Νέες αγορές, νέοι παίκτες και η ασυγκράτητη πρόοδος της τεχνολογίας έχουν μεταμορφώσει την αγορά συναλλάγματος. Καθώς η παγκόσμια οικονομία ξαναστέκεται στα πόδια της, το 2010 μοιάζει εξαιρετικά γόνιμο.  

Για το 2010 τρία πράγματα μοιάζουν σίγουρα: ο θάνατος, οι φόροι και η μεταβλητότητα στην παγκόσμια αγορά συναλλάγματος (FX). Είναι ευρέως γνωστό ότι η αγορά συναλλάγματος είναι η πιο ρευστή και η περισσότερο διαφοροποιημένη αγορά στον κόσμο. Παρά την υποχώρηση των όγκων που σημειώθηκε εντός του 2009, η εταιρία ανάλυσης Celent εκτιμά ότι ο μέσος ημερήσιος τζίρος της συγκεκριμένης αγοράς το 2010 θα φτάσει τα 4 τρισ. δολ.

Αυτό που πιθανότατα είναι λιγότερο γνωστό είναι το ότι αυτή η αγορά διανύει περίοδο εκτεταμένων και προφανώς δομικών αλλαγών. Στην πραγματικότητα, η αγορά συναλλάγματος σήμερα εμφανίζει λίγη ή καθόλου ομοιότητα με την προ πενταετίας ή προ τριετίας αγορά, ενώ είναι πιθανόν ότι η εικόνα της σε τρία ή πέντε χρόνια από σήμερα λίγη ομοιότητα θα έχει με τη σημερινή.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η επίπτωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι επερχόμενοι νέοι ρυθμιστικοί κανόνες και οι δομικές αλλαγές στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος σημαίνουν ότι η αγορά συναλλάγματος είναι κάτι πολύ περισσότερο από απλές συναλλαγές επί νομισμάτων. Ακόμα όμως και σε αυτήν την πιο ωμή μορφή της αγοράς η αβεβαιότητα παραμονεύει.

Η μεταβλητότητα στην αγορά συναλλάγματος ανέκυψε στο πρώτο τρίμηνο του 2010 κυρίως λόγω των δημοσιονομικών προβλημάτων στις λεγόμενες οικονομίες PIGS (Portugal, Ireland, Greece, Spain). Ωστόσο, υπάρχουν άλλα σημαντικότερα σε βάθος χρόνου ερωτήματα που εμφανίζονται σχετικά με την ισχύ των ανεπτυγμένων αγορών έναντι των αναδυόμενων. Επιπλέον, γίνεται και σοβαρή συζήτηση γύρω από το πόσο θα εξακολουθήσει το δολάριο να προτιμάται ως αποθεματικό νόμισμα, με δεδομένη και την ασυγκράτητη άνοδο των αναδυόμενων αγορών - και ειδικά της Κίνας.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη νότια Ευρώπη οδήγησαν σε σοβαρές αμφιβολίες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ευρώ, η στερλίνα μοιάζει να είναι σε διαρκές καθεστώς πτώσης -η εικόνα δεν αναμένεται να βελτιωθεί από την αβεβαιότητα των εκλογών που θα πραγματοποιηθούν στη Μ. Βρετανία τον επόμενο μήνα- και το γεν εξακολουθεί να είναι θύμα του τεράστιου κρατικού χρέους της Ιαπωνίας.

Από την άλλη, η κινεζική κυβέρνηση θα πρέπει να αποφασίσει σχετικά με το πότε θα επιτρέψει την ανατίμηση του ρέμνιμπι -αν την επιτρέψει- και αυτό αποτελεί πηγή διαρκούς ανησυχίας για τις ανεπτυγμένες οικονομίες, ενώ οι αποκαλούμενες εμπορευματικές ισοτιμίες (commodity currencies) της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας, της Βραζιλίας, της Ινδίας και της Ρωσίας εξακολουθούν να εμφανίζουν μακροπρόθεσμη τάση ανόδου. Ακόμα και αυτές οι ισοτιμίες, ωστόσο, δεν είναι απρόσβλητες από τη βραχυπρόσθεσμη και μακροχρόνια μεταβλητότητα. Όμως, η μεταβλητότητα μπορεί να είναι μόνο καλή για όσους συναλλάσσονται σε συνάλλαγμα, αφού ωφελεί τους όγκους, ενώ η έλλειψή της οδηγεί στη στασιμότητα.

Η επιστροφή των όγκων

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η προηγούμενη χρονιά ήταν η χρονιά κατά την οποία οι όγκοι εμφάνισαν σχεδόν στασιμότητα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Τράπεζα Διακανονισμών, οι όγκοι των συναλλαγματικών συναλλαγών υποχώρησαν κατά 30% σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πτώση μπορεί να εξηγηθεί από έναν αριθμό παραγόντων: Ένας από αυτούς είναι ότι η υποχώρηση του 2009 (σημειώνεται ότι η αγορά συναλλάγματος ήταν η μόνη που διέθετε κάποια ρευστότητα ακόμη και στο ναδίρ της κρίσης) φαίνεται μεγαλύτερη λόγω της τεράστιας αύξησης που παρατηρήθηκε το 2008.Οι επιπτώσεις της σχεδόν κατάρρευσης της παγκόσμιας τραπεζικής έγιναν πιο έντονα αντιληπτές το 2009 -και ιδιαίτερα το "στέγνωμα" των διεθνών συναλλαγών- και αυτό με τη σειρά του έπληξε τους συναλλαγματικούς όγκους, καθώς οι εταιρίες ανά τον κόσμο πάλευαν να επιβιώσουν.

"Σε μεγάλο βαθμό στο τέλος της περυσινής χρονιάς, οι εταιρίες έφτασαν στον πάτο και σιγά-σιγά ανακάμπτουν", λέει ο κ. Scott Wacker, επικεφαλής των πωλήσεων συναλλάγματος για τις αναδυόμενες αγορές στη JP Morgan. Η απόσυρση των hedge funds από την αγορά -ενός βασικού πυροδοτητή των πρόσφατων όγκων- έπληξε επίσης και την ίδια την αγορά συναλλάγματος, καθώς νευρικοί επενδυτές οδήγησαν τη ρευστότητα εκτός των κεφαλαίων. Παρά το θαμπό 2009, ωστόσο, οι περισσότεροι στην αγορά αισιοδοξούν ότι οι όγκοι θα φτάσουν σε νέα υψηλά το 2010.

"Με την ενίσχυση των διασυνοριακών συναλλαγών και την ανάκαμψη του εμπορίου, γενικότερα, η εταιρική δραστηριότητα εκτιμάται ότι θα ισχυροποιείται όλο και περισσότερο στη διάρκεια του τρέχοντος έτους", λέει ο κ. Wacker. Είναι επίσης αισιόδοξος σχετικά με τη φετινή επιστροφή των hedge funds στην αγορά. "Τα hedge funds εμφάνισαν αρκετά καλές αποδόσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης και νομίζω ότι πρόκειται να δούμε ρευστό να εισρέει ξανά σε αυτόν το χώρο", επισημαίνει.

Σύμφωνα με τον κ. Jason Shell, επικεφαλής των συναλλαγών συναλλάγματος στην Deutsche Bank, όλο και περισσότεροι επενδυτές θα έλκονται στις ισοτιμιακές συναλλαγές το 2010. "Οδηγούνται στις αγορές συναλλάγματος επειδή οι αποδόσεις των χρηματαγορών είναι πολύ χαμηλές", λέει. "Οι άνθρωποι ψάχνουν έναν τρόπο να κλείσουν το κενό αυτό με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σίγουροι ότι μπορούν να διαχειριστούν και την υποχώρηση. Και εδώ είναι που μπαίνει ο τύπος της επένδυσης που λέγεται FX", προσθέτει.

Ωστόσο, δεν είναι όλοι τόσο αισιόδοξοι. "Υπάρχει περίπτωση η ανάκαμψη στους όγκους να είναι διατηρήσιμη, όμως υπάρχει ένα μεγάλο ‘αλλά’", λέει ο κ. Vincent Craignou επικεφαλής του τμήματος συναλλάγματος και παραγώγων πολύτιμων μετάλλων στην HSBC. "Αν δει κανείς τι έχει ήδη συμβεί φέτος σε σύγκριση με το περασμένο έτος, θα παρατηρήσει ότι υπήρξε σημαντική τόνωση -ειδικά στις αναδυόμενες αγορές και στην Ασία-, όμως υπάρχουν μεγάλες διαφορές από νόμισμα σε νόμισμα". Αρκετοί στην αγορά αισθάνονται πως θα υπάρξει επίσης επιστροφή στις συναλλαγές επί περισσότερο σύνθετων ισοτιμιακών παραγώγων και options. Αυτή η αγορά επλήγη σκληρά από την κάμψη, καθώς οι επενδυτές έσπευσαν να απομακρυνθούν από οποιοδήποτε παράγωγο προϊόν δεν κατανοούσαν, προτιμώντας απλά προϊόντα.

Ωστόσο, οι επενδυτές είναι φοβισμένοι, και είναι πιθανόν να περάσει αρκετός χρόνος έως ότου τα πράγματα επανέλθουν στο κανονικό σε ό,τι αφορά τα παράγωγα και τα options. Στους προηγούμενους εννέα μήνες είδαμε σημαντική μείωση του εύρους στον χώρο των ισοτιμιακών παραγώγων. "Βασικά, ολόκληρη η αγορά κατευθύνθηκε προς τα απλά προϊόντα και η επιστροφή σε περιβάλλον μεγαλύτερης αποδοχής των παραγώγων θα χρειαστεί αρκετό χρόνο", λέει ο κ. Wacker.

"Όταν εμφανίστηκε η μεταβλητότητα οι short στρατηγικές αποδείχτηκαν καταστροφικές. Η αγορά κάηκε και θα περάσει καιρός πριν ξανανιώσει άνετα με τα παράγωγα", αναφέρει.

Η ρυθμιστική απειλή

Το επικίνδυνο φάσμα των ρυθμιστικών κανόνων επικρέμαται πάνω από τον κλάδο χρηματοοικονομικών υπηρεσιών γενικά και κυρίως επί του ξένου συναλλάγματος. Η ανησυχία της αγοράς αυτής σχετίζεται με την πιθανή ρύθμιση μέσω της οποίας οι over the counter συναλλαγές παραγώγων θα πρέπει να υπαχθούν στις διαδικασίες των επίσημων χρηματιστηρίων.

Αυτό αποτελεί μέρος ενός σχεδίου πιθανών ρυθμιστικών κανόνων, του οποίου υπεραμύνονται πολιτικοί από όλες τις ανεπτυγμένες αγορές, που επιθυμούν να ανιχνεύσουν την καρδιά των αιτιών της οικονομικής κρίσης. Στην περίπτωση του συναλλάγματος ωστόσο -οι περισσότεροι παράγοντες της αγοράς φαίνεται να συμφωνούν- το σχέδιο αυτό χάνει εντελώς το νόημά του.

Η κλίμακα και η φύση των συναλλαγών συναλλάγματος δεν είναι δυνατόν να υπαχθούν σε οποιουδήποτε είδους προκαθορισμένα πρότυπα. Η επιτυχία τους -ειδικά εν μέσω κρίσης- μπορεί να αποδοθεί στη ρευστότητά τους και στην ευελιξία τους. Πολλοί πιστεύουν ότι οι συναλλαγές συναλλάγματος ούτε χρειάζεται να ενταχθούν στις λειτουργίες ενός χρηματιστηρίου, ούτε οι πελάτες θα ωφεληθούν αν κάτι τέτοιο συμβεί. Υπάρχει ωστόσο μια αίσθηση αναπόφευκτου στην αγορά. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι, αφού φαίνεται όλο και πιθανότερο οι over the counter συναλλαγές να ωθηθούν προς έναν κεντρικό εκκαθαριστή, θα είναι ανόητο να μην υπάρχει προετοιμασία γι' αυτό.

"Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να προσαρμοστούμε σε οποιοδήποτε περιβάλλον μας επιβληθεί", λέει ο κ. Francois Boisson, επικεφαλής του τμήματος πωλήσεων συναλλάγματος στην BNP Paribas. Ανεβάζουμε ταχύτητα ώστε να αναλάβουμε περισσότερους όγκους συναλλαγών σε χρηματιστήρια παρά over the counter και νομίζω ότι θα είναι ανόητο εκ μέρους των τραπεζών να μην προετοιμαστούν γι' αυτήν την αλλαγή.

Ο κ. Michael Bagguley, επικεφαλής του τμήματος trading στην Barclays Capital έχει την ίδια γνώμη: "Δουλεύουμε μια πρωτοβουλία σχετικά με την εκκαθάριση αντισυμβαλλόμενων για συναλλαγματικά options", λέει. "Το κεντρικό εκκαθαριστήριο φέρνει σημαντική διαφάνεια και είμαστε ένθερμοι υποστηρικτές των αλλαγών". Ωστόσο, ο κ. Bagguley δίνει έμφαση στο ότι το μεγάλο θέμα στο συνάλλαγμα είναι όχι τόσο η διαφάνεια όσο ο ισχυρός διακανονισμός. Αυτό είναι κάτι στο οποίο οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να εστιάσουν.

"Βλέπω εκτόξευση υπηρεσιών όπως η CLS Bank  και την πρωτοβουλία της για συνολικές πληρωμές, η οποία μας δίνει ισχυρό διακανονισμό καθώς λειτουργεί ως ο μεγαλύτερος αδρανοποιητής ρίσκου στην αγορά FX", λέει. Ο κ. Shell της Deutsche Bank είναι απόλυτος: Η αγορά FX θα πρέπει να τύχει ευγενικής μεταχείρισης. "Νομίζουμε ότι η ρυθμιστική διαδικασία για την αγορά συναλλάγματος θα πρέπει να είναι διαφορετική απ' ό,τι για τις άλλες αγορές, καθώς υπάρχουν πολλές θεμελιώδεις διαφορές", λέει.

Ο δρόμος μπροστά

Η παγκόσμια αγορά συναλλάγματος υφίσταται μια εκ βάθρων αλλαγή. Η νέα τεχνολογία μεταμόρφωσε όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι δουλειές αλλά και τον τύπο του επενδυτή που αναμιγνύεται στη συγκεκριμένη αγορά. Νέα μέλη, όπως τα hedge funds και- πρόσφατα- οι μεμονωμένοι επενδυτές, προσχώρησαν στην αγορά. Παρά την ανάπαυλα που σημειώθηκε στους όγκους το 2009, είναι ξεκάθαρο πως η μακροπρόθεσμη τάση είναι ανοδική Το πώς θα αντεπεξέλθουν οι τράπεζες σε αυτήν την επίθεση έναντι της δομής της αγοράς συναλλάγματος και ποιες τράπεζες θα επικρατήσουν σε αυτό το αιμοβόρο περιβάλλον είναι άλλο θέμα.

Ο κ. Axel Pierron, senior αντιπρόεδρος στην Ευρώπη για λογαριασμό της ειδικευόμενης στο συνάλλαγμα Celent, λέει ότι οι βασικές sell side  τράπεζες του μέλλοντος θα πρέπει αφενός να αποφύγουν να καταστούν οι υπηρεσίες συναλλάγματος εμπορευματοποιημένες και αφετέρου να προσφέρουν στους πελάτες τους μια ευρεία γκάμα από υπηρεσίες που προσφέρουν αξία, όπως το prime brokerage, η έρευνα και η συμβουλευτική.

Τίποτα από αυτά όμως δεν θα είναι φθηνό. Το να υποδέχεσαι δεδομένα από πλατφόρμες πολλαπλής διαπραγμάτευσης και να αναπτύσσεις in house μία αποκλειστική πλατφόρμα διαπραγμάτευσης, που θα ανταποκρίνεται στις όλο και αυξανόμενες απαιτήσεις των πελατών, αποτελεί πρόκληση για όλες τις μεγάλες τράπεζες. "Τέσσερα χρόνια πριν οι τράπεζες ήταν αμυντικές σε ό,τι αφορά τις συναλλαγματικές συναλλαγές. Σήμερα φαίνονται περισσότερο επιθετικές και κυνηγούν τη συγκεκριμένη αγορά", λέει ο κ. Pierron.