Ηττες μετρά ο Ομπάμα στο γεωστρατηγικό σκάκι με την Κίνα

Γιατί ο Μπαράκ Ομπάμα προσπαθεί τόσο απεγνωσμένα να εξασφαλίσει τη συμφωνία με τις οικονομίες του Ειρηνικού, γνωστή ως Trans-Pacific Partnership ή TPP; Η επίσημη απάντηση είναι ότι η συμφωνία αυτή θα κατέλυε τους φραγμούς μεταξύ των 12 πιο σημαντικών οικονομιών του Ειρηνικού δημιουργώντας έτσι περισσότερη ευημερία. Η σύντομη, πραγματική απάντηση είναι: η Κίνα.

Το πιο κρίσιμο γεγονός σχετικά με την TPP είναι ότι πρόκειται μια εμπορική συμφωνία που θα περιλάμβανε τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και άλλες 10 οικονομίες στις ακτές του Ειρηνικού, αλλά αποκλείει την Κίνα. Βέβαια, πολλές από τις αντιπαραθέσεις που αφορούν στην TPP κατά τις διαπραγματεύσεις εξακολουθούν να είναι αυτές που συνήθως εμφανίζονται πριν από εμπορικές συμφωνίες: διαφωνίες για την αγροτική παραγωγή, το νόμισμα ή την πνευματική ιδιοκτησία. Αλλά το πραγματικό κίνητρο του κ. Ομπάμα και του Σίνζο Άμπε, πρωθυπουργού της Ιαπωνίας, είναι στρατηγικό.

Δυστυχώς για την Ουάσιγκτον και το Τόκιο, η TPP, ακόμα κι αν ολοκληρωθεί, αν ποτέ ολοκληρωθεί, δεν είναι ένα αρκετά σημαντικό βήμα για να δικαιολογηθούν όλες οι γεωπολιτικές ελπίδες που επενδύθηκαν πάνω της.

Ο διάλογος για τη στρατηγική λογική πίσω από τη συμφωνία υπήρξε αρκετά δύσκολος διότι, μέχρι πρότινος, οι ΗΠΑ δεν ήταν ειλικρινείς ως προς τους λόγους που εξαιρούσαν την Κίνα. Η επίσημη γραμμή είναι ότι η κινέζικη οικονομία δεν είναι αρκετά ανοικτή για να δικαιολογεί την συμπερίληψή της στη συμφωνία.

Μερικές εβδομάδες όμως πριν, ο Μπαράκ Ομπάμα έφτασε πιο κοντά στο να αναγνωρίσει ότι η ΤΡΡ είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία εμπορική συμφωνία, όταν δήλωσε στην Wall Street Journal πως είναι κρίσιμο να υπάρξει μια συμφωνία, διότι: «Εάν δεν γράψουμε εμείς τους κανόνες, θα τους γράψει η Κίνα... Και θα μείνουμε έξω... Δε θέλουμε να δούμε την Κίνα να χρησιμοποιεί το μέγεθός της για να επιβάλλει τη βούλησή της σε άλλες χώρες στην περιοχή».

O κ. Ομπάμα έθεσε το ζήτημα με οικονομικούς όρους. Άλλοι όμως στην εξωτερική διπλωματία των ΗΠΑ είναι έτοιμοι να θίξουν ευρύτερα ζητήματα γεωπολιτικής δυναμικής. Μία πολυσυζητημένη έκθεση του Συμβουλίου για τις Εξωτερικές Σχέσεις έγραψε πρόσφατα ότι οι δεκαετίες προσπαθειών της αμερικανικής πολιτικής να «ενσωματώσει την Κίνα στη φιλελεύθερη διεθνή τάξη» τελικά γύρισε μπούμερανγκ, καθώς η δύναμη της Κίνας τώρα απειλεί την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στην Ασία.

Ο Robert Blackwill και η Ashley Tellis, συγγραφείς της έκθεσης και δύο από τους πιο επιφανείς αμερικανούς ειδικούς για θέματα Ασίας, προτείνουν διάφορα μέσα αντίδρασης των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανωμένων νέων εμπορικών αποκλειστικών συμφωνιών μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους... με εργαλεία που θα αποκλείουν συνειδητά την Κίνα». Αυτό είναι μια περιγραφή της ΤΡΡ.

Το στρατηγικό αυτό κίνητρο που βλέπουν οι Αμερικανοί είναι ακόμα πιο ισχυρό για την Ιαπωνία, η οποία εμπλέκεται σε σοβαρές εδαφικές και διπλωματικές διαμάχες με την Κίνα. Αρχικά, το Τόκιο κρατήθηκε μακριά από τις συνομιλίες για την ΤΡΡ, λόγω του φόβου μήπως αναστατώσει κάποιες (αγροτικές) εκλογικές περιφέρειες. Αλλά οι φόβοι του κ. Άμπε για μεγαλύτερη άνοδο της Κίνας, υπερνίκησαν το φόβο του για τους γιαπωνέζους αγρότες. Διαπιστώνει πια και ο ίδιος ότι το ΤΡΡ είναι κρίσιμο για την ενδυνάμωση της συμμαχίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας και για το ρόλο της συμμαχίας αυτής στην Ασία. Μάλιστα σε μία πρόσφατη ομιλία του στο αμερικανικό κογκρέσο, ο Ιάπωνας ηγέτης είπε ότι η συμφωνία αφορά πρωτίστως τη «δημοκρατία και την ελευθερία», προσθέτοντας ότι είναι μια συμφωνία «τεράστιας στρατηγικής σημασίας».

Ο τόνος ανησυχίας στις δημόσιες δηλώσεις των ηγετών ΗΠΑ και Ιαπωνίας αντικατοπτρίζει ξεκάθαρα τους φόβους σε Τόκιο και Ουάσιγκτον ότι η Κίνα ήδη προελαύνει στην ασιατική ήπειρο. Κι ενώ οι εδαφικές διαφορές Κίνας-Ιαπωνίας έχουν προς στιγμήν καταλαγιάσει, οι εδαφικές διεκδικήσεις στη νότια κινεζική θάλασσα προωθούνται με όλο μεγαλύτερο σθένος μέσω αμφιλεγόμενων προγραμμάτων ανάκτησης εδαφών από την Κίνα, τα οποία δε στερούνται στρατιωτικών αποχρώσεων.

Στο οικονομικό μέτωπο, η πιο πρόσφατη αποτυχία της Αμερικής να αποτρέψει σημαντικούς της συμμάχους από το να συμμετέχουν σε μία ασιατική τράπεζα επενδύσεων, με χρηματοδότηση από την Κίνα, κατέληξε σε μία ταπείνωση για τις ΗΠΑ. Τώρα λοιπόν η Αμερική φοβάται πως η AIIB ια μπορούσε να αποτελέσει εργαλείο για την προώθηση της κινεζικής πολιτικής για «μία ζώνη, ένα δρόμο» - ήτοι την προσπάθεια να κατασκευαστούν νέα δίκτυα υποδομών στην ασιατική περιοχή του Ειρηνικού με κέντρο την Κίνα.

Αντιμέτωπη με αυτά τα πισωγυρίσματα, η κυβέρνηση Ομπάμα είναι αποφασισμένη να εξασφαλίσει την συμφωνία ΤΡΡ ως ένα ορατό σημάδι αμερικανικής επιρροής στην ασιατική περιοχή του Ειρηνικού. Ο πρόεδρος θεωρεί την «επανεξισορρόπηση» των δυνάμεων στην Ασία ως έναω από τους σημαντικότερους στόχους της εξωτερικής του πολιτικής. Και οι πιο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι στην κυβέρνησή του έχουν πια πειστεί ότι το ΤΡΡ είναι αποφασιστικής σημασίας στη σηματοδότηση ότι αυτή η επανεξισορρόπηση είναι ζωντανή και ακμαία.

Παρ' όλα αυτά, το ΤΡΡ δεν μπορεί πραγματικά να εκπληρώσει τους στρατηγικούς στόχους που του έχουν τώρα ανατεθεί. Πρωτα απ' όλα, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο, ότι οι 12 εμπλεκόμενες χώρες θα μπορέσουν τόσο να επιτύχουν μία συμφωνία όσο και να εξασφαλίσουν την επικύρωσή της από τα κοινοβούλιά τους. Οι προσπάθειες του κ. Ομπάμα να πείσει το Κογκρέσο συνιστούν μία αρκετά σοβαρή προειδοποίηση για τις ενδεχόμενες δυσκολίες.

Είναι όμως έτσι κι αλλιώς πολύ αργά για να εμποδίσει κανείς την Κίνα να μετατραπεί σε κέντρο της ασιατικής οικονομίας. Με όλο το πολιτικό και στρατηγικό κέρδος που κάτι τέτοιο υπονοεί. Η Κίνα είναι ήδη ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των πιο σημαντικών εθνών στις διαπραγματεύσεις για το ΤΡΡ. – συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας της Σιγκαπούρης και της Αυστραλίας – και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εταίρος των ίδιων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η Κίνα έιναι επίσης ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Νότιας Κορέας και της Ινδίας – δύο εκ των σημαντικότερων οικονομιών της Ασίας που δεν είναι καν μέρος των διαπραγματεύσεων για το ΤΡΡ. Μάλιστα την περασμένη εβδομάδα, όσο ο κ. Ομπάμα προσπαθούσε να κρατήσει το ΤΡΡ ζωντανό στο αμερικανικό Κογκρέσο, ο Narendra Modi, ο Ινδός πρωθυπουργός, ήταν στην Κίνα, υπογράφοντας επιχειρηματικές συμφωνίες $22 δισ.

Η προσπάθεια του κ. Modi να συνάψει εμπορικές συμφωνίες με την Κίνα δε σημαίνει ότι η Ινδία αισθάνεται άνετα με την άνοδο της Κίνας στην περιοχή. Όπως και οι περισσότεροι φίλοι και σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ασία, η Ινδία ενθαρρύνει τις ΗΠΑ να ενδυναμώσουν τη στρατιωτικής τους παρουσία εκεί. Όμως, αν και οι ΗΠΑ είναι ακόμα η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στην Ασιατική περιοχή του Ειρηνικού, η Κίνα είναι αυτή τη στιγμή η κυρίαρχη οικονομική δύναμη.

Το ΤΡΡ θα κάνει πολύ λίγα και πολύ αργά για να το αλλάξει αυτό.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation