Nicholas Burns: Η συμφωνία με το Ιράν και η... αμήχανη ειρήνη

Ίσως είναι το μεγαλύτερο στοίχημα εξωτερικής πολιτικής του Μπαράκ Ομπάμα. Είναι επίσης ένα λογικό βήμα μπροστά για το Ιράν και τη Δύση. Μετά από δέκα χρόνια επεξεργασίας, το πλαίσιο συμφωνίας για τα πυρηνικά που ανακοινώθηκε την Πέμπτη στη Λωζάννη δημιουργεί ελπίδες πως μπορεί να υπάρξει μια τελική έγγραφη συμφωνία μέχρι το καλοκαίρι, που θα αποτρέπει το Ιράν από την απόκτηση πυρηνικού όπλου.

Αυτή η διστακτική διαδικασία δείχνει την δύναμη της διπλωματίας. Ο πρόεδρος Ομπάμα και ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι θα πρέπει να πιστωθούν για την επιμονή τους στις διαπραγματεύσεις παρά την ξεκάθαρη αντίθεση ορισμένων τμημάτων του Κογκρέσου. Εν τούτοις, οι βασανιστικές διαπραγματεύσεις στη Λωζάννη αυτή την εβδομάδα, σε συνδυασμό με το ιστορικό παραπλάνησης του Ιράν στο πυρηνικό ζήτημα, δείχνουν επίσης το πόσο δύσκολο θα είναι να ολοκληρωθεί μια τελική συμφωνία.

Μιλώντας στον Λευκό Οίκο, ο κ. Ομπάμα έθεσε ψηλά τον πήχη. Η ακμάζουσα κάποτε βιομηχανία εμπλουτισμού Ουρανίου του Ιράν θα υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς σε κάθε στάδιο, κλείνοντας έτσι τον δρόμο του Ιράν προς τη δημιουργία πυρηνικής βόμβας. Ένας άλλος δρόμος, προς τη δημιουργία βόμβας πλουτονίου, θα εμποδιστεί μέσω της αποσυναρμολόγησης του πυρήνα του αντιδραστήρα βαρέως ύδατος στο Αράκ. Οι δεσμεύσεις του Ιράν θα επιτηρούνται από διεθνείς επιθεωρητές, και πολλές από τις κυρώσεις που έχουν υποβαθμίσει την οικονομία της χώρας θα αρθούν μόνο αν η Τεχεράνη συμμορφώνεται σε κάθε βήμα.

Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία μιας συμφωνίας που το Ιράν χρειάζεται πολύ περισσότερο απ' ό,τι η Δύση. Η Ισλαμική Δημοκρατία είναι ένα κράτος παρίας, απομονωμένο από τη διεθνή κοινότητα μετά από χρόνια πυρηνικών παραβάσεων. Θα είναι ο μεγάλος χαμένος αν οι διαπραγματεύσεις που ακολουθούν δεν πετύχουν. Η Τεχεράνη πρέπει να δείξει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι είναι ειλικρινής, και η διαπραγματευτική ομάδα της Δύσης πρέπει να θυμάται ότι βρίσκεται σε θέση ισχύος.

Ακόμα και τότε, η συμφωνία δεν θα είναι τέλεια. Απέχει πολύ από αυτό που κάποτε οραματίζονταν το Στέητ Ντιπάρτμεντ, όπου εργαζόμουν στην Ιρανική πολιτική στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας. Τότε, ελπίζαμε να θέσουμε πολύ πιο αυστηρά όρια στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όμως η Τεχεράνη αρνήθηκε την προσφορά μας για διαπραγμάτευση το 2006 και πάλι το 2007, και αντιθέτως επιτάχυνε την αύξηση των πυρηνικών δυνατοτήτων της. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν έχει προχωρήσει πολύ στην πυρηνική συνέχεια.

Υπάρχουν αυτοί που αντιτείνουν πως οι 6.000 φυγόκεντροι είναι πολύ περισσότερο απ' όσο θα έπρεπε να επιτραπεί στο Ιράν να διατηρήσει, και πως η τρέχουσα συμφωνία δεν απαιτεί μια συνθηκολόγηση του Ιράν.

Όμως δεν είναι ρεαλιστικό να προσπαθούμε να αναστήσουμε τις απαιτήσεις που υπήρχαν την προηγούμενη δεκαετία. Το Ιράν έχει πλέον την επιστημονική και μηχανολογική γνώση που απαιτείται για να δημιουργήσει ένα πυρηνικό όπλο. Όμως η συμφωνία-πλαίσιο θα καθυστερήσει τη χώρα κατά τουλάχιστον έναν χρόνο από την απόκτηση αρκετού ουρανίου ώστε να μπορέσει να δημιουργήσει βόμβα.

Αυτή είναι μια συμφωνία που αξίζει, ακόμα και αν δεν το νομίζουν αυτό ούτε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ούτε ορισμένοι αμερικανοί συντηρητικοί βουλευτές. Φανταστείτε αν η Αμερική είχε αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις, όπως ουσιαστικά κάλεσε ο ισραηλινός πρωθυπουργός όταν μίλησε στο Κογκρέσο τον περασμένο μήνα. Οι ευρωπαίοι σύμμαχοί μας μπορεί να μην είχαν φύγει μαζί μας. Η Ρωσία και η Κίνα θα κατηγορούσαν την Ουάσινγκτον για την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων: αυτοί και άλλοι θα ενίσχυαν τους εμπορικούς δεσμούς τους με το Ιράν. Η Τεχεράνη θα είχε απελευθερωθεί από τους περιορισμούς που έχουν αποδυναμώσει την οικονομία της και «παγώσει» το πυρηνικό της πρόγραμμα τον τελευταίο ενάμισι χρόνο.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Ομπάμα θα πρέπει να αγωνιστεί για να πείσει το Κογκρέσο πως πρόκειται για την σωστή συμφωνία. Θα χρειαστεί τη βοήθεια της Ευρώπης ώστε να αναγκάσει μια χώρα που έχει πει ψέματα στο παρελθόν για τις πυρηνικές της δραστηριότητες να τηρήσει της δεσμεύσεις της. Πρέπει να υποθέσουμε πως η Τεχεράνη θα προσπαθήσει πάλι να εξαπατήσει. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αντισταθούν στον πειρασμό να αποκαταστήσουν πλήρως τις εμπορικές και πολιτικές τους σχέσεις με την κυβέρνηση του Ιράν, οι σκληροπυρηνικοί του οποίου μπορεί ακόμα να προσπαθήσουν να ναυαγήσουν τη συμφωνία. Η Δύση πρέπει να αποφασίσει να επιβάλει σκληρές κυρώσεις και πάλι αν το Ιράν αθετήσει της δεσμεύσεις του.

Αυτό είναι μόνο το πιο πρόσφατο βήμα στο «παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι» για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν. Η Ευρώπη και η Αμερική μπορεί να χρειαστεί να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πολλές φορές για να διασφαλίσει την πλήρη συμμόρφωση του Ιράν. Εκείνοι οι δυτικοί ρομαντικοί που ήδη ζητούν μια στρατηγική επαναπροσέγγιση με το Ιράν, ιδιαίτερα λόγω των κρίσεων που καίνε τη Μέση Ανατολή, πρέπει να περιοριστούν.

Ακόμα και αν τηρηθεί η συμφωνία, αντιμετωπίζουμε την αυξανόμενη πρόκληση της ανόδου της ιρανικής εξουσίας στην καρδιά του Σουνιτικού κόσμου. Στο Ιράκ, η Τεχεράνη παίζει τον νονό των ισχυρών Σιιτικών αντάρτικων ομάδων, και κατέχει ανησυχητική επιρροή στην κυβέρνηση της Βαγδάτης. Στη Συρία, η Ιρανική Επαναστατική Φρουρά είναι ο πιο αποτελεσματικός εταίρος της κυβέρνησης Ασάντ. Το Ιράν είναι βασικός σύμμαχος των ακραίων επαναστατών Χούτι που έχουν υποκινήσει εμφύλιο πόλεμο στην Υεμένη. Έχει επίσης σημαντικό έλεγχο στην Χεζμπολά στο Λίβανο και στην Χαμάς στη Γάζα, στην προσπάθειά τους να αποδυναμώσουν το Ισραήλ και να μετριάσουν τους Παλαιστίνιους.

Όλα αυτά θα πρέπει να δώσουν το κίνητρο στον κ. Ομπάμα να ενισχύει την αμερικανική βάση εξουσίας στη Μέση Ανατολή με το Ισραήλ και με τους Άραβες εταίρους των ΗΠΑ, κυρίως την Σαουδική Αραβία. Αν έπρεπε ποτέ η Ουάσινγκτον να επανακαθορίσει τις σχέσεις της με την ατίθαση Τουρκική κυβέρνηση και με τον απείθαρχο ισραηλινό ηγέτη, αυτό είναι τώρα.

Η συμφωνία με το Ιράν είναι ένα μεγάλο επίτευγμα για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε μια αμήχανη ειρήνη. Όμως δεν τερματίζει τις δεκαετίες της μάχης εξουσίας με μια ισχυρογνώμονα και συχνά αναξιόπιστη ιρανική κυβέρνηση. Από πολλές απόψεις, αυτή η μάχη έχει μόλις αρχίσει.

* Ο Nicholas Burns είναι καθηγητής στο Kennedy School του Harvard και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation