Είναι λυπηρό ότι για μία ακόμη φορά οι ευρωεκλογές διεξάγονται στη χώρα μας με όρους εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης, χωρίς ιδιαίτερες αναφορές στα πανευρωπαϊκά προβλήματα που, είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι και δικά μας προβλήματα.
Το γεγονός ότι πλέον οι σημαντικότερες αποφάσεις είναι αδύνατον να ληφθούν από τα εθνικά όργανα, χωρίς τη συγκατάθεση της ευρωπαϊκής εξουσίας, θα έπρεπε να μας έχει ανοίξει τα μάτια.
Κι όμως, συνεχίζουμε να ομφαλοσκοπούμε, να αγνοούμε την ευρύτερη ευρωπαϊκή διάσταση των προβλημάτων, που εν τέλει διαμορφώνουν το πλαίσιο της πολιτικής και για την ελληνική πραγματικότητα.
Σήμερα η Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι έχει επιβιώσει από τη μέχρι τώρα κρίση, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα εκρηκτικό κοκτέιλ προβλημάτων, από την αντιμετώπιση των οποίων ενδέχεται να κριθεί η επιβίωσή της μακροπρόθεσμα:
-Ανισότητα: Σε μικρότερο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά με επιταχυνόμενους ρυθμούς, η Ευρώπη βλέπει το χάσμα της ανισότητας να βαθαίνει όχι μόνο ανάμεσα στους πολίτες των επιμέρους χωρών, αλλά και μεταξύ Βορρά και Νότου. Πρόκειται ίσως για τον πιο σημαντικό παράγοντα αποσταθεροποίησης, που τροφοδοτεί και αρκετούς από τους επόμενους. Για την ακρίβεια, μάλλον πρόκειται για το υπ' αριθμόν 1 πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει συνολικά ο Δυτικός Κόσμος, τις επόμενες δεκαετίες.
- Εθνικισμός: Οι πολιτικές λιτότητας ενίσχυσαν την ανισότητα και ταυτόχρονα (ενισχυμένες και από τα μεταναστευτικά κύματα) αναζωπύρωσαν τον εθνικισμό, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις πάει χέρι-χέρι με ακροδεξιά ή και νεοναζιστικά κινήματα, σε βαθμό που δύναται να απειλήσει στο μέλλον την ενωμένη Ευρώπη.
- Αναπτυξιακή στασιμότητα και κίνδυνος αποπληθωρισμού: Παρά τις θετικές επιδόσεις που συνεχίζουν να επιδεικνύουν ορισμένες χώρες (με βασικότερο παράδειγμα τη Γερμανία), είναι προφανές ότι η Ευρώπη παραμένει υπό την απειλή της ύφεσης, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού, παρότι τα επιτόκια της ΕΚΤ βρίσκονται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα (κι αναμένεται να γίνουν αρνητικά στο προσεχές διάστημα).
Εν ολίγοις, η Ευρώπη κινδυνεύει να ακολουθήσει το παράδειγμα της Ιαπωνίας, η οποία επί δεκαετίες δεν έχει καταφέρει να επιστρέψει στην ανάπτυξη.
- Γήρανση του πληθυσμού: Η γηραιά ήπειρος απειλείται από υπερβολική γήρανση καθώς η μείωση του κοινωνικού κράτους και η ανεργία υποδαυλίζουν το φαινόμενο της υπογεννητικότητας. Η γήρανση όμως του πληθυσμού, σύμφωνα με σημαντική μεγάλη μερίδα οικονομολόγων, αποτελεί εξαιρετικά αρνητικό παράγοντα για την καινοτομία και την ανάπτυξη.
- Άμυνα και εξωτερική πολιτική: Eπι δεκαετίες, η Ευρώπη κατάφερε (με εξαίρεση την Ελλάδα) να δαπανά σημαντικά μικρότερο ποσοστό τους ΑΕΠ της σε αμυντικές δαπάνες, αλλά και να μην έχει ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική, με τις αποφάσεις του είδους να λαμβάνονται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Ευρισκόμενη κάτω από την ομπρέλα της αμερικανικής ισχύος, ακόμη και σήμερα η Ευρώπη υποστηρίζει ότι είναι μια «ήπια (soft) δύναμη».
Οι συνθήκες όμως ίσως αλλάξουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δείξει ότι επιδιώκουν να μειώσουν την παρέμβασή τους σε ορισμένες περιοχές του κόσμου (όπως η Μέση Ανατολή), στις οποίες όμως η Ευρώπη έχει ζωτικά συμφέροντα.
Ειδικά δε στην περίπτωση της Ουκρανίας, καθίσταται εμφανές ότι καταστάσεις που είχαν σχεδόν ξεχαστεί, μετά από δεκαετίες σχεδόν απόλυτης ειρήνης, ίσως επανέλθουν στο προσκήνιο. Πρόκειται για ενδεχόμενο που βρίσκει την Ευρώπη σε μια φάση οικονομικής στασιμότητας και περικοπών στις κρατικές δαπάνες.
Η αντιπαράθεση στην Ελλάδα για τις ευρωεκλογές θα έπρεπε να διεξάγεται με φόντο αυτά τα προβλήματα, προκειμένου να συζητηθούν λύσεις. Εντούτοις συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Εγκλωβισμένοι σε έναν επαρχιωτισμό που τείνει να θεωρεί ότι δήθεν είμαστε ο «ομφαλός» της Γης, οι πολιτικοί μας ηγέτες επιμένουν σε κοκορομαχίες αμφίβολης πρακτικής αξίας, κι αρνούνται να ενημερώσουν την κοινή γνώμη για το ευρύτερο πλαίσιο από το οποίο εν πολλοίς εξαρτάται η επίλυση των προβλημάτων.
Η ανισότητα θα καταστεί κυρίαρχο πρόβλημα και στην Ελλάδα, τα επόμενα χρόνια, ακόμη κι αν επιστρέψουμε στην ανάπτυξη, ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας ανεργίας αλλά και της αλλαγής οικονομικού μοντέλου. Η γήρανση του πληθυσμού και η υπογεννητικότητα θα έπρεπε να αποτελεί φλέγον θέμα γιατί είμαστε από τους «πρωταθλητές» της Ευρώπης. Η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει χειρότερη από αυτήν της υπόλοιπης Ευρώπης, ενώ περί εθνικισμού και Χρυσής Αυγής μάλλον δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα.
Όσο για τα θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, η πορεία τους, τα τελευταία χρόνια, είναι δυστυχώς αντίστοιχη της οικονομικής και της κοινωνικής κατάστασης της χώρας.
Πιστεύει άραγε κάποιος στα σοβαρά ότι σε περιβάλλον παγκοσμιοποίησης η Ελλάδα είναι σε θέση να λύσει αυτά τα προβλήματα με εθνικούς πολιτικούς χειρισμούς, αποσυνδεδεμένη από την πορεία των εξελίξεων στην υπόλοιπη Ευρώπη;