Όταν οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν στο Πίτσμπουργκ για τη σύνοδο του G20 εστίασαν στην εύρεση τρόπων να "επισκευάσουν" το χρηματοοικονομικό σύστημα. Τον δημόσιο διάλογο επηρεάζουν έντονα και συναισθηματικοί παράγοντες που αφορούν τόσο στο τεχνικό (όπως για παράδειγμα οι αλλαγές σε κανόνες που σχετίζονται με τα κεφάλαια και τη ρευστότητα) όσο και στο γενικότερο επίπεδο και διασφαλίζουν ότι ο κόσμος δεν μπορεί να βιώσει ξανά αυτό που έζησε τα περασμένα δύο χρόνια. Αυτό δεν αφήνει αδιάφορες τις τράπεζες, οι οποίες αναζητούν τον καλύτερο τρόπο λειτουργίας στα επόμενα χρόνια.

Η αλλαγή έρχεται

Ορισμένοι πιστεύουν πως, αν οι τράπεζες κρατήσουν το βλέμμα τους χαμηλά, θα καταφέρουν να επιστρέψουν στο προ της κρίσης καθεστώς. Αυτό δεν γίνεται. Οι ανά τον κόσμο κυβερνήσεις έχουν καταστήσει εντελώς σαφές πως η αλλαγή έρχεται. Σε ό,τι αφορά τον τραπεζικό κλάδο, πρέπει να παρθούν αποφάσεις οι οποίες θα επηρεάσουν τη μορφή και την κατεύθυνση που αυτός θα ακολουθήσει στα επόμενα τριάντα χρόνια. Σημαντικά διδάγματα πρέπει να εξαχθούν από την κρίση, ενώ συμπεράσματα χρειάζεται να προκύψουν και σχετικά με το πώς πρέπει να διοικείται μια τράπεζα. Η νέα ρυθμιστική δομή θα απαιτεί από τις τράπεζες να κρατούν περισσότερη ρευστότητα και πιο πολλά κεφάλαια.

Θα υπάρξει ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στη μακροεποπτική επίβλεψη προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι ρυθμιστικές αρχές έχουν στη διάθεσή τους τα εργαλεία ώστε να διαχειριστούν τον συλλογικό κίνδυνο (συγκεκριμένα, το μέγεθος του χρέους) εντός των πλαισίων του συστήματος. Οι αμοιβές και τα κίνητρα σε όλο τον κλάδο πρέπει να είναι με σωστότερο τρόπο συνδεδεμένα με την επιτυχία, να λαμβάνουν υπόψη τους τον κίνδυνο και να καταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου.

Είναι ωστόσο σημαντικό να ξεκαθαριστεί πως μαζί με τις προσδοκίες αυτές για αλλαγές στον κλάδο συνυπάρχουν και οι προσδοκίες του ίδιου του κλάδου για αποτελέσματα. Η παγκόσμια οικονομία πρέπει να παραγάγει ετήσιo ρυθμό ανάπτυξης 5% ώστε να κρατήσει σε αντιστοιχία το ρυθμό με τον αυξανόμενο πληθυσμό και να βοηθήσει περισσότερους πολίτες να βγουν από τη φτώχια. Ο κλάδος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, που θα διευκολύνει την ανάληψη του κατάλληλου ρίσκου, είναι ένας από τους βοηθούς εκπλήρωσης αυτής της ανάπτυξης.

Καθώς οι παγκόσμιες οικονομίες εξέρχονται από την κρίση και οι τράπεζες ανακτούν εκ νέου διάθεση για δανεισμό, αυτό που σίγουρα δεν χρειάζεται το σύστημα είναι ένα ακόμη σοκ με βιαστική νομοθεσία "κυνηγημένη" από ένα σπασμωδικό χρονοδιάγραμμα με αποσπασματικό περιεχόμενο. Η εμπειρία της Ιαπωνίας του 1990 αποδεικνύει πόσο δύσκολο είναι να βοηθήσεις να αναπτυχθεί μια προηγμένη βιομηχανικά οικονομία έχοντας έναν αναιμικό τραπεζικό κλάδο σε νευρική κρίση. Άρα, πρέπει να είμαστε δίπλα στους πελάτες μας. Τι σημαίνει αυτό για τον τρόπο με τον οποίο διοικούμε τη Barclays;

Αρκετά μέλη του κλάδου αντιμετώπισαν αυτό που λέμε πυκνή ομίχλη. Τι χρειάζεται όμως εν μέσω πυκνής ομίχλης; Ένας ισχυρός μαγνητικός Βορράς. Αυτός ο Βορράς πρέπει να είναι οι ίδιοι οι πελάτες. Όταν ο επικεφαλής της ρυθμιστικής αρχής, στην οποία υπάγεσαι, λέει ότι αυτό που κάνεις δεν έχει χρησιμότητα για την κοινωνία, επανέρχεσαι απότομα στην πραγματικότητα.

Δεν συμφωνώ με την εκτίμηση αυτή, αλλά πιστεύω ότι το βάρος της απόδειξης εναπόκειται στις τράπεζες, ώστε να καθιερώσουν την κοινωνική τους χρησιμότητα με το είναι μηχανές οικονομικής σταθεροποίησης και ανάπτυξης. Αυτό θα το καταφέρουν μόνο μέσω της σύνδεσής τους με την πελατειακή τους βάση - εφόσον βέβαια και οι ίδιοι οι πελάτες είναι πεπεισμένοι ότι χρειάζονται τις τράπεζες.

Δεοντολογία

Πώς μπορούν οι τράπεζες να είναι σχετικές με αυτούς που υπηρετούμε; Η αρχή είναι μια ξεκάθαρη ματιά στη δεοντολογία. Σκοπός μας είναι να βοηθάμε όσους υπηρετούμε να εκπληρώνουν τους στόχους τους. Κατά τη γνώμη μου, οι βασικοί άξονες της συνεισφοράς μιας τράπεζας στην κοινωνία είναι η παροχή αξιόπιστων και επαρκών συστημάτων πληρωμών, η ασφαλής αποθήκευση κεφαλαίου (για καταθέσεις και αποταμιεύσεις), ο μετασχηματισμός των καταθέσεων σε δάνεια, η διαχείριση διαθεσίμων και αυτό που ευρύτερα αναφέρεται ως επενδυτική τραπεζική, η οποία περιλαμβάνει την παροχή συμβουλών, την εκτέλεση και το trading.

Ορισμένοι αναρωτιούνται για τη χρησιμότητα της επενδυτικής τραπεζικής. Ωστόσο, σε εμένα είναι ξεκάθαρο ότι καθεμία από τις τρεις βασικές δραστηριότητες μιας επενδυτικής τράπεζας είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωστία της πραγματικής οικονομίας. Η επενδυτική τραπεζική επιτρέπει στα πιστωτικά ιδρύματα να παρέχουν στην πραγματική οικονομία επενδύσεις, διαπραγμάτευση, παραγωγή πλούτου και απασχόληση.

Η παγκόσμια ετήσια ανάπτυξη του 5%, στην οποία αναφέρθηκα νωρίτερα, δεν θα είναι δυνατή, εκτός και αν αρκετά από τα χρήματα που απαιτούνται για να κυλήσει ο μύλος διοχετευθούν από τις επενδυτικές τράπεζες μέσω των αγορών. 

Τάσεις αλλαγής   

Αν και η κρίση έχει επιφέρει πολλές αλλαγές, οι τάσεις που επηρέασαν την εικόνα του κλάδου κατά την περασμένη δεκαετία είναι μάλλον απίθανο να αλλάξουν σημαντικά στα επόμενα δέκα χρόνια. Κάνοντας λόγο για "τάσεις" εννοώ τους βασικούς καταλύτες αλλαγής στην παγκόσμια οικονομία: την ιδιωτικοποίηση της κοινωνικής πρόνοιας, την παραγωγή και μεταφορά πλούτου, την ανάπτυξη στη ζήτηση χρηματοοικονομικών προϊόντων στις αναδυόμενες αγορές, την ανάπτυξη προσιτών προγραμμάτων υγείας, τη χρηματοδότηση των υποδομών ενός όλο και πιο περίπλοκου κόσμου και τη διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Οι αρετές που εφαρμόζει μια καλοδιοικούμενη τράπεζα ευρείας βάσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην αντιμετώπιση θεμάτων όπως αυτά που αναφέρθηκαν.

Αν στρέψουμε την προσοχή μας στις συγκεκριμένες ανάγκες που η κρίση δημιουργεί, τότε σε οποιαδήποτε αγορά που βρίσκεται σε κάμψη το να εξυπηρετείς τους πελάτες σημαίνει να παρέχεις δανειακή υποστήριξη. Και αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Μέρος του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε είναι η ανάγκη για απομόχλευση. Η μείωση του χρέους είναι επίπονη διαδικασία. Πρέπει να βρεθεί η ισορροπία ανάμεσα στη διαφάνεια σε αυτό το σημείο του κύκλου (που καμιά φορά σημαίνει και το να πει κανείς "όχι" σε κάποιο αίτημα δανεισμού) και στην παροχή δανείων (η πιστωτική επέκταση βρίσκεται στην καρδιά της οικονομικής αναγέννησης).

Απόφαση της Barclays όταν χτύπησε η κρίση το 2007 ήταν ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να μείνουμε κοντά σε όλους τους πελάτες μας, να διαχειριστούμε τους κινδύνους και να διατηρήσουμε το στρατηγικό momentum. Είναι παράδοξο το ότι η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες.

Σταθήκαμε ικανοί να εξακολουθήσουμε, μέσω οργανικών και μη στοιχείων, να προοδεύουμε στρατηγικά, σε μια περίοδο όπου το κλίμα στον κλάδο μας ήταν τόσο αρνητικό όσο ποτέ.

Σε μια δύσκολη στιγμή, το 2008 πήγα μία βόλτα έως τον πάνω όροφο των κεντρικών μας στο Λονδίνο. Εκεί υπάρχει ένας συγκεκριμένος διάδρομος στον οποίο είναι κρεμασμένα πορτρέτα των προ εκατοντάδων χρόνων προέδρων της Barclays. Ένιωσα το βλέμμα τους επάνω μου και νομίζω ότι κατάλαβα τι περίμεναν.

Σε όλη τη μακρόχρονη ιστορία της Barclays υπάρχει μια κοινή αντιμετώπιση των πελατειακών σχέσεων. Η τράπεζα επιβίωσε και άνθησε στο πέρασμα των αιώνων γιατί συνέχισε να τοποθετεί τον πελάτη στο κέντρο της δραστηριότητάς της. Αυτό πρέπει να κάνει ολόκληρος ο κλάδος στο μέλλον.


* Ο κ. John Varley είναι Chief Executive της Barclays.