του Στέφανου Κοτζαμάνη

**Οι αναλυτικοί πίνακες που παρουσιάζουν πόσο απέχουν από τα υψηλά 2007 οι εταιρίες μεγάλης κεφαλαιοποίησης αλλά και το εάν βρισκόμαστε σε bear market rally δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”

Oι χρηματιστηριακές αγορές ”γκρεμίζονται” όχι τόσο γι’ αυτά που έγιναν, αλλά κυρίως για όσα η αγορά φοβάται ότι θα γίνουν.

Η διεθνής οικονομία καλείται να πληρώσει τον λογαριασμό των subprime loans, το ύψος του οποίου δεν ξέρουμε μέχρι πού θα μπορούσε να φτάσει.

Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ αποφάσισε να τον πληρώσουμε με... δόσεις μέσα από μια γενναία υποχώρηση των επιτοκίων (75 μονάδες βάσης τώρα και περιμένουμε κάτι παραπάνω στο μέλλον).

Κι επειδή, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα τον πληρώσουμε τον λογαριασμό, η χρηματιστηριακή αγορά αντέδρασε προσωρινά μόνο στη συγκεκριμένη κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ. Όμως, ούτε και οι δηλώσεις Μπους για επικείμενα μέτρα τόνωσης της οικονομίας αντέστρεψαν τις προσδοκίες. Αντίθετα, πολλοί σκέφτηκαν ότι για να βγαίνει εσπευσμένα ο Αμερικανός Πρόεδρος και να προχωρά σε τέτοιες δηλώσεις, η κατάσταση θα πρέπει να είναι... πολύ σοβαρή!

Και με τη Σοφοκλέους τι γίνεται; Επί του παρόντος, τόσο αυτή όσο και ολόκληρη η Ευρώπη δείχνουν αδύναμες να αυτονομηθούν από τη γενικότερη ”ελεύθερη πτώση” των αγορών.

Υπό αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: η όποια ενδεχόμενη ύφεση στις ΗΠΑ θα επηρεάσει άμεσα την ευρωπαϊκή και κυρίως την ελληνική οικονομία, με αποτέλεσμα τη δραστική πτώση των εταιρικών κερδών; Αν ναι, τότε δικαίως υποχωρούν οι τιμές των μετοχών και ενδεχομένως να δούμε και... χειρότερα. Αν όμως όχι, τότε όλα δείχνουν ότι οι τολμηροί, που θα πάνε κόντρα στο ρεύμα χτίζοντας θέσεις μέσα στην αρνητική συγκυρία, θα αποκομίσουν μεγάλα κέρδη όταν περάσει η μπόρα.

Η απότομη και βίαιη πτώση των αγορών το τελευταίο διάστημα σόκαρε τους επενδυτές. Για τους μυημένους, όμως, το σοκ μεταβάλλεται σε καθαρό φόβο, κι όχι αδικαιολόγητα.

Την ώρα που οι διάφοροι ”γκουρού” της πλευράς των ταύρων υποστήριζαν για μία ακόμη φορά τη ”συνεχή ανάπτυξη”, παραγνωρίζοντας τις συνέπειες της κρίσης των subprimes, ήρθε ένα μπαράζ γεγονότων για να δείξει πως το σύνηθες επιχείρημα κάθε ανοδικής αγοράς ότι ”αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά” μάλλον είναι και πάλι έωλο.

Η Fed είχε ήδη μειώσει δύο φορές τα επιτόκια και οι αγορές συνέχισαν να πέφτουν. Πρόσφατα η κυβέρνηση Μπους ανακοίνωσε ένα πακέτο μέτρων ενίσχυσης της οικονομίας, όμως οι αγορές το αγνόησαν επιδεικτικά. Και με τα futures να δείχνουν ότι η Wall Street θα άνοιγε με μακροβούτι πολλών εκατοντάδων μονάδων, έπειτα από δύο μέρες πτώσης των άλλων χρηματιστηρίων του κόσμου, συνέβησαν τα εξής... τρομακτικά:

H Fed ανακοίνωσε αιφνιδιαστική μείωση των επιτοκίων κατά 0,75%, ήτοι το έκανε 8 μέρες πριν από την προκαθορισμένη συνεδρίαση (κάτι που έχει να συμβεί από την 11η Σεπτεμβρίου του 2001) και κατά ποσοστό που δεν έχει προηγούμενο για περισσότερα από 20 χρόνια!

Κι όμως, το μόνο που κατάφεραν οι αγορές μετοχών των ΗΠΑ ήταν να περιορίσουν τις απώλειές τους, παρότι μάλιστα προεξοφλούν και ΝΕΑ μείωση των επιτοκίων (μάλλον της τάξεως του 0,50%) σε περίπου μία εβδομάδα, στην κανονική πλέον συνεδρίαση της Fed. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο ίδιος ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών βγήκε στην τηλεόραση για να διαβεβαιώσει ότι, σε συνεργασία με τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων, θα εκπονήσει ένα πρόγραμμα ενίσχυσης της αμερικανικής οικονομίας αντάξιο του μεγέθους της.

Δικαιολόγησε δε την άμεση τηλεοπτική παρέμβασή του λέγοντας: ”Επειδή αυτά τα πράγματα χρειάζονται χρόνο για να θεσμοθετηθούν, θέλω να ξέρουν από τώρα οι πολίτες σε ποια κατεύθυνση κινούμαστε”.

Για όποιον δεν το κατάλαβε ακόμη, η αμερικανική οικονομία βρίσκεται ”σε μια μάλλον θλιβερή κατάσταση”. Κι αυτό δεν το λέει ο υπογράφων· το είπε ο κ. Bill Gross, ο παγκοσμίως γνωστός διαχειριστής ομολόγων της Pimco!

Ο βασικός δείκτης του Nasdaq, σύμφωνα με το Bloomberg, είναι από τις 22/1 ο πρώτος αμερικανικός δείκτης που, με βάση την πτώση της Τρίτης, βρίσκεται πλέον ”επίσημα” σε bear market, γράφοντας απώλειες της τάξεως του 20%, με τον Dow και τον S&P να ακολουθούν, προς το παρόν, κατά πόδας.

Η κορυφή του παγόβουνου

Ωστόσο, ακόμη πιο σημαντικό από την πορεία των δεικτών ή από τις αντιδράσεις των ιθυνόντων της αμερικανικής οικονομίας είναι αυτό που Έλληνες και ξένοι διαχειριστές ομολογούν σε ιδιωτικές συνομιλίες: πως ακόμα και υψηλά ιστάμενοι ομόλογοί τους -άνθρωποι στις παρυφές της αμερικανικής ”ελίτ” των αγορών- ΔΕΝ γνωρίζουν το μέγεθος της ζημίας από την κρίση στις πιστωτικές αγορές!

Άρα δεν μπορούν ούτε να κάνουν τους υπολογισμούς τους ούτε και να νιώσουν σιγουριά ότι το κακό πέρασε. Το κακό μάλλον θα συνεχιστεί για αρκετούς μήνες, λένε τώρα άλλωστε και οι πιο αισιόδοξοι.

Υπάρχουν και απαισιόδοξοι

Ο κ. David Tice ανήκει στους απαισιόδοξους. Είναι διαχειριστής ανεξάρτητου fund ύψους 1 δισ. δολ. και την Τρίτη (22/1) δήλωσε στο Bloomberg ότι αναμένει πτώση του Dow Jones ”κατά μερικές χιλιάδες μονάδες (!)”, προσθέτοντας επιδεικτικά πως οι μειώσεις των επιτοκίων από τη Fed δεν μπορούν να θεραπεύσουν την πιστωτική αγορά, διότι ο κλάδος των δομημένων προϊόντων της έχει ξεχαρβαλωθεί.

Μαζί με αυτόν υπάρχουν και άλλοι ειδικοί που δηλώνουν ότι η κρίση στα subprimes και στα CDOs είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Αυτοί τονίζουν: ”Έπειτα από ένα διάστημα παράλογης ευφορίας στην πιστωτική αγορά, περνάμε στο άλλο άκρο, της απροθυμίας δανεισμού. Και οι μειώσεις των επιτοκίων δεν θα παίξουν ρόλο. Όταν μια τράπεζα απορρίπτει την αίτησή σου για ένα δάνειο, δεν έχει καμία σημασία αν το επιτόκιο που θα πλήρωνες είναι 5% ή 6%”. Και τώρα τι γίνεται;

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ (και πρώην ισχυρός ανήρ της Goldman Sachs), κ. Hank Paulson, τα είπε όλα με μία φράση: ”Μας πιέζει ο χρόνος. Ο Πρόεδρος είναι έτοιμος να προωθήσει ένα πακέτο οικονομικής ανάπτυξης που θα έχει δικομματική υποστήριξη”.

Από μόνη της η δήλωση αποκαλύπτει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Και μόνο ο χρόνος θα δείξει αν θα καταφέρουν οι ΗΠΑ να ξεπεράσουν γρήγορα την κρίση. Έως τότε οι επενδυτές έχουν πλέον κάθε λόγο να αισθάνονται φοβισμένοι. Όσες μειώσεις επιτοκίων και αν πραγματοποιήσει ο κ. Μπερνάνκε. Για την ακρίβεια, όσο πιο πολλές κάνει, τόσο το χειρότερο!

Οι ευκαιρίες μιας ύφεσης

Με δεδομένο ότι οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν υποχρεωθεί ήδη σε εντονότατες διορθώσεις, θυμίζουμε ότι κατά το παρελθόν, τις περιόδους όπου η αμερικανική οικονομία βρισκόταν σε ύφεση, οι τιμές των μετοχών ανέβαιναν γιατί η ύφεση είχε ήδη προεξοφληθεί από το ταμπλό και γιατί οι αγορές άρχιζαν και αυτές να προεξοφλούν τα οφέλη από την ανάκαμψη, όποτε αυτή και αν ερχόταν.

Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα η αμερικανική οικονομία έχει συρρικνωθεί ή αναπτυχθεί με πολύ χαμηλό ρυθμό, κοινώς έχει βρεθεί σε ύφεση 9 φορές.

Στα 4 από τα 9 επεισόδια της οικονομικής ύφεσης η αμερικανική αγορά ανέβηκε. Το 1954 το αμερικανικό ΑΕΠ μειώθηκε 2,5%, αλλά η Wall Street ανέβηκε 40%. Το 1961 το ΑΕΠ υποχώρησε 1%, όμως οι μετοχές κέρδισαν 22%. Το 1980 οι μετοχές κέρδισαν περισσότερο από 30%, ενώ το ΑΕΠ συρρικνώθηκε 1,5%. Στις αρχές του 1991 η ύφεση χτύπησε την πόρτα της αμερικανικής οικονομίας, όμως αυτό δεν εμπόδισε τον Dow Jones να κερδίσει περισσότερο από 30% την ίδια χρονιά.

”Βγάζουν μάτια” οι δείκτες

Ειδικότερα για τη Σοφοκλέους, οι χρηματιστηριακοί δείκτες για δεκάδες μετοχές είναι ελκυστικότατοι, αν δεχτούμε ότι δεν πρόκειται να έχουμε έναν σοβαρό επηρεασμό της ”πραγματικής οικονομίας” από ενδεχόμενη ύφεση στις ΗΠΑ.

Ενδεικτικά στοιχεία αυτού θα μπορούσαν να είναι:

1. Το P/E του Γενικού Δείκτη της Σοφοκλέους υπολογίζεται στο 13,80 με βάση τα περυσινά κέρδη και στο 11,76 με βάση τις προβλεπόμενες φετινές επιδόσεις.

2. Δεκάδες μετοχές διαπραγματεύονται πλέον είτε με μονοψήφιο P/E (που σε ορισμένες περιπτώσεις μειώνεται μέχρι και το 6...) είτε με υψηλότατη μερισματική απόδοση.

3. Σε πολλές περιπτώσεις οι τιμές των μετοχών έχουν υποχωρήσει δραστικά από το επίπεδο τιμών στο οποίο οι βασικοί μέτοχοι συμμετείχαν σε αυξήσεις κεφαλαίου με καταβολή μετρητών.

4. Περισσότερες από 30 μετοχές διαπραγματεύονται πλέον χαμηλότερα όχι μόνο από τη λογιστική αλλά και από την ονομαστική αξία τους.

5. Οι αγορές μετοχών από βασικούς μετόχους των εισηγμένων μέσω του ταμπλό αποτελούν πλέον καθημερινό φαινόμενο και τη συχνότερη κατηγορία στις ημερήσιες χρηματιστηριακές ανακοινώσεις.

**Οι αναλυτικοί πίνακες που παρουσιάζουν πόσο απέχουν από τα υψηλά 2007 οι εταιρίες μεγάλης κεφαλαιοποίησης αλλά και το εάν βρισκόμαστε σε bear market rally δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 514 της εφημερίδας ”ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ”, 25/01 - 29/01/2008