Το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα άντεξε τις αναταράξεις των περασμένων δύο ετών. Φυσικά, αυτό δεν ήταν το πρώτο σοκ που υπέστη, όμως ήταν αυτό που είχε ορισμένα ισχυρά νέα χαρακτηριστικά: ήταν παγκόσμιο, έβαλε σε κίνδυνο τη φερεγγυότητα σημαντικών χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων και δεν ήταν δυνατόν να επιλυθεί με αυστηρά πολιτικά μέσα.

Η κρίση μπορεί να είναι πολιτική στο υπόβαθρό της και σε ό,τι αφορά τις πιθανές της συνέπειες και χρηματοοικονομική ως προς τις εκφάνσεις της, αλλά αυτό που την καθιστά ισχυρή και σημαντική είναι η επίπτωσή της στην πραγματική οικονομία.

Οι ιθύνοντες στην Ε.Ε. δουλεύουν στην κατεύθυνση αντιμετώπισης της νέας πραγματικότητας με αναβαθμισμένο ρυθμιστικό σχέδιο που περιλαμβάνει τρεις ευρωπαϊκού επιπέδου μεσολαβητές ώστε να επιτευχθεί η επίβλεψη σε επίπεδο κράτους-μέλους. Αυτοί οι μεσολαβητές θα παρεμβαίνουν σε μία κρίση, θα συντονίζουν τους διάφορους ρυθμιστές και θα δημιουργούν τα ελεγκτικά πρότυπα. Ορισμένες από τις αποφάσεις τους θα είναι δεσμευτικές για τις χώρες-μέλη και τελικά και για ορισμένες εταιρίες του χρηματοοικονομικού κλάδου. Οι συγκεκριμένες ανά εταιρία ρυθμιστικές απαιτήσεις θα επηρεάσουν τις διεθνικές χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις που ελέγχουν περισσότερες από τις μισές εθνικές αγορές σε εννέα χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Περιέργως, το προτεινόμενο ρυθμιστικό πλαίσιο εστιάζει στο πώς είναι δομημένες οι δραστηριότητες, αλλά όχι στη χρηματοοικονομική υπευθυνότητα. Το αναδυόμενο πλαίσιο φαίνεται να προτείνει ότι οι επιπέδου Ε.Ε. μεσολαβητές θα πρέπει να υποστηρίζονται οικονομικά από τα κράτη-μέλη. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι μια χώρα όπως η Πολωνία, η οποία άνοιξε την αγορά της σε πολυεθνικές εταιρίες του χρηματοοικονομικού κλάδου ακολουθώντας τις οδηγίες της Ε.Ε., μπορεί πιθανώς να θεωρηθεί υπεύθυνη για τυχόν παραβιάσεις που αυτές οι εταιρίες διενεργούν ακόμη και εκτός της δικαιοδοσίας της.

Τι πρέπει να γίνει

Η κρίση αποκάλυψε ουκ ολίγα ψεγάδια στο μακροχρηματοοικονομικό σύστημα ελέγχου. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ φαίνεται ότι υπήρξαν χρηματοοικονομικά ιδρύματα που παγίδευσαν το πολυκερματισμένο σύστημα επίβλεψης, προκειμένου να φτάσουν σε επίπεδα κινδύνου που δεν αναγνωρίζονταν πλήρως από τις αρχές.

Αυτή η ανά τον κόσμο παγκόσμια ανάληψη ρίσκου θα μπορούσε να διευθετηθεί καλύτερα αν οι διάφορες ρυθμιστικές αρχές ήταν αποτελεσματικότερες και ταχύτερες στη διακίνηση της πληροφορίας και στον συντονισμό ανάμεσα στις διαδικασίες εποπτείας και στις μακροοικονομικές πολιτικές. Ελπίζουμε ότι το European Systemic Risk Board θα δώσει στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. διαρκή πρόσβαση σε πληροφορίες που αφορούν στις χρηματοοικονομικές και στις οικονομικές εξελίξεις.

Ακόμη, πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό οι εθνικές και οι διεθνικές ρυθμιστικές αρχές να συνεργαστούν προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που δημιουργήθηκαν από την επικράτηση των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων στο νέο τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας. Η ένταση των τελευταίων ημερών του 2008 έδειξε ότι σε περιόδους κρίσης η συνεργασία ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ήταν στην καλύτερη περίπτωση ελλιπής. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα κράτη-μέλη της Ε.Ε. επέλεξαν αντίθετα μονοπάτια για να επιλύσουν το ίδιο πρόβλημα ή σχετικά προβλήματα.

Φυσικά, το επείγον των προβλημάτων καθιστά την ανάληψη δράσης πιο πιθανή. Όπως άλλωστε λέει και το πολωνικό ρητό, "αν δεν υπήρχε η τελευταία στιγμή δεν θα γινόταν τίποτα". Η συνεργασία για την οικοδόμηση δίκαιων κανόνων ρυθμιστικής παρέμβασης είναι εξαιρετικά επιθυμητή προκειμένου να αποφευχθούν τα παιχνίδια με την αγορά - ακόμα και από τα ίδια τα κράτη-μέλη.

Τι να μη γίνει

Ωστόσο, ανησυχούμε για την περίπτωση κατά την οποία η ρυθμιστική αναβάθμιση της Ε.Ε. θα επιτευχθεί εις βάρος των συμφερόντων συγκεκριμένων κρατών-μελών. Ξεκάθαρα, η εποπτεία των διεθνικών χρηματοοικονομικών εταιριών πρέπει να βελτιωθεί, αλλά οι εθνικές τους δραστηριότητες υπόκεινται σε τοπική δικαιοδοσία και εποπτεία. Τα προβλήματα χρεοκοπίας των διεθνών κοινοπραξιών, κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, συνήθως ξεκινούσαν σε επίπεδο αρχηγείου, ενώ καμία τοπική θυγατρική δεν παρέσυρε εντός των ορίων δικαιοδοσίας της Ε.Ε. κάποια γιγαντιαία μητρική.

Βλέποντας αυτήν την πραγματικότητα, η αφαίρεση της κεφαλαιακής εποπτείας (όπως είναι οι απαιτήσεις της Ββασιλείας ΙΙ) από τους εθνικούς εποπτικούς μηχανισμούς προβληματίζει και μπορεί να αποδειχτεί λάθος. Οι εγχώριες αρχές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις και την πείρα τους για να αντιμετωπίσουν περιπτώσεις χρεοκοπίας που συμβαίνουν εντός της δικαιοδοσίας τους. Τα κράτη-μέλη έχουν διαφορετική ιστορία και διαφορετική τραπεζική κουλτούρα και η συνεισφορά των εθνικών αρχών για να βελτιωθεί η εποπτεία επί θεμάτων χρεοκοπίας θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη.

Η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται την παγκόσμια συνεργασία των εποπτικών αρχών, αλλά χρειάζεται ακόμη την παγκόσμια συμμετοχή όλων των μερών της αγοράς, κάθε επιχειρηματικής κουλτούρας, των τοπικών εταιριών και των τοπικών εποπτικών δραστηριοτήτων. Είναι παράλογο να θεωρεί κανείς ότι η ολοκληρωμένη πληροφορία θα εισρεύσει εύκολα στις κεντρικές αρχές. Όπως είπε κάποτε ο Πολωνός φιλόσοφος Tadeusz Kotarbinski, "το βασικό πρόβλημα με τον διοικητικό συγκεντρωτισμό είναι ότι σχεδόν πάντα είναι ψευδαίσθηση".

* Ο κ. Stanislaw Kluza είναι πρόεδρος της πολωνικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ενώ ο κ. Krzysztof Ostaszewski είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις.