Ο «ηλίθιος» Τραμπ μπορεί να γράψει ιστορία

Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ μίλησε στον ΟΗΕ τον περασμένο μήνα, το κοινό γέλασε μαζί του. Ήταν μια πρωτοφανής προσβολή για έναν Αμερικανό πρόεδρο. Αλλά έχω τη δυσάρεστη υποψία ότι ο κ. Τραμπ μπορεί να είναι αυτός που θα γελάσει τελευταίος. Ο 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να μείνει γνωστός ως ένας ηγέτης που άλλαξε το ρου της ιστορίας και ενσάρκωσε το πνεύμα της εποχής.

Οι ιστορικές προσωπικότητες δεν χρειάζεται να είναι καλοί άνθρωποι ή ακόμα και ιδιαίτερα έξυπνοι. Ο κ. Τραμπ είναι ένας κατά συρροή ψεύτης, η κυβέρνηση του οποίου άνοιξε κέντρα κράτησης για παιδιά. Ο Ρεξ Τίλερσον, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του, φέρεται να αποκάλεσε τον πρόεδρο «ηλίθιο». Αλλά όλα αυτά μπορεί να μη σταματήσουν τον κ. Τραμπ από το να γίνει αυτό που ο Γερμανός φιλόσοφος Γκέοργκ Χέγκελ αποκάλεσε «ιστορική προσωπικότητα».

Η απόλυτη ιστορική προσωπικότητα της εποχής του Χέγκελ ήταν ο Ναπολέοντας, τον οποίο ο Γερμανός στοχαστής περιέγραψε ως την «έφιππη ενσάρκωση του παγκόσμιου πνεύματος». Παραδόξως, η καλύτερη εξήγηση για το τι εννοούσε ο Χέγκελ με τον όρο αυτό ανήκει στον σημερινό πρόεδρο της Γαλλίας. Ο Εμανουέλ Μακρόν είπε στο Der Spiegel ότι ο «Χέγκελ έβλεπε τους "μεγάλους άνδρες" ως μέσα για κάτι πολύ μεγαλύτερο». Πίστευε ότι ένα άτομο μπορεί πράγματι να ενσαρκώσει το zeitgeist (το πνεύμα της εποχής) για κάποια στιγμή, αλλά και ότι το άτομο δεν είναι πάντοτε βέβαιο ότι το κάνει αυτό.

Αμφιβάλω ότι ο κ. Τραμπ μπορεί να μας πει κάτι για τον Χέγκελ. Αλλά μπορεί να είναι ο τύπος του παρορμητικού πολιτικού που περιέγραψε ο Χέγκελ, μια προσωπικότητα που έχει τιθασεύσει και ενσαρκώσει δυνάμεις που ο ίδιος δεν τις καταλαβαίνει απόλυτα. Στον αντίποδα, φοβάμαι ότι ο κ. Μακρόν, όσο καταρτισμένος και αν είναι, μοιάζει τη στιγμή αυτή περισσότερο με την ενσάρκωση μιας υπό εξαφάνιση τάξης.

Αν οι ιστορικοί του μέλλοντος αποφασίσουν πράγματι ότι ο κ. Τραμπ ήταν μια ιστορική φιγούρα, τι μπορεί να πουν για αυτόν;

Πρώτον, ότι ξέφυγε τελείως από τη συναίνεση των ελίτ σχετικά με το πώς πρέπει να διαχειριστούν οι ΗΠΑ τις σχέσεις τους με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι προηγούμενοι πρόεδροι είτε είχαν αρνηθεί τη διάβρωση της αμερικανικής ισχύος ή προσπάθησαν σιωπηρά να τη διαχειριστούν. Στον αντίποδα, ο κ. Τραμπ αναγνώρισε την αμερικανική παρακμή και προσπάθησε να την αντιστρέψει. Η μέθοδος του ήταν να χρησιμοποιήσει την ισχύ των ΗΠΑ πιο ωμά και απροκάλυπτα, σε μια προσπάθεια να ξαναγράψει τους κανόνες της παγκόσμιας τάξης προς όφελος της Αμερικής, προτού είναι πολύ αργά.

Ειδικότερα, ο κ. Τραμπ αποφάσισε ότι η παγκοσμιοποίηση, την οποία υπερασπίζονταν όλοι οι προκάτοχοι του, ήταν στην πραγματικότητα μια πολύ κακή ιδέα που αποδυναμώνει την ισχύ της Αμερικής και υποβαθίζει το επίπεδο διαβίωσης του λαού της. Μετά από 30 χρόνια στάσιμων ή μειούμενων πραγματικών μισθών, ο αμερικανικός λαός ανταποκρίθηκε στο μήνυμα.

Χωρίς να περιορίζεται από την ευγένεια των προκατόχων του, ο κ. Τραμπ έκανε τον νταή σε εχθρούς και φίλους. Με την ενστικτώδη αντίληψη του κόσμου ως ενός παιγνίου μηδενικού αθροίσματος, ο κ. Τραμπ αποφάσισε επίσης πως μια πιο πλούσια και πιο ισχυρή Κίνα ήταν προφανώς μια κακή εξέλιξη για την Αμερική και έγινε ο πρώτος πρόεδρος που προσπάθησε να εμποδίσει την άνοδο της Κίνας. Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για μια καλή ιδέα, είναι αναμφίβολα μια ιστορική εξέλιξη, η οποία αντιστρέφει μια σαρανταετή εξωτερική πολιτική που φιλοδοξούσε να ενσωματώσει την Κίνα σε μια παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Στο εγχώριο μέτωπο, οι ιστορικοί του μέλλοντος μπορεί να παρατηρήσουν ότι ο κ. Τραμπ ήταν ο πρώτος πρόεδρος που αντιλήφθηκε το τεράστιο χάσμα που έχει ανοίξει ανάμεσα στις απόψεις της αμερικανικής ελίτ και αυτές της ευρύτερης μάζας – σε μια σειρά από ζητήματα όπως η μετανάστευση, το εμπόριο και οι πολιτικές της ταυτότητας. Ως υποψήφιος και στη συνέχεια ως πρόεδρος, εκμεταλλεύτηκε με αδίστακτο και αποτελεσματικό τρόπο τις διαιρέσεις αυτές. Ο κ. Τραμπ είπε και έκανε πράγματα που ο μέσος αναλυτής θεωρούσε πολιτική αυτοκτονία.

Τα ένστικτα του ωστόσο αποδείχθηκαν καλύτερα από αυτά των ειδικών. Παρά την ηλικία του, ο κ. Τραμπ κατάλαβε τα νέα μέσα και τα εκμεταλλεύτηκε πολύ πιο επιδέξια από άλλους πολιτικούς.

Αλλά θα στεφτεί όλος αυτός ο ριζοσπαστισμός με επιτυχία; Όπως επισήμανε ο Χέγκελ «η κουκουβάγια της Αθηνάς απλώνει τα φτερά της μόνο το σούρουπο», που είναι ένας εξεζητημένος τρόπος για να πει κανείς ότι είναι ακόμα πολύ νωρίς για να ξέρουμε.

Ωστόσο, από τη σκοπιά του Τραμπ, τα πρώτη σημάδια είναι ενθαρρυντικά. Η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται με ισχυρούς ρυθμούς, ενώ η οικονομία της Κίνας επιβραδύνεται. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έχει αλλάξει σύνθεση. Υπό ασφυκτική αμερικανική πίεση, ο Καναδάς και το Μεξικό έχουν συμφωνήσει να ξαναγράψουν τις εμπορικές συμφωνίες τους με την Ουάσιγκτον και άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ δείχνουν ότι είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν.

Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα των ενδιάμεσων εκλογών τον επόμενο μήνα, ο κ. Τραμπ έχει πολλές πιθανότητες να επανεκλεγεί το 2020.

Φυσικά, μπορούν όλα να πάνε λάθος και ως ένας τύπος που είναι με το κατεστημένο, θέλω να πιστεύω ότι θα πάνε. Οι εμπορικοί πόλεμοι του Τραμπ μπορεί να γυρίσουν μπούμερανγκ. Η αμερικανική οικονομία μπορεί να υπερθερμανθεί και η χρηματιστηριακή αγορά μπορεί να βουλιάξει.

Σε περίπτωση που ξεσπάσει μια νέα παγκόσμια οικονομική κρίση, μια ΗΠΑ υπό την ηγεσία του Τραμπ θα δυσκολευτεί να ενορχηστρώσει μια συντονισμένη παγκόσμια αντίδραση. Αν η κυβέρνηση Τραμπ συνεχίσει να υπονομεύει το σύστημα συμμαχιών της Αμερικής, η αμερικανική ισχύς μπορεί να διαβρωθεί με ταχύτερο ρυθμό από πριν. Στη χειρότερη περίπτωση, το ενστικτώδες, ριψοκίνδυνο στυλ διακυβέρνησης του Τραμπ μπορεί να οδηγήσει σε έναν λάθος υπολογισμό και σε έναν πόλεμο με την Κίνα ή την Ρωσία ή στη κορεατική χερσόνησο.

Αλλά ακόμα και η απόλυτη αποτυχία και καταστροφή δεν θα ακύρωναν τον ισχυρισμό του Τραμπ πως είναι ένας πραγματικά ιστορικός πρόεδρος. Ο πρόεδρος μπορεί να πιστεύει ότι το μεγαλείο έχει να κάνει μόνο με το να «κερδίζεις». Αλλά σύμφωνα με τον Χέγεκλ οι ιστορικές προσωπικότητες έχουν συνήθως άσχημη κατάληξη: «Πεθαίνουν νέοι σαν τον Αλέξανδρο, δολοφονούνται σαν τον Καίσαρα ή μεταφέρονται στην Αγία Ελένη σαν τον Ναπολέοντα».

Μια ευχάριστη σκέψη για τους πολλούς εχθρούς του κ. Τραμπ...

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation