Η κακή διαχείριση κινδύνου ήταν από τα δομικά στοιχεία της οικονομικής κρίσης. Η ικανότητα ο κίνδυνος να υπολογιστεί, να γίνει διαχειρίσιμος και να αμβλυνθεί θα αποτελέσει το στρατηγικό πλεονέκτημα της μελλοντικά επιτυχημένης χρηματοοικονομικής εταιρίας.   

Οι διευθυντές διαχείρισης κινδύνου ή Chief Risk Officers, όπως είναι γνωστοί, έχουν έναν εξαιρετικά κρίσιμο ρόλο να επιτελέσουν στην ανοικοδόμηση του χρηματοοικονομικού τομέα. Οι ίδιοι οι διαχειριστές κινδύνου μάλλον δεν είχαν στο μυαλό τους αυτό που είχε ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ όταν έγραφε: "Μερικοί γεννιούνται σπουδαίοι, άλλοι κατακτούν το μεγαλείο και για άλλους το μεγαλείο έρχεται και τους συναντά". Οι προαναφερθέντες οπωσδήποτε δεν υπήρξαν σπουδαίοι κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ωστόσο, τώρα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν το μεγαλείο έχοντας ηγετικό ρόλο στην ανοικοδόμηση ισχυρών και ανθεκτικών χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων.

Η επιτυχία θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά οι CROs:

- Θα ενισχύσουν τις βασικές αρχές που σχετίζονται με τον κίνδυνο.
- Θα διασφαλίσουν την αγαστή ισορροπία μεταξύ της στρατηγικής του κινδύνου, της όρεξης για ρίσκο και της δυνατότητας ανάληψης του τελευταίου.
- Θα κατανοήσουν το πώς θα συμπεριφερθούν οι κίνδυνοι και το πώς θα πρέπει να γίνει η διαχείρισή τους.
- Θα καταλάβουν τον ρόλο και τις ευθύνες τους και θα πράξουν αναλόγως.

Επιστρέφοντας στις βασικές αρχές του κινδύνου

* Η διαχείριση του κινδύνου πρέπει να γίνεται με τρόπο συνολικό. Ο CRO πρέπει να καλύπτει όλο το εύρος των κινδύνων -όχι μόνο τον αγοραίο και τον πιστωτικό κίνδυνο και να έχει στη φαρέτρα του εργαλεία όπως είναι το economic capital- το οποίο παρέχει ενιαίο τρόπο αξιολόγησης κάθε είδους κινδύνου.

* Η ευθύνη για τους κινδύνους, όπως αυτή προκύπτει από το οργανόγραμμα, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Τα χρηματοοικονομικά ιδρύματα που λειτουργούν σε διάφορες δικαιοδοσίες είναι ανάγκη να εφαρμόσουν στοχευμένα λειτουργικά μοντέλα που σχετίζονται με τον κίνδυνο και να ορίσουν ως επιβλέποντα έναν CRO με αρμοδιότητα για όλο τον πλανήτη. Σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο, επιτυχημένες επιχειρηματικές οντότητες θα είναι εκείνες όπου δεν θα υπάρχει καμία αμφισημία για το τίνος ευθύνη είναι ο κίνδυνος.

* Οι κίνδυνοι χρειάζεται να αναλαμβάνονται με βάση το δόγμα ότι οι τράπεζες πρώτα αυξάνουν τις καταθέσεις και μετά δανείζουν. Κάθε απόφαση σχετιζόμενη με τον κίνδυνο θα πρέπει να στηρίζεται εκεί. Η κεφαλαιακή ρευστότητα και ο κίνδυνος θα πρέπει πάντα να συμβαδίζουν - το κεφάλαιο αντιπροσωπεύει την απρόσμενη ζημία, ενώ η ρευστότητα είναι το "αίμα" ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος. Όταν οι τράπεζες συναλλάσσονται με πελάτες, είναι σαν να τους δίνουν πρόσβαση στον ισολογισμό τους, στο κεφάλαιό τους και στη ρευστότητά τους. Είναι εκπληκτικό το πόσο συχνά αυτό λησμονείται, ενώ πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή των διαδικασιών λήψης κάθε απόφασης.

• Η κοινή λογική και η κρίση είναι τα πιο σημαντικά εργαλεία της διαχείρισης κινδύνου. Από την άλλη, τα χρηματοοικονομικά μοντέλα για να είναι σημαντικά συστατικά της μοντέρνας διαχείρισης κινδύνου, χρειάζεται να διαπνέονται από την κοινή λογική και από νηφάλια αξιολόγηση του ίδιου του ρίσκου.

• Ο κίνδυνος αφορά στην απρόσμενη ζημία -οπότε καλό είναι οι σχεδιασμοί να περιλαμβάνουν και το αναπάντεχο. Δυσάρεστες καταστάσεις υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Τα stress scenarios πρέπει να είναι ενσωματωμένα στη διαχείριση ρίσκου.

• Όταν εξετάζουμε τον κίνδυνο, οι "αξίες" είναι τόσο σημαντικές όσο και η "αξία". Μπορεί η κατάρρευση της αξίας της αγοράς να ήταν σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης, η αιτία όμως γι' αυτήν ήταν η ανεπάρκεια αξιών όπως η επαγγελματική ανεξαρτησία του διαχειριστή κινδύνου και το να γνωρίζει κανείς ότι μερικές φορές το "όχι" φέρνει μεγαλύτερη αξία απ' ό,τι το "ναι".

Ισορροπημένη στρατηγική, όρεξη για ρίσκο και ικανότητα ανάληψης ρίσκου

Οι τράπεζες πρέπει με αυστηρότητα να ορίσουν τι είναι κίνδυνος και να διασφαλίσουν ότι αυτός βρίσκεται σε αρμονία με τη στρατηγική τους, αλλά και το αντίστροφο. Είναι σημαντικό να υπάρχει ξεκάθαρη αντίληψη της διαφοράς ανάμεσα στην όρεξη για ρίσκο και στην ικανότητα για ανάληψη ρίσκου, όπως και το να υπάρχουν τα απαραίτητα στεγανά ανάμεσα στα δύο.

Διαχείριση κινδύνου σε ένα διαφορετικό εθνικό και παγκόσμιο σκηνικό

Οι εθνικές και οι παγκόσμιες αντιδράσεις στην κρίση θα έχουν ως αποτέλεσμα μια δέσμη εντελώς διαφορετικών κανόνων για τον κίνδυνο. Οι διαχειριστές κινδύνου πρέπει να αντιληφθούν την αναδυόμενη "εθνική και παγκόσμια όρεξη για ρίσκο στον χρηματοοικονομικό τομέα" και να ευθυγραμμίσουν την αντίστοιχη όρεξη των εταιριών ανάλογα. Τα μακροεποπτικά πλαίσια που θα εφαρμόζονται από ρυθμιστές και κυβερνήσεις θα είναι οι καταλύτες για την αλλαγή του παιχνιδιού και οι διαχειριστές κινδύνου χρειάζεται να κατανοήσουν το νέο γήπεδο όπου θα αγωνίζονται.

Οι διαχειριστές πρέπει να είναι ξεκάθαροι σχετικά με το πώς οι τράπεζες δημιουργούν αξία και με το ποιος είναι ο ρόλος τους στην ευρύτερη κοινωνία, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα πως αυτό αποτυπώνεται στις αποφάσεις και στην επικοινωνία που σχετίζεται με τον κίνδυνο. Οι κυβερνήσεις είναι τώρα σημαντικοί μέτοχοι των τραπεζών και άρα τα ρίσκα που σχετίζονται με την πολιτική και το ίδιο το ρυθμιστικό πλαίσιο θα καθορίσουν κυρίως τη στάση απέναντι στον κίνδυνο. Η ανάμιξή τους είναι ζωτικής σημασίας σε ό,τι αφορά τη διαχείριση κινδύνου.

Κατανοώντας τον ρόλο του διαχειριστή κινδύνου

Πέρα από όλα τα άλλα, είναι κεφαλαιώδες για τους διαχειριστές κινδύνου να κατανοήσουν τους εαυτούς τους και τις σχέσεις τους -ειδικά τη σχέση τους- με τον διευθύνοντα σύμβουλο. Η ανεξαρτησία που οι νέοι κανονισμοί απαιτούν να επιδεικνύει ο CRO δεν πρέπει να υπονομεύσει τη σημαντική συνεργασία, την εμπιστοσύνη και την αμοιβαία ευθύνη, η οποία χρειάζεται να υπάρχει στην κορυφή της βαθμίδας ανάμεσα στον CRO και τον διευθύνοντα σύμβουλο. Ένας από τους σημαντικότερους ρόλους του CRO είναι να διασφαλίσει ότι ο υπέρτατος CRO είναι ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος. Οι CROs επίσης είναι αναγκαίο να ανταποκριθούν στις ευθύνες τους για τη διαμόρφωση της σχέσης αμοιβών - κινδύνου, διασφαλίζοντας ότι οι τράπεζες χειρίζονται σωστά και τα δύο. Κάτι τέτοιο δεν θα είναι εύκολο.

Τελικά, ο κάθε CRO χρειάζεται να έχει υπόψη του πως θα κριθεί από την ικανότητά του να πει "ναι" και "όχι" την κατάλληλη στιγμή, με τον κατάλληλο τρόπο, σε εκείνον όπου πρέπει να το πει.

Η μελέτη του κινδύνου χρειάζεται να εμπλέκει ακόμη και τη γεωγραφική και την ιστορική ανάλυση και όχι μόνο την καθαρά μαθηματική. Η οργάνωση του κινδύνου πρέπει να είναι διαφοροποιημένη και διεθνής, καθώς σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, σωστή διαχείριση κινδύνου μπορεί να γίνει μόνο από ομάδες που έχουν ποικίλες ικανότητες, πείρα και γνώση. Κάτι τέτοιο επιτρέπει καλύτερο χειρισμό των θολών σημείων, τα οποία οδηγούν στην εξάπλωση του κινδύνου.

Η ένταση θα χαρακτηρίζει πάντα τη διαχείριση του κινδύνου. Οι CROs γι' αυτόν τον λόγο χρειάζεται να προσθέσουν την αντοχή στις ικανότητές τους.

*Ο κ. Alan Smith είναι επικεφαλής του τμήματος στρατηγικής κινδύνου σε όλο τον κόσμο, για λογαριασμό της HSBC.