Rachman: Ο Τραμπ, ο Όρμπαν και η μεγάλη αποτυχία της Δύσης

«Ρίξτε αυτό το τείχος», είχε ζητήσει ο Ρόναλντ Ρίγκαν στο Βερολίνο το 1987. «Χτίστε το τείχος», ζητάει ο Ντόναλντ Τραμπ, ο άνθρωπος που ετοιμάζεται να αναλάβει τα ηνία του κόμματος του Ρίγκαν, κερδίζοντας το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία το 2016.

Την ώρα που στην Αμερική γίνεται ακόμα συζήτηση για το αίτημα του Τραμπ για ένα «μεγάλο τείχος» κατά μήκος των συνόρων με το Μεξικό, η Ευρώπη έχει ήδη ξεκινήσει να χτίζει φράκτες στα σύνορά της. Ο πανικός της Ε.Ε. για τη «μεταναστευτική κρίση» οδηγεί στον πολλαπλασιασμό των φυσικών ελέγχων και εμποδίων στην Ευρώπη, για να κλείσουν οι δίοδοι για τους μετανάστες.

Για άλλη μια φορά υπάρχουν κάποιες επώδυνες ιστορικές ειρωνείες. Οι πρώτες ρωγμές στο Σιδηρούν Παραπέτασμα το καλοκαίρι του 1989 έγιναν όταν η ουγγρική κυβέρνηση απέσυρε τους ηλεκτρικούς φράκτες που τη χώριζαν με την Αυστρία, μια απόφαση που πυροδότησε μια σειρά εξελίξεων που οδήγησαν στην πτώση του τείχους του Βερολίνου μερικούς μήνες αργότερα.

Ένα τέταρτο του αιώνα μετά, η Ουγγαρία πρωτοστατεί πάλι, αλλά αυτή τη φορά στην αντίθετη κατεύθυνση. Όταν το περασμένο καλοκαίρι ο Βίκτορ Όρμπαν, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, ύψωσε φράχτη με συρματοπλέγματα κατά μήκος των συνόρων της χώρας του για να αποτρέψει την είσοδο μεταναστών, είχε δεχθεί επικρίσεις από πολλές πλευρές. Λίγους μήνες αργότερα, ένας ανάλογος φράχτης είχε στηθεί στα σύνορα της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ και οι συνοριακοί έλεγχοι είχαν πυκνώσει σε όλη την Ευρώπη.

Η διαδρομή από τον Ρίγκαν στον Τραμπ, από τη διάλυση των τειχών στο χτίσιμό τους, λέει πολλά για το ταξίδι της Δύσης από την εμπιστοσύνη στον φόβο τα τελευταία 30 χρόνια. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτή τη νέα ζήτηση για να μπουν φραγμοί ανάμεσα στη Δύση και τον υπόλοιπο κόσμο. Η πιο άμεση και προφανής αιτία είναι ο φόβος της μαζικής μετανάστευσης από τον άλλοτε «τρίτο κόσμο». Αλλά πέρα από αυτό, υπάρχει μια ευρύτερη έλλειψη πίστης για την ικανότητα της Δύσης να εμπλακεί επιτυχώς με τον εξωτερικό κόσμο.

Ακόμα και πριν από τη μεταναστευτική κρίση, τα ξενοφοβικά κόμματα ενισχύονταν σε όλη την Ευρώπη. Με τον πανικό που επικρατεί σήμερα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξήσουν την ισχύ τους. Η ευρωπαϊκή άκρα δεξιά χαιρετίζει από τώρα την άνοδο του Τραμπ, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο Ζαν Μαρί Λεπέν, ο ιδρυτής του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, έγραψε πρόσφατα στο twitter: «Aν ήμουν Αμερικανός, θα ψήφιζα τον Ντόναλντ Τραμπ, ας τον προστατεύει ο Θεός». Οι ανησυχίες για τη μετανάστευση από τον μουσουλμανικό κόσμο και την τρομοκρατία είναι αλληλένδετες τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ και έχουν φτάσει στα άκρα από το αίτημα του Τραμπ για προσωρινή απαγόρευση εισόδου Μουσουλμάνων στις ΗΠΑ.

Πέρα από τους φόβους για τη μαζική μετανάστευση, υπάρχει και η αποδυνάμωση των ιδεών στις οποίες είχε βασιστεί η εμπλοκή της Δύσης με τον υπόλοιπο κόσμο από το τέλος του Ψυχρού πολέμου και έπειτα.

Η πρώτη αρχή είναι η προώθηση μιας «παγκοσμιοποιημένης» οικονομίας μέσω της κατάργησης των φραγμών στο εμπόριο και στις επενδύσεις. Η δεύτερη είναι η βούληση να εξεταστεί το ενδεχόμενο διεθνών στρατιωτικών επεμβάσεων σε εστίες ταραχών.

Αυτές οι δύο ιδέες -η παγκοσμιοποίηση και ο φιλελεύθερος παρεμβατισμός- ήταν άμεσα συνδεδεμένες. Η οικονομική ανάπτυξη θεωρούνταν (και θεωρείται) η καλύτερη λύση για τη φτώχεια και την αστάθεια στον μη δυτικό κόσμο, μέσω της αύξησης του εμπορίου και των επενδύσεων. Αλλά στον απόηχο της πτώσης του τείχους του Βερολίνου, οι δυτικές δυνάμεις έγιναν πιο πρόθυμες να εξετάσουν στρατιωτικές επεμβάσεις για τη «σταθεροποίηση» αποτυχημένων κρατών (failed state) και ταραγμένων περιοχών που δεν είχαν επηρεαστεί από τη μαγεία της παγκοσμιοποίησης, από τα Βαλκάνια ως την Αφρική και το Αφγανιστάν.

Μετά από 25 χρόνια τέτοιων πειραμάτων ωστόσο, οι δυτικοί ψηφοφόροι φαίνονται ιδιαίτερα επιφυλακτικοί τόσο για την παγκοσμιοποίηση όσο και για τον φιλελεύθερο παρεμβατισμό. Στον απόηχο των πολέμων του Ιράκ και του Αφγανιστάν, υπάρχει πολύ λίγη όρεξη για περαιτέρω δυτικές στρατιωτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή. Όλοι οι Ρεπουμπλικάνοι υποψήφιοι για την προεδρική κούρσα είναι έτοιμοι να επιτεθούν στον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα για «αδυναμία» στη Συρία, αλλά κανείς δεν προτείνει την αποστολή χερσαίων στρατευμάτων. Αντίστοιχα, ενώ υπάρχει αγωνία εντός της Ε.Ε. για την εισροή μεταναστών από τη Συρία, δεν γίνεται συζήτηση για την αποστολή στρατιωτών εκεί για να μπει τέλος στην πραγματική αιτία των μεταναστευτικών ροών.

Εκτός μόδας είναι και οι νέες εμπορικές συμφωνίες. Τέσσερα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον υπέγραψε τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών με το Μεξικό και τον Καναδά. Σήμερα ο κ. Τραμπ προτείνει όχι μόνο το χτίσιμο ενός τείχους κατά μήκος των συνόρων με το Μεξικό, αλλά και την επιβολή δασμών στις αμερικανικές βιομηχανίες που έχουν έδρα το Μεξικό.

Ακόμα και η Χίλαρι Κλίντον, η Δημοκρατική υποψήφιος, κάνει στην καμπάνια της αναφορές για προστατευτισμό. Και ενώ οι πολιτικοί ηγέτες στην Ε.Ε. ισχυρίζονται ότι είναι υπέρ της διαπραγμάτευσης μιας νέας εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, η ευρωπαϊκή αριστερά στρέφει την κοινή γνώμη κατά της ιδέας αυτής. Ακόμα και η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά μπορεί να απειληθεί από την επανεισαγωγή συνοριακών ελέγχων εντός της ζώνης Σένγκεν.

Από τη σκοπιά της Ευρώπης και των ΗΠΑ, τα προβλήματα της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της Κεντρικής Αμερικής φαίνονται τρομακτικά και άλυτα. Αν καμία εμπορική ή στρατιωτική παρέμβαση δεν μπορεί να επιτύχει στη δημιουργία ευημερίας και στην επιβολή της τάξης, τότε γίνεται μεγαλύτερος ο πειρασμός να μπουν φυσικοί φραγμοί για να μείνει μακριά ο υπόλοιπος κόσμος.

Οι πολιτικοί των παραδοσιακών κομμάτων στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν ότι η ανέγερση τειχών δεν είναι η λύση στα προβλήματα του κόσμου ή της Δύσης. Αλλά αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να ανακαλύψουν μια ημέρα ότι οι ψηφοφόροι τους έχουν σταματήσει να τους ακούν.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation