειας, δεν φαίνεται να έχει γίνει κτήμα ούτε της πολιτικής, ούτε της κοινής γνώμης, ούτε ακόμη κι ενός σημαντικού τμήματος του επιχειρηματικού κόσμου».
Τα ίδια, είτε αυτό αρέσει είτε όχι, ισχύουν και σήμερα.
Το παλαιό -και σαθρό- μοντέλο στηριζόταν στα δίδυμα ελλείμματα (δημοσιονομικό και εξωτερικό ισοζύγιο) και στον ξέφρενο δανεισμό. Περίπτωση επανάληψης, όμως, δεν υπάρχει στο άμεσο μέλλον.
Που σημαίνει ότι αν πράγματι θέλουμε να δούμε σημαντική και το κυριότερο διατηρήσιμη άνοδο στην εσωτερική ζήτηση, χωρίς έντονες παρενέργειες, θα πρέπει ο τουρισμός, οι εξαγωγές και οι εισροές επενδυτικών κεφαλαίων να κινούνται σε αντίστοιχα επίπεδα. Εκτός κι αν οι προσδοκίες για τον φυσικό πλούτο του υπεδάφους μας επαληθευθούν με εντυπωσιακή ταχύτητα.
Προς το παρόν, μόνον ο τουρισμός κινείται με την απαιτούμενη αυξητική τάση. Είναι όμως αμφίβολο αν η τάση αυτή μπορεί να διατηρηθεί τα επόμενα χρόνια, χωρίς οραματικό πρόγραμμα ανάπτυξής του, με έμφαση και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.
Πολύ μεγάλα περιθώρια υπάρχουν θεωρητικά και στον τομέα των εξαγωγών. Στην πράξη όμως, είναι πλέον σαφές ότι χωρίς σημαντικές αλλαγές νοοτροπίας, οργάνωσης, αλλά και «προώθησης» των προϊόντων, δύσκολα μπορούν να γίνουν άλματα.
Το ίδιο ισχύει και στον τομέα των ξένων επενδύσεων. Χάρη στη θέση της και στις φυσικές ομορφιές που προσφέρει, η Ελλάδα μπορούσε κάλλιστα να είναι «κόμβος» για διοικητικές και διαχειριστικές δομές μεγάλων ξένων εταιριών, με άξονα την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής, ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης.
Ωστόσο, το φορολογικό κόστος, η κρατική γραφειοκρατία και άλλοι παράγοντες του είδους εμποδίζουν αντί να ενθαρρύνουν μια τέτοια εξέλιξη, όπως αποκαλύπτεται και από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν πρόσφατα σε έρευνα της Task Force.
Με αυτά όμως ουδείς ασχολείται σοβαρά στον χώρο της πολιτικής. Το βάρος πέφτει στο «πολιτικά επιθυμητό» αποτέλεσμα χωρίς να δίδεται η πρέπουσα σημασία στο πώς θα επέλθει αυτό το αποτέλεσμα με τρόπο οικονομικά ορθό και διατηρήσιμο.
Κοινώς, για μία ακόμη φορά, κάποιοι «ζεύουν το κάρο πίσω από το άλογο», για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Το θέμα είναι αν εμείς οι πολίτες έχουμε ήδη ξεχάσει ότι με τέτοιες «πολιτικές» φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.