Πιστεύετε στις νεράιδες και στα hedge funds;

Οι ισχυρισμοί ότι το Ιnternet θα δημιουργούσε επιχειρηματικές ευκαιρίες πρωτοφανούς γκάμας και κλίμακας ή ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε στη διάθεσή του όπλα μαζικής καταστροφής δεν απέχουν πολύ από την αλήθεια της ύπαρξης του Άγιου Βασίλη. Ο John Kay, αρθρογράφος των FT, σε ένα άρθρο για τη διαφορά πίστης και αλήθειας.

Δημοσιεύθηκε: 28 Δεκεμβρίου 2004 - 12:49

του John Kay

Στο Πολικό Εξπρές, με τον Τομ Χανκς, μόνο αυτοί που πιστεύουν στον Πατέρα των Χριστουγέννων μπορούν να ακούσουν το κουδούνι του, όταν χτυπά. Στις εμφανίσεις του Πίτερ Παν το κοινό πρέπει να κρατήσει την Τίνκερμπελ ζωντανή, διαβεβαιώνοντάς την ότι πιστεύει στα παραμύθια. Σε γενικές γραμμές, εκθέτουμε τα παιδιά μας σε περίπλοκες ιδέες για τη σχέση μεταξύ πίστης και αλήθειας.

”Δεν έχει σημασία πού πηγαίνει το τρένο. Σημασία έχει να αποφασίσεις να ανέβεις”, λέει ο δημιουργός του Πολικού Εξπρές. Δεν είμαι σίγουρος ότι ο κύριος Χανκς έχει δίκιο σε αυτό. Οι παιδικές φαντασιώσεις είναι άκακες, μέρος του πνεύματος των Χριστουγέννων. Οι φαντασιώσεις των ενηλίκων, ωστόσο, είναι πιο επικίνδυνες.

Η διαδικασία κατά την οποία ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων πείθεται για πράγματα που δεν είναι αληθή αποτελούσε πάντοτε σημαντικό παράγοντα του πολιτικού και οικονομικού γίγνεσθαι. Ωστόσο, ποτέ αυτό το φαινόμενο δεν ήταν ισχυρότερο από ό,τι στην παρούσα φάση.

Το Ιnternet θα δημιουργούσε επιχειρηματικές ευκαιρίες πρωτοφανούς γκάμας και κλίμακας. Ο Σαντάμ Χουσεΐν είχε στη διάθεσή του μια ολόκληρη στρατιά από όπλα μαζικής καταστροφής. Αυτές οι υποθέσεις ήταν καθοριστικές στις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας. Γνωρίζουμε πλέον ότι αυτές οι προτάσεις είναι αναληθείς.

Πολλοί άνθρωποι οφείλουν να ανακαλύψουν πως οι πεποιθήσεις τους ότι τα ελλείμματα δεν έχουν σημασία και ότι οι διαχειριστές των hedge funds μπορούν να αποκομίσουν αποδόσεις από ”αέρα κοπανιστό” έχουν το ίδιο ειδικό βάρος με την προσδοκία ότι ο Άγιος Βασίλης θα κατέβει από την καμινάδα.

Η κοινωνική ζωή ενός ”αιρετικού” είναι πάντοτε δύσκολη. Όταν ωριμάζουμε, οι περισσότεροι από εμάς μαθαίνουν ότι είναι σοφότερο να συμμορφώνεται με το πλήθος.

Υπάρχουν αιτίες. Αυτό που γίνεται ευρέως πιστευτό είναι συνήθως αληθές. Αυτός είναι ο λόγος που είναι όχι μόνο βολικό, αλλά και αποδοτικό να υιοθετεί κανείς την κυρίαρχη άποψη παρά να εμπλακεί στη διαδικασία της πρωτότυπης έρευνας. Θεωρώ πως η γη είναι στρογγυλή, όχι επειδή το έχω εξακριβώσει προσωπικά, αλλά γιατί πολλοί άνθρωποι που εμπιστεύομαι μου το λένε. Πριν από χίλια χρόνια θα πίστευα ότι είναι επίπεδη, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Παρομοίως, πίστευα στον Άι-Βασίλη επειδή μου το έλεγαν οι γονείς μου και σταμάτησα να πιστεύω όταν με έπεισαν ο εξάδελφός μου και οι φίλοι του.

Αυτές οι κοινωνικοοικονομικές πιέσεις σημαίνουν ότι οι πεποιθήσεις είναι μεταδοτικές. Συμπερασματικά, μια πρόταση που προέρχεται από πολύ λίγους ανθρώπους μπορεί ορισμένες φορές να αποτελέσει την κυρίαρχη αλήθεια.

Πάρτε για παράδειγμα την ανησυχία ότι οι κλιματολογικές αλλαγές αποτελούν σοβαρό πρόβλημα, την ομοφωνία των οικονομικών αναλυτών στις προβλέψεις και τη συμφωνία ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει έντονο δημογραφικό πρόβλημα το 2050. Όλες αυτές είναι απόψεις με ευρεία αποδοχή, που γίνονται λιγότερο πειστικές όταν καταλάβει κανείς πόσο μικρός είναι ο αριθμός των πραγματικά ανεξάρτητων πηγών από τις οποίες απορρέουν.

Όμως, η ισχυρότερη δύναμη που μας καθοδηγεί σε λανθασμένες απόψεις είναι η φυσική ανθρώπινη επιθυμία να πιστεύει κανείς αυτό που θα ήθελε να συμβαίνει. Εάν η επιλογή τίθεται ανάμεσα στην πίστη στα παραμύθια και στο να βλέπετε την Tinkerbell να εξαφανίζεται, ποιος δεν θα φώναζε ότι πιστεύει στα παραμύθια; Εάν πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα στον ισχυρισμό ότι το Ιnternet θα αλλάξει τα πάντα και στην απλή παρατήρηση ότι είναι διασκεδαστικό, χρήσιμο ερευνητικό εργαλείο και ισχυρό μέσον εμπιστευτικών διαφημίσεων, μόνο οι πλέον απαισιόδοξοι δεν θα ψηφίσουν την αλλαγή των πάντων. Και ποιος δεν θα ήθελε να πιστεύει στον Άγιο Βασίλη ή στα hedge funds;

Οι οικονομολόγοι ορίζουν την ωριμότητα ως τη στιγμή που οι δαπάνες κάποιου για χριστουγεννιάτικα δώρα ξεπερνούν την αξία των δώρων που προσδοκά να λάβει. Μαζί με αυτή την απογοητευτική απόδειξη ωριμότητας έρχεται και η διακοπή της πίστης σε αυτά που θα ήθελε κανείς να πιστεύει.

Όμως τα Χριστούγεννα προσφέρουν λίγες μέρες στη διάρκεια των οποίων μπορούμε όλοι να επιστρέψουμε στις παιδικές φαντασιώσεις. Καθώς καβαλάμε το Πολικό Εξπρές και βλέπουμε ξανά τη Μελωδία της Ευτυχίας, έχουμε την ευκαιρία να πιστέψουμε σε αυτά που θα θέλαμε να συμβαίνουν.

© The Financial Times Limited 2004. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation