Wolf: Η μεγάλη απειλή για την παγκόσμια τάξη

Εχω έναν εφιάλτη. Ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ δηλώνει πως η χώρα του δεν τηρεί πλέον τη δέσμευσή της, στο πλαίσιο της συνθήκης του ΝΑΤΟ, να υπερασπιστεί ένα μέλος του. Οι Ευρωπαίοι δεν καταφέρνουν να βρουν έναν αξιόπιστο αντικαταστάτη. Υπό τον φόβο της απειλής από μια ρεβανσιστική Ρωσία, αρκετοί δηλώνουν την «υποταγή» τους στη Ρωσία και στην Κίνα. Η Ευρώπη διαλύεται.

Είναι αυτό πιθανό; Ελπίζω πως όχι. Ωστόσο, πίσω από τον εφιάλτη υπάρχει η πραγματικότητα. Εισερχόμαστε σε μια περίοδο αναζωπύρωσης του εθνικισμού, της ξενοφοβίας και του αυταρχισμού.

Όπως ίσως να σχολίαζε ο Όσκαρ Ουάιλντ, «το να εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ πρόεδρος μια φορά μπορεί να θεωρηθεί ατυχία· το να εκλεγεί δεύτερη φορά μοιάζει με απροσεξία». Η επιστροφή του θα έδειχνε κάτι πολύ ανησυχητικό για την κατάσταση της υπερδύναμης της Δύσης.

Ο Robert Kagan του Brookings Institution σημειώνει σε podcast που έκανε με εμένα πως η εγγύτητα του Τραμπ στην εξουσία οφείλεται σε ισχυρές αντιφιλελεύθερες δυνάμεις. Οι επιπτώσεις τέτοιων συμπεριφορών για μια αμερικανική δημοκρατία είναι ανησυχητικές. Αλλά η ανησυχία αυτή δεν περιορίζεται στο εσωτερικό.

Το «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ ήταν ένα σλόγκαν που χρησιμοποίησε ο αεροπόρος Τσαρλς Λίντμπεργκ εκφράζοντας την αντίθεσή του στην αμερικανική υποστήριξη της Βρετανίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η αντίθεση έληξε μόνο όταν η ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ τον Δεκέμβριο του 1941 ανάγκασε τις ΗΠΑ να εισέλθουν στον πόλεμο. 

Ο Λίντμπεργκ ήταν απομονωτιστής. Στον βαθμό που μπορεί να προσδιοριστεί, ο Τραμπ είναι ένας αναξιόπιστος με μονομερή σκέψη. Αλλά, στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, αυτό μπορεί να μην είναι μια κρίσιμης σημασίας διαφορά. Θα βοηθούσε ή μήπως θα το έβλεπε ως «μια διαμάχη σε μια μακρινή χώρα, μεταξύ ανθρώπων για τους οποίους δεν γνωρίζουμε τίποτα», σύμφωνα με τα περιβόητα λόγια του Νέβιλ Τσάμπερλεϊν για την Τσεχοσλοβακία το 1938;

Για περισσότερο από έναν αιώνα η ευρωπαϊκή ασφάλεια εξαρτάται από την παρουσία των ΗΠΑ. Δυστυχώς, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερουσία απέρριψε την Κοινωνία των Εθνών και έτσι οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν. Αυτό οδήγησε στην ανάδυση της Γερμανίας εκ νέου ως κυρίαρχης στρατιωτικής δύναμης στην Ευρώπη και έτσι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ευτυχώς, οι ΗΠΑ συνέχισαν να συμμετέχουν κατά την μεταπολεμική περίοδο. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, μπορεί να θεωρούσε βάσιμα πως θα έπρεπε και πάλι να αποσυρθεί. Αλλά τώρα, μετά την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αυτό δεν μπορεί να ισχύει.

Η Κίνα, που επίσης θεωρείται  από τις ΗΠΑ ως αυξανόμενη απειλή, παρέχει ισχυρή ηθική και πρακτική υποστήριξη στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων αγαθών «διπλής χρήσης» που είναι πολύτιμα για τη συνέχιση του πολέμου της. Και πάλι, αυτό δικαιολογεί την εμπλοκή. Τι θα έκανε ο Τραμπ; Αυτό μπορεί σύντομα να είναι ένα επίκαιρο ερώτημα. 

Η κατάρρευση της ηγούμενης από τις ΗΠΑ τάξης ασφάλειας στην Ευρώπη θα είχε παγκόσμιες επιπτώσεις. Η ήττα της Ουκρανίας οπωσδήποτε θα ενθάρρυνε την Κίνα αναφορικά με την Ταϊβάν. Αλλά, πέραν αυτού, οι αμφιβολίες για τις εγγυήσεις ασφάλειας στην Ευρώπη θα είχαν επιπτώσεις για την αξιοπιστία τους σε Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Αυστραλία ή τη Νέα Ζηλανδία. Σε όλη την Ασία οι χώρες θα προσπαθούσαν να πλησιάσουν την Κίνα.

Δυστυχώς, και η ΕΕ απειλείται από εθνικιστές, ξενοφοβικούς και αυταρχικούς. Κόμματα με αυτές τις συμπεριφορές αναμένεται να επεκτείνουν την παρουσία τους σημαντικά στις εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Με τον καιρό, όλο και περισσότεροι από αυτούς αναμένεται να έλθουν στην εξουσία: η Μαρίν Λε Πεν μπορεί μάλιστα να είναι η επόμενη πρόεδρος της Γαλλίας. Αν σκεφτεί κανείς μόνο τις δυσκολίες που δημιούργησε ο πουτινισμός του Βίκτορ Όρμπαν, οι προοπτικές είναι ζοφερές.

Ο εθνικισμός αντανακλάται επίσης στην απομάκρυνση από τη φιλελευθεροποίηση του διεθνούς εμπορίου η οποία εντείνεται σε όλον τον κόσμο. Ο Τραμπ έπαιξε ηγετικό ρόλο στη νομιμοποίηση του προστατευτισμού κατά τη διάρκεια της θητείας του. Ο Μπάιντεν ακολούθησε.

Η τρέχουσα καχυποψία για το εμπόριο έχει πολλές αιτίες: τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από την Κίνα στη μεταποίηση· τις μετά την Covid διαταράξεις στην αλυσίδα προμήθειας· τον στρατηγικό ανταγωνισμό· την αυξανόμενη πίστη στη βιομηχανική πολιτική· και την απόρριψη της ίδιας της έννοιας της πολυμέρειας, συμπεριλαμβανομένου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει αναπτύξει μια σχετικά σύνθετη ατζέντα αναφορικά με τις ιδέες της «ελαχιστοποίησης των κινδύνων» του εμπορίου. Αλλά οι δράσεις γίνονται όλο και πιο βάναυσες. Έτσι, οι ΗΠΑ επέβαλλαν δασμούς 100% στις εισαγωγές ηλεκτρικών οχημάτων από την Κίνα, για ένα μείγμα κινήτρων ασφάλειας και βιομηχανικής πολιτικής.

Ως απάντηση, ο Τραμπ είπε πως «θα πρέπει να το κάνουν και σε άλλα οχήματα και πρέπει να το κάνουν και σε πολλά άλλα προϊόντα επειδή η Κίνα τρώει το φαγητό μας αυτή τη στιγμή». Είναι εξαιρετικά πιθανό πως, αν έρθει στην εξουσία, θα λάβει επιθετικά μέτρα κατά των εισαγωγών όχι μόνον από την Κίνα, αλλά και από τους συμμάχους της.

Η στροφή στο εμπόριο είναι ήδη σοβαρή. Κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου, οι ΗΠΑ, έχοντας επηρεαστεί τόσο από της μνήμες της δεκαετίας του 1930, όσο και από μεταπολεμικούς στρατηγικούς στόχους, προώθησαν την πολυμέρεια και τις φιλελεύθερες οικονομίες αγοράς. Πλέον υπάρχει μια αυξανόμενα δικομματική συμφωνία πως αυτό ήταν ένα σοβαρό λάθος. Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν επιθυμεί να παραμείνει σχετικά κοντά στους συμμάχους της, και η δική της ατζέντα είναι κάπως «Πρώτα η Αμερική». Αλλά ο Τραμπ είναι πολύ πιο απροκάλυπτα εθνικιστής από τον Μπάιντεν.  

Ο Πούτιν είναι ένας αναμφισβήτητος εχθρός της ειρηνικής ευρωπαϊκής τάξης. Η απόφαση της Κίνας να τον υποστηρίξει, θεωρώ πως ήταν μια ένα σημείο καμπής. Αλλά όσο περισσότερο ο δυτικός κόσμος ελπίζει να υπερασπίσει τον εαυτό του στον ανταγωνισμό με την Κίνα, τόσο περισσότερο θα πρέπει να μείνει ενωμένος. Ο εθνικισμός ενός Τραμπ ή των μιμητών του στην Ευρώπη θα έκανε μια τέτοια συνεργασία σχεδόν αδύνατη.

Ακόμα και στην εποχή μας του στρατηγικού ανταγωνισμού, η συνεργασία με την Κίνα παραμένει απαραίτητη, κυρίως αναφορικά με το κλίμα. H Δύση πρέπει επίσης να απαντήσει πιο γενναιόδωρα στις ανησυχίες των αναπτυσσόμενων και αναδυόμενων χωρών. Πρώτα και κύρια όμως, πρέπει να επιβιώσει ως μια κοινωνία φιλελεύθερων δημοκρατιών. Αυτό είναι τόσο ηθική όσο και πρακτική αναγκαιότητα. Αν ο αυταρχικός εθνικισμός το καταστρέψει αυτό, η Δύση θα έχει χάσει τη μάχη.

Το 1939 ο ποιητής WH Auden έγραψε για αυτό που έκρινε ως μια «ποταπή και ανέντιμη δεκαετία». Πώς θα μοιάζει η δική μας το 2029;

© The Financial Times Limited 2024. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation