Η διελκυστίνδα ανάμεσα στην φούσκα των ακινήτων και τις προσπάθειες των ισπανικών τραπεζών να επιπλεύσουν βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Όταν τελικά ο κουρνιαχτός από την πιο ταραχώδη οικονομική κρίση στην σύγχρονη ιστορία της Ισπανίας καταλαγιάσει, οι τράπεζες της χώρας θα έχουν συρρικνωθεί στις δέκα, σε σύγκριση με πενήντα μία το 2008, σύμφωνα με τον Angel Cano, πρόεδρο της BBVA, της δεύτερης μεγαλύτερης ισπανικής τράπεζας σε όρους ενεργητικού. «Επιπλέον», λέει ο ίδιος «η Ισπανία θα έχει έναν από τους υγιέστερους και ισχυρότερους τραπεζικούς κλάδους και θα είναι και πολύ κερδοφόρος».

Φαίνεται ότι μετά από κάποια δύσκολα χρόνια, οι λίγες ισπανικές τράπεζες που θα έχουν επιβιώσει θα είναι αισιόδοξες για το μέλλον του ισπανικού τραπεζικού συστήματος. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Santander, Empilio Botin, η αναδιάρθρωση του ισπανικού τραπεζικού συστήματος θα είναι εξαιρετικά σκληρή και θα αφήσει τη χώρα με ένα από τα καλύτερα χρηματοοικονομικά συστήματα του κόσμου. «Μαζί με αυτές τις μεταρρυθμίσεις», είπε πρόσφατα σε ένα συνέδριο, «βλέπουμε να έρχεται και η αναδιοργάνωση των χρηματοοικονομικών συστημάτων».

Αιτία για αισιοδοξία

Τώρα οι βασικοί ισπανοί τραπεζίτες σχεδόν ομοφωνούν ότι το χειρότερο της οικονομικής κρίσης έχει περάσει και ότι ο κλάδος πρόκειται να επιστρέψει σε υγιή κερδοφορία. «Είμαστε πεπεισμένοι ότι η ισπανική αγορά ακινήτων θα επανακάμψει και ότι το χαρτοφυλάκιο με τα απούλητα ακίνητα θα μειωθεί σημαντικά στα επόμενα δύο με τρία χρόνια», λέει ο Isidro Faine, πρόεδρος της Caixa Bank, που πρόσφατα συγχωνεύθηκε με την Banca Civica για να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη τράπεζα χορηγήσεων στην ισπανική αγορά. «Αυτοί που θα είναι στο παιχνίδι μακροπρόθεσμα, θα είναι οι νικητές», προσθέτει. «Έχουμε κάνει απομειώσεις του χαρτοφυλακίου μας σε επίπεδα που λίγες χώρες θα μπορούσαν να φτάσουν».

Σε παρόμοια αισιόδοξο μήκος κύματος κινείται και η Carmen Munoz, senior διευθύντρια στην Fitch Ratings, που πιστεύει ότι οι ισπανικές τράπεζες θα είναι τελικά ικανές να ξεπεράσουν την κατάρρευση της αγοράς κατοικίας. «Οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μια μεγάλη πρόκληση που σχετίζεται με το χαρτοφυλάκιό τους στο real estate», επισημαίνει. Ωστόσο, στην οικονομική κάμψη των αρχών του 1990 αρκετές από τις κατεσχημένες ακίνητες περιουσίες διαχειρίζονταν απευθείας από τις τράπεζες, οπότε υπάρχει η εμπειρία».

Η κ. Munoz είναι επίσης αισιόδοξη σε ό,τι αφορά τα επιχειρηματικά σχέδια των κορυφαίων τραπεζών και την κεφαλαιακή τους δύναμη. «Αξιολογούμε την Santander και την BBVA μια βαθμίδα ψηλότερα από το εθνικό χρέος κάτι το οποίο συμβαίνει και λόγω της διεθνούς διαφοροποίησης, της ικανότητάς τους να απορροφούν τα σοκ και από των καλών επιδόσεων που εμφάνισαν τα πρόσφατα χρόνια».

Βγαίνοντας από δύσκολη θέση

Αυτή η θετική διάθεση φτάνει μέχρι τον Angel Ron, τον πρόεδρο της Banco Popular, του έκτου μεγαλύτερου δανειστή στην ισπανική αγορά. «Η Ισπανία θα βγει από αυτή την κρίση κάποια στιγμή μέσα στο 2013, έχοντας έναν τραπεζικό κλάδο με ισχυρή κεφαλαιοποίηση», λέει ο ίδιος.
Το Νοέμβριο του 2012, η Banco Popular συγκέντρωσε 2,5 δισ. ευρώ μέσω έκδοσης τίτλων, ώστε να αποφύγει μια εξ Ευρώπης ένεση ρευστότητας.

«Αναμένουμε να ανακοινώσουμε ζημιές προ προβλέψεων στα 2,3 δισ. ευρώ για το 2012. Μετά από αυτό η Banco Popular θα ξεκινήσει να παράγει σημαντική ποσότητα κεφαλαίου που θα έχει απόδοση μεγαλύτερη των 500 εκατ. ευρώ στο 2013 και τέσσερις φορές αυτό στο 2014, μαζί με το υψηλότερο επίπεδο καθαρών επιτοκιακών εσόδων από ολόκληρο τον ισπανικό κλάδο. Ένα τόσο ουσιαστικό ξεκαθάρισμα τέτοιου τύπου δεν είχε ποτέ συμβεί στην Ισπανία».

Η έκδοση τίτλων ήταν μια δοκιμασία της ικανότητας των ισπανικών τραπεζών να προσεγγίσουν τις αγορές. Στάθηκε δε ιδιαιτέρως κρίσιμη για την Popular, καθώς χτυπήθηκε σκληρά από τη φούσκα στα ακίνητα που την σε ζημιές. Τον Σεπτέμβριο του 2012 η Popular ήταν η μεγαλύτερη μη εθνικοποιημένη ισπανική τράπεζα που απέτυχε στα stress test, τα οποία διεξήγε η ανεξάρτητη εταιρία Oliver Wyman. Το καθαρό της κέρδος για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2012 υποχώρησε κατά 38% λόγω των απομειώσεων στα ακίνητα».

«Παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά την Popular», λέει η κ. Munoz. «Σύμφωνα με τα stress test θα χρειαστεί 3,2 δισ. ευρώ, τα οποία σχεδιάζει να βρει μέσω έκδοσης τίτλων». Η τράπεζα έχει καλό προηγούμενο πρόσβασης στις αγορές και αναμένεται ότι η έκδοσή της θα την βγάλει από τη δύσκολη θέση».

Οι προβλέψεις ρίχνουν τα κέρδη

Καμία από τις ισπανικές τράπεζες δεν γλίτωσε την καταστροφή που προκλήθηκε από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων, η οποία το 2008 ήταν η ατμομηχανή της ισπανικής ανάπτυξης. Όσοι έζησαν τη φούσκα στην ισπανική αγορά κατοικίας είδαν τις τιμές να αναρριχώνται κατά 200% από το 1996 έως το 2007. Σήμερα οι τιμές έχουν υποχωρήσει κατά 30% από το υψηλότερο σημείο τους, το 2007, αλλά οι αναλυτές πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να πέσουν άλλο τόσο μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Η ιδιοκατοίκηση στην Ισπανία είναι σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80%- επίπεδο που μαζί με εκείνο της Σιγκαπούρης αποτελούν τα μεγαλύτερα ποσοστά στον κόσμο.

Όταν η φούσκα έσκασε, ο κατασκευαστικός κλάδος της χώρας κατέγραψε την πιο απότομη πτώση από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Τα παρεπόμενα αποτελέσματα στις τράπεζες ήταν αναπόφευκτα: Αρκετά από τα μεγάλα ιδρύματα είδαν τις αξιολογήσεις για τις πιστώσεις τους να περικόπτονται- ορισμένες μάλιστα έφτασαν μέχρι και το status “junk”. Η μεγαλύτερη τράπεζα από άποψης στεγαστικών δανείων, η Bankia, εθνικοποιήθηκε τον Μάιο του 2012 και μετά ανακοινώθηκε ότι θα χρειαστεί επιπλέον βοήθεια ύψους 23,5 δισ. ευρώ ώστε να καλύψει ζημιές από μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια.

Στα μέσα του 2012, η ισπανική κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να «καθαρίσει» τα προβληματικά στοιχεία ενεργητικού ακίνητης περιουσίας που έχουν στην κατοχή τους αρκετές από τις τράπεζες της χώρας, ζήτησε μια ανεξάρτητη επανεκτίμηση των δανείων που συνήφθησαν κατά τη διάρκεια της φούσκας των ακινήτων. Αυτό ανάγκασε τις τράπεζες να αφήσουν στην άκρη τις βαριές προβλέψεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ακόμη και οι μεγαλύτερες τράπεζες να καταγράψουν ζημιές στο πρώτο μισό του 2012.

Η Santadner είδε τα αναλογούντα καθαρά κέρδη να υποχωρούν κατά 66% έως το 1,8 δισ. ευρώ στους πρώτους εννέα μήνες του 2012, μια και χρειάστηκε να δεσμεύσει περισσότερα από 5 δισ. ευρώ για να καλύψει την έκθεσή της στο real estate της χώρας, και 9,5 δισ. για την κάλυψη των μη εξυπηρετούμενων δανείων του ομίλου. Με τις προβλέψεις αυτές η Santander κάλυψε το 90% των απαιτήσεων που ανακοινώθηκαν στα μέσα του 2012. Τα κέρδη προ φόρων ήταν αυξημένα κατά 3% έως τα 18,1 δισ. ευρώ.

«Η δυνατότητα της τράπεζας να παράξει κέρδη μας βοήθησε στο να αφήσουμε στην άκρη βαριές προβλέψεις για το real estate της Ισπανίας το 2012 και αύξησε σημαντικά την κάλυψη των μη εξυπηρετούμενων δανείων», λέει ο κ. Botin της Santader.

Τα καθαρά αναλογούντα κέρδη της BBVA υποχώρησαν κατά 47% έως το 1,7 δισ. ευρώ στο εννεάμηνο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2012, και η τράπεζα κάλυψε τα 2/3 των απαιτήσεων, οι οποίες αφορούσαν την έκθεσή της σε ισπανικά ακίνητα, ενώ την ίδια περίοδο τα λειτουργικά έσοδα σημείωσαν αύξηση κατά 16% και έφτασαν τα 9 δισ. ευρώ. Ο κ. Cano επισημαίνει ότι τα στοιχεία περιγράφουν αυτό που αποκαλεί «αναλυτική και ισορροπημένη διοίκηση των τεσσάρων σημαντικών μοχλών της τράπεζας: κέρδη, κίνδυνοι, κεφαλαιακή επάρκεια και ρευστότητα».

Στα αποτελέσματα τρίτου τριμήνου της BBVA ενσωματώθηκαν η καταλανική τράπεζα καταθέσεων, Unnim Bank, την οποία η BBVA απέκτησε τον Μάρτιο του 2012 έναντι συμβολικού τιμήματος 1 ευρώ. Η Unnim, που και η ίδια αποτελεί προϊόν της συγχώνευσης τριών μικρότερων cajas με έδρα την Καταλωνία, τέθηκε προς πώληση από την κεντρική τράπεζα της Ισπανίας, αφότου περιήλθαν στον έλεγχό της τον Σεπτέμβριο του 2011. Η BBVA ανέλαβε την τράπεζα καταθέσεων έχοντας ανταγωνιστές τις Santander και Popular ως μέρος της σταδιακής απορρόφησης των cajas από τις μεγαλύτερες τράπεζες λιανικής.

Ξένη ανάπτυξη

Η στρατηγική της διεθνούς διαφοροποίησης βοήθησε τις Santander και BBVA να αντιμετωπίσουν την επίπτωση των ζημιών που έγραψαν από την κατάρρευση της ισπανικής αγοράς ακίνητης περιουσίας. Η Santander παράγει μόλις 16% των κερδών της από την ισπανική αγορά- κάτι που της έδωσε τη δυνατότητα να αντισταθμίσει τη ζημιά που έγινε από την κατάρρευση και μάλιστα εμφανίζοντας υγιείς ρυθμούς ανάπτυξης σε αναδυόμενες οικονομίες της λατινικής Αμερικής, όπως το Μεξικό, η Βραζιλία και η Χιλή. Στα πρώτα τρία τρίμηνα του 2012, από τη Λατινική Αμερική προήλθε το 50% των κερδών του ομίλου, ενώ οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία συνεισέφεραν το 22% και η ηπειρωτική Ευρώπη το 12%.

Και η BBVA έχει ισχυρή παρουσία στη Λατινική Αμερική, κυρίως στη μεξικανική αγορά, η οποία είδε τα καθαρά έσοδα από τόκους να αυξάνονται κατά σχεδόν 9% στα πρώτα τρία τρίμηνα του προηγούμενου έτους. Το λατινοαμερικανικό franchise της τράπεζας, εξαιρουμένου του Μεξικού, αύξησε τα καθαρά έσοδα από τόκους κατά 26% στην ίδια περίοδο, ενώ η περιοχή της Ευρώπης και της Ασίας είχε άνοδο της τάξης του 16%. Οι αμερικανικές δραστηριότητες απέδωσαν βελτίωση στην καταθετική βάση και στην ποιότητα της πίστωσης.

«Μέρος της στρατηγικής μας είναι να δημιουργήσουμε ομάδες δραστηριοτήτων και να εστιάσουμε στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών», λέει ο κ. Cano. «Έτσι καταφέραμε να περιορίσουμε το δίκτυο υποκαταστημάτων μας στην Ισπανία σε 3.000 γραφεία- μείωση κατά 600 μονάδες κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι ετών. Από την άλλη, οραματιζόμαστε την αύξηση του δικτύου μας στη λατινική Αμερική και τις ΗΠΑ όπου μπορούμε ακόμη να έχουμε οφέλη από την διείσδυση των υποκαταστημάτων. Η BBVA έγινε μία από τις καλύτερα κεφαλαιοποιημένες τράπεζες του κλάδου. Αυτό μας επιτρέπει να διαχειριστούμε το κόστος χρηματοδότησης πιο αποτελεσματικά. Σαν αποτέλεσμα, το κόστος μας βρίσκεται στις περίπου 60 μονάδες βάσης χαμηλότερα από αυτό των ανταγωνιστών μας».

Ευάλωτες θέσεις

Η Popular και Caixabank από την άλλη διατηρούν μια σχετικά περιορισμένη παρουσία εκτός της εγχώριας ισπανικής αγοράς και για το λόγο αυτό βρέθηκαν να είναι πιο ευάλωτες στην κατάρρευση των ακινήτων. Η Popular ψάχνει την πιθανότητα επέκτασης του franchise της στη Φλώριδα των ΗΠΑ, αλλά η στρατηγική της παραμένει εστιασμένη στην οργανική ανάπτυξη στην Ισπανία.

«Η Popular είναι διαφορετική από τις άλλες μεγάλες τράπεζες στο ότι, ανάμεσα στους σημαντικούς παίκτες, είναι η μόνη τράπεζα που ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τη λιανική», λέει ο κ. Ron. «Αναμένουμε να αποκομίσουμε σημαντικά οφέλη από αυτή την επικέντρωση στις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, που αντιστοιχούν στο 41% του δανειακού μας χαρτοφυλακίου. Αυτό μας τοποθετεί εγγύτερα από ό,τι τους ανταγωνιστές μας στον κλάδο της παραγωγής, και μας επιτρέπει να απολαμβάνουμε λόγο κόστους- εσόδων στο 41%- τον χαμηλότερο στην Ευρώπη».

Ο κ. Faine λέει ότι η εκτός συνόρων δραστηριότητα του ομίλου εστιάζεται σε αγορές όπως αυτές της λατινικής Αμερικής, της Aσίας και της κεντρικής Ευρώπης. «Στο Μεξικό έχουμε σχέσεις με τον Carlos Slim, τον Μεξικανό μεγιστάνα και 20% μερίδιο στην εταιρία παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, Inbursa, ενώ έχουμε σχέδια να επεκτείνουμε την δραστηριότητά μας στη Λατινική Αμερική», λέει ο ίδιος.

Το αναλογούν κέρδος της Caixabank υποχώρησε κατά 80% έως τα 173 εκατ. ευρώ στα πρώτα τρία τρίμηνα του 2012, μετά τις χρεώσεις για προβλέψεις και την διαγραφή ύψους 8,4 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί στο 78% των κυβερνητικών απαιτήσεων. Όπως και οι αντίπαλοί της, η Caixabank επέστρεψε σε ισχυρές επιδόσεις σημειώνοντας αύξηση των καθαρών λειτουργικών εσόδων κατά 17% έως τα 2,6 δισ. ευρώ. «Δεδομένης της ιδιότυπης φύσης της χρονιάς αυτής, προτεραιότητά μας είναι να ενισχύσουμε τον ισολογισμό, να προστατέψουμε τα μελλοντικά αποτελέσματα, να κατοχυρώσουμε τη φερεγγυότητά μας και να τονώσουμε τη ρευστότητα- ένα θέμα που παραμένει ακρογωνιαίος λίθος όσον αφορά τον ισχυρό ισολογισμό μας».

Η Banco Popular ανακοίνωσε κέρδη προ προβλέψεων της τάξης του 1,61 δισ. ευρώ στο εννεάμηνο του 2012, τα οποία σε ετήσια βάση σημείωσαν άνοδο 31%. Τα καθαρά έσοδα από τόκους αυξήθηκαν κατά 35% στην ίδια περίοδο, έως τα 2,1 δισ. ευρώ. Η Popular εμφάνισε υποχώρηση 37% στα αναλογούντα έσοδα, τα οποία έφτασαν έως τα 251 εκατ. ευρώ.

Κυβερνητική απάντηση

Η κεντροδεξιά Κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι απάντησε στην τραπεζική κρίση με τη δημιουργία της Sareb, μια «κακής τράπεζας» που θα αγοράσει κακά δάνεια αξίας δισεκατομμυρίων και κατασχεμένα ακίνητα από εμπορικές τράπεζες περίπου στη μισή από την ονομαστική τους αξία. Η Sareb συστήθηκε σύμφωνα με τα όσα απαιτήθηκαν ώστε να λάβει η Ισπανία ευρωπαϊκή ενίσχυση ύψους 100 δισ. ευρώ για τις προβληματικές της τράπεζες. Η Sareb θα εφαρμόσει περικοπή περίπου 63% στην αξία των μονάδων γης και κατοικίας και κατά μέσο όρο 46% σε δάνεια ακίνητης περιουσίας, πουλώντας τα στοιχεία ενεργητικού σε επενδυτές μέσα στα επόμενα 15 χρόνια.

Έως τον Φεβρουάριο του 2013 η Sareb θα ήθελε να έχει περίπου 500 εκατ. ευρώ από ξένους επενδυτές, οι οποίοι, σύμφωνα με τις προσδοκίες της Κυβέρνησης, θα προσελκυθούν από τις χαμηλές τιμές. Η κακή τράπεζα ξεκίνησε με 5 δισ. ευρώ καθαρής θέσης, όπου συμπεριλαμβάνονται 4 δισ. δευτερεύουσας έκδοσης και 1 δισ. ευρώ κεφαλαίου.

Η BBVA έχει πάρει τη μοίρα στα χέρια της, έχοντας στήσει την BBVA Real Estate ώστε να διαχειρίζεται τα παρόντα και τα μελλοντικά στοιχεία ακίνητης περιουσίας. «Κατά τον περασμένο χρόνο η τράπεζα επιτάχυνε το ρυθμό πώλησης ακινήτων», λέει ο κ. Cano. «Τώρα με περικοπές της τάξης του 25% οι μέσες τριμηνιαίες πωλήσεις εμφανίζονται αυξημένες κατά 66% έναντι της αντίστοιχης περσινής περιόδου».

Η εκκαθάριση του real estate της Ισπανίας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι τουλάχιστον για τις μεγαλύτερες τράπεζες τα πράγματα βελτιώνονται. Αναμένεται ότι θα υπάρξει ένας ακόμη γύρος συγχωνεύσεων που θα μπορούσε να ωφελήσει ακόμη περισσότερο τους μεγαλύτερους δανειστές, δηλαδή την Santander και την BBVA, δίνοντας στην κάθεμία τους μερίδιο αγοράς κοντά στο 20%. Το πάρτι των εξαγορών είναι πιθανόν να ξεκινήσει εντός του 2013. Κάποιες από τις βασικές υποψήφιες για να αναλάβουν βασικούς ρόλους τραπεζών σε απόγνωση είναι οι Caixa Caralunya, Banco de Valencia και NovaGalicia Banc, μαζί με ορισμένες από τις μικρότερες cajas. Μαζί με την CaixaBank, οι τρεις μεγάλες είναι πιθανό να καταλήξουν με 50-60% της ισπανικής αγοράς, επισημαίνει ο κ. Munoz της Fitch.