Σε συνέχεια της κατάρρευσης των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών αγορών, οι πρακτικές αμοιβών στον τραπεζικό κλάδο έφεραν τους μισθούς των ανώτερων στελεχών αλλά και όλου του υπαλληλικού προσωπικού γενικότερα στο φως της δημοσιότητας.

Αρκετοί σχολιαστές υποστηρίζουν ότι οι κακές πρακτικές στον κλάδο αυτόν έπαιξαν κάποιο ρόλο και πιθανώς καθοριστικό στην πιστωτική κατάρρευση και- συνεπεία αυτού- στην επακόλουθη οικονομική ύφεση.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που εκτιμούν ότι οι διακανονισμοί σχετικά με τις αμοιβές στον τραπεζικό κλάδο ότι ενθάρρυναν την ανάληψη περιττού κινδύνου. Λόγω της φύσης τους, αυτοί οι διακανονισμοί αποτέλεσαν εύκολο στόχο για το κοινό, για τα μέσα και, κάτι ενδιαφέρον, για κάποια ανώτερα στελέχη του τραπεζικού κλάδου, προκειμένου να εξηγηθούν οι παράγοντες  που οδήγησαν στην κατάρρευση.

Άσχετα με το αν τέτοιου είδους πρακτικές ευθύνονται ή όχι, αποδείχτηκαν καταλύτης σε ό,τι αφορά την κριτική επί των πρακτικών καθορισμού των τραπεζικών αμοιβών. Η κριτική πια εστιάζει όχι στις συμπεριφορικές επιπτώσεις του διακανονισμού με βάση το κίνητρο, αλλά στο απόλυτο ύψος της αμοιβής. Και αυτό ενώ οι μέτοχοι βλέπουν τα κέρδη, τα μερίσματα και τη μετοχική αξία να μειώνονται.

Ιστορικά, οι διαδικασίες καθορισμού των τραπεζικών αμοιβών ήταν μυστικές, ενώ οι  συζητήσεις και οι αποφάσεις για το μοντέλο υπαλληλικών πληρωμών έμεναν εντός των ορίων  του τμήματος human resources, στους line managers και σε κάποιου είδους πληροφόρηση ή επίβλεψη των υψηλόμισθων από το διοικητικό συμβούλιο και την Επιτροπή Αμοιβών.

Τέτοιες διαδικασίες είναι πιθανό σταδιακά να καταργηθούν, σε συνέχεια και της δημοσίευσης των νέων κανονισμών και της νομοθεσίας: του Κώδικα Πρακτικών επί Αμοιβών της FSA, της έκθεσης Walker, του νέου κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης του Συμβουλίου Financial Reporting της Μ. Βρετανίας και του νομοσχεδίου για τις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες (Financial Services Bill).

Οι ρυθμιστικές αρχές ανά τον κόσμο συμφωνούν σχεδόν ομοφώνως στο να κατευθύνουν τις προσπάθειές τους επί του διακανονισμού των αμοιβών, αποβλέποντας στη σταθερότητα. Στην πρόσφατη συνάντησή του το G20 ενσωμάτωσε πλήρως τις προτάσεις του Financial Stability Board για τις πρακτικές των αμοιβών, οι οποίες σκοπό έχουν να συγκεράσουν τις αμοιβές με τη μακροπρόθεσμη δημιουργία αξίας και να αποθαρρύνουν την ανάληψη υπερβολικού ρίσκου.

Στο τέλος του καλοκαιριού του 2009, η FSA δημοσίευσε τον τελικό Κώδικα Πρακτικών. Αυτός παρέχει ένα πλαίσιο για τη λειτουργία των πρακτικών παροχής αμοιβών και αναζητά να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους για έναν οργανισμό και τους μετόχους του. Ο Κώδικας θέτει έναν αριθμό αρχών που θα χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσει τις πολιτικές αμοιβών και τις πρακτικές των τραπεζικών οργανισμών.

Κάποια παραδείγματα προβλημάτων που παρατηρήθηκαν με τις παρούσες συνθήκες περιλαμβάνουν:

* Αμοιβές μη συνδεδεμένες με βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα.
* Αποφάσεις για αμοιβές που δεν είναι προσαρμοσμένες με βάση τον κίνδυνο.
* Λογιστική μεταφορά της δεξαμενής των μπόνους, η οποία δεν επιτρέπει την παραγωγή κέρδους για τους μετόχους.
* Συγκρούσεις συμφερόντων στην αμοιβή των risk και compliance officers.
* Ανεπαρκής βαρύτητα των κριτηρίων που δεν εξαρτώνται από χρηματοοικονομικά κριτήρια 
* Πληρωμή των μπόνους σχεδόν εξ ολοκλήρου σε μετρητά με πολύ μικρή χρονική αναστολή.
* Ελάχιστα παραδείγματα σύνδεσης των ετεροχρονισμένων μπόνους με τις επιδόσεις.

Με βάση συζητήσεις τόσο με την FSA όσο και με διάφορους τραπεζικούς οργανισμούς, φαίνεται ότι μία από τις κύριες ανησυχίες έχει να κάνει με την ποιότητα της διακυβέρνησης επί της διαδικασίας των αποφάσεων για τις αμοιβές.

Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τις ακατάλληλες διαδικασίες παροχής αμοιβών μπορούν να αμβλυνθούν με υψηλής ποιότητας διαδικασίες διακυβέρνησης. Αυτό είναι ένα πεδίο, όπου τόσο οι σημερινές όσο και οι παλαιότερες πρακτικές έχουν δημιουργήσει ερωτήματα. 

Το ότι η αύξηση της ρυθμιστικής δράσης έχει ήδη ξεκινήσει για όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και επίσης το ότι ο κώδικας παρέχει έναν πολύ βοηθητικό δείκτη για το σκεπτικό της FSA, δεν αμφισβητείται παρά μόνο από λίγους. Άσχετα από το αν αρέσει ή όχι, έρχονται ουσιαστικές αλλαγές στις πρακτικές αμοιβών και διακυβέρνησης. Και μάλιστα έρχονται για να μείνουν.

H έκθεση Walker

Η ιδέα της έκθεσης Walker προέκυψε ειδικά ώστε αυτή να ασχοληθεί με το πώς θα βελτιώσει την εταιρική διακυβέρνηση στις τράπεζες και το πώς θα απομακρύνει τις τελευταίες από την κουλτούρα των βραχυπρόθεσμων μπόνους που θεωρείται κυρίαρχη.

Τα ζητούμενα από την έκθεση ήταν αρχικά να εξετάσει την ποιότητα της εταιρικής διακυβέρνησης στον τραπεζικό κλάδο της Μ. Βρετανίας και να υποβάλει προτάσεις.

Μία από τις βασικές τελικές συστάσεις είναι ότι το πεδίο δράσης της επιτροπής αμοιβών πρέπει να επεκταθεί, προκειμένου να καλύψει τη συνολική πολιτική αμοιβών- και ειδικά σε σχέση με το ρίσκο.

Η έκθεση ακόμη εισάγει τη λογική των high end στελεχών μαζί με νέες απαιτήσεις για τις καταθέσεις χρημάτων και για αποκαλύψεις στοιχείων αμοιβών της συγκεκριμένης ομάδας. Η έκθεση κατόπιν προχωρά έως του σημείου να κάνει συγκεκριμένες συστάσεις γύρω από τις δομές κινήτρων και τις απαιτήσεις που έχουν οι μέτοχοι γι' αυτούς τους high end υπαλλήλους.

Ο δρόμος προς την εφαρμογή των συστάσεων της έκθεσης διαφοροποιείται και συμπεριλαμβάνει τον νέο κώδικα εταιρικής διακυβέρνησης της Μ. Βρετανίας, ο οποίος δημοσιεύτηκε την 1η Δεκεμβρίου 2009, την ενσωμάτωση του κώδικα FSA η οποία ακολούθησε, αλλά και την ευθεία κυβερνητική νομοθέτηση μέσω του επικείμενου νομοσχεδίου για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που δεν θα καλοδεχτούν τους νέους ρυθμιστικούς κανόνες οι οποίοι επιβλήθηκαν στις τράπεζες- κάτι που οφείλεται είτε στο ότι αυτό αποτελεί αντιπερισπασμό είτε, όπως αρκετοί ισχυρίζονται, επειδή πρόκειται για ένα περισσότερο δομικό εμπόδιο.

Ωστόσο, λίγοι μπορούν να αρνηθούν ότι ο κώδικας FSA μαζί με τις συστάσεις που έγιναν από τον sir David Walker και την FRC έχουν ως αντικείμενό τους τον τομέα των δικαιωμάτων και ότι η ευθυγράμμιση με τις υποκείμενες αρχές σημαίνει τόσο καλύτερη πρακτική, όσο και καλή αίσθηση του κινδύνου.

Τα μέτρα που χρειάζονται για να αποκατασταθεί η δημόσια εμπιστοσύνη στις πρακτικές αμοιβών παίρνουν τώρα τη θέση τους. Πρέπει να τους δοθεί μια ευκαιρία να αποδείξουν ότι μπορούν να λειτουργήσουν.

* ο κ. Jon Terry είναι Reward Partner και ο κ. Tim Wright Reward Director - αμφότεροι στην PricewaterhouseCoοpers.