Το χρήμα από το ελικόπτερο και οι μεγάλες αυταπάτες

Ο όρος «χρήματα από το ελικόπτερο» έχει προκύψει από μια ζωηρή εικόνα που δημιούργησε ο Αμερικανός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν, κατά την οποία ένας κεντρικός τραπεζίτης περιλούζει με χαρτονομίσματα έναν ευγνώμονα λαό. Πιο πρόσφατα, η ιδέα προωθήθηκε από τον Adair Turner, τον πρώην πρόεδρο της βρετανικής οικονομικής ρυθμιστικής αρχής, στο βιβλίο του με τίτλο «Between Debt and the Devil». Έχει επίσης κερδίσει την εύνοια του βασιλιά των ομολόγων Μπιλ Γκρος, ακόμη και πραγματικών κεντρικών τραπεζιτών όπως ο Μπεν Μπερνάνκι, πρώην πρόεδρος της Fed, και ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Κανείς δεν οραματίζεται πραγματικά τα χρήματα να πέφτουν από ένα ελικόπτερο: αυτό που έχουν στο μυαλό τους είναι πως σε μια ύφεση, η κυβέρνηση θα αυξήσει τη δαπάνη με τέτοιο τρόπο ώστε να τονώσει άμεσα τα χρήματα που ξοδεύει ο ιδιωτικός τομέας. Η ιδανική μορφή που θα έχει ο δανεισμός που απαιτείται είναι τα χαρτονομίσματα. Γι' αυτό τον λόγο η ιδέα του να πέφτουν χρήματα από ένα ελικόπτερο είναι ελκυστική.

Αλλά, φυσικά, ακόμη κι αν οι τυχεροί παραλήπτες πήγαιναν απευθείας σε μια παμπ για να γιορτάσουν την καλή τους τύχη, ο μπάρμαν θα επιστρέψει τα μετρητά στο τραπεζικό σύστημα στο τέλος της ημέρας και τα χαρτονομίσματα θα καταλήξουν πίσω στα χρηματοκιβώτια της κεντρικής τράπεζας. Tα χρήματα από το ελικόπτερο δεν δίνουν λόγο στα νοικοκυριά να κρατήσουν επιπρόσθετα χαρτονομίσματα στα πορτοφόλια τους, στα μαγαζιά να κρατήσουν περισσότερα μετρητά στις ταμειακές μηχανές, ή στις τράπεζες να έχουν περισσότερο χρήμα στα καταστήματά τους.

Οι υποστηρικτές των χρημάτων από το ελικόπτερο φαίνεται να σκέφτονται ότι ο κρατικός δανεισμός με αυτό τον τρόπο στην πραγματικότητα δεν μετράει -είτε διότι είναι μη εξαγοράσιμος και κανενός υποχρέωση, είτε γιατί διοχετεύεται μέσω της κεντρικής τράπεζας. Το ποσό που προβλέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ για το χρέος των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, το οποίο «αντιπαραβάλλει» η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν περιλαμβάνει τους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης.

Αντίθετα, το επίσημο ποσό για το συνολικό χρέος της βρετανικής κυβέρνησης περιλαμβάνει τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις της Τράπεζας της Αγγλίας (καθώς και το σχέδιο αγοράς περιουσιακών στοιχείων που αφορά στο κυβερνητικό χρέος ύψους 375 δισ. στερλινών που έχει αγοράσει η BoE στο όνομα της «ποσοτικής χαλάρωσης»). Αν δεν έχετε ακόμη μπερδευτεί, θα μπερδευτείτε αν θελήσετε μια εξήγηση για το πώς τα διάφορα θετικά και αρνητικά υπόλοιπα που έχουν οι κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης στην ΕΚΤ επηρεάζουν την κατάσταση -ή αν θέλετε μια εξήγηση για το πώς οι ζημίες που θα υποστεί στο τέλος η ΕΚΤ από τις αμφίβολες εγγυήσεις που έχει επιβάλει στα βιβλία της, τελικά θα αιτιολογηθούν.

Το μυστήριο όλου αυτού εγείρεται από την πεποίθηση ότι οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν ποτέ να πτωχεύσουν, διότι μπορούν όποτε θέλουν να τυπώσουν χρήματα και ότι τα τραπεζογραμμάτια δεν μπορούν να ανταλλαχθούν παρά μόνο με άλλα χαρτονομίσματα. Αλλά στην πραγματικότητα μπορείτε να τα εξαργυρώσετε χρησιμοποιώντας τα για να πληρώσετε τους φόρους σας. Και αν η κεντρική τράπεζα τυπώσει αρκετά, αυτά χάνουν την αξία τους.

Αν κοιτάξει κανείς πίσω από την ψεύτικη πρώτη εικόνα, η πραγματικότητα είναι και πάλι ξεκάθαρη: τα χρήματα από το ελικόπτερο είναι ελλειμματική χρηματοδότηση που προσφέρεται από βραχυπρόθεσμο δανεισμό.

Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι αυτή η πολιτική είναι κακή ιδέα, αν και ο Τζορτζ Όσμπορν, ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών, και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχουν διαφορετική άποψη. Αλλά αυτό δίνει έμφαση στο ότι ένας στόχος των υποστηρικτών του σχεδίου είναι να πείσουν τους πολιτικούς και το κοινό να εγκρίνουν ένα σχέδιο που δεν θα επιδοκίμαζαν αν παρουσιαζόταν με πιο απλό τρόπο. Η μη συμβατική νομισματική πολιτική έρχεται και η κεϋνσιανή δημοσιονομική επέκταση φεύγει. Ακόμη κι αν είναι το ίδιο πράγμα.

Μια καλύτερη ιδέα θα εξακολουθούσε να είναι η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων από μακροπρόθεσμο δανεισμό. Όταν τα πραγματικά επιτόκια των κυβερνητικών ομολόγων με 50ετή λήξη είναι σχεδόν στο μηδέν, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για το φρέσκο χρέος που επιβάλλεται στα παιδιά μας. Είμαι σίγουρος ότι θα προτιμήσουν να έχουν σπίτια για να μείνουν και να είναι σε θέση να ξεπεράσουν εμπόδια που θα παραμένουν, όταν οι γονείς τους θα έχουν φύγει.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation