Το αυστηρό στιλ της Γαλλίδας υπουργού Οικονομικών της έχει εξασφαλίσει πολλούς θαυμαστές. Η Christine Lagarde μιλά στο The Banker για το πώς σχεδιάζει να αντιμετωπίσει τη δυσκολότερη αποστολή της θητείας της: την επιβολή του μετά την κρίση ρυθμιστικού πλαισίου επί των τραπεζών της Ευρώπης και της Γαλλίας.   

Η Γαλλίδα υπουργός οικονομικών Christine Lagarde αναδείχθηκε μία από τους λίγους νικητές της οικονομικής κρίσης. Έχει ανακηρυχθεί «Eυρωπαία υπουργός οικονομικών της χρονιάς» από τους «Financial Times», διαθέτει ισχυρή πολιτική παρουσία, ενώ τα οικονομικά μέτρα της δίνουν υπόσταση σε αίσιες προοπτικές.

Άψογα ντυμένη και επαγγελματικά γοητευτική η κ. Lagarde ενσωματώνει τις νέες δυνάμεις της Γαλλίας και είναι από τους λίγους Ευρωπαίους πολιτικούς που απέκτησαν διεθνή φήμη.

Το επαγγελματικό της παρελθόν στη νομική εταιρία Baker & McKenzie είναι ευρέως γνωστό και σεβαστό: το να διαθέτει ένας πολιτικός πείρα από τον ιδιωτικό τομέα είναι κάτι που οι αγορές καλοδέχονται. Μπήκε στην εταιρία ως συνεργάτιδα και αναρριχήθηκε στην κορυφή. Έγινε πρόεδρος του ομίλου το 1999. Υπό την ηγεσία της η εταιρία αύξησε τα έσοδά της κατά 50% και ολοκλήρωσε το οικονομικό έτος 2004 με κέρδη 1,23 δισ. ευρώ. Όταν ο Γάλλος Πρόεδρος, κ. Nicola Sarkozy, της ζήτησε να μετακινηθεί από το υπουργείο Γεωργίας στο υπουργείο Οικονομικών το 2007, ήταν η πρώτη γυναίκα χώρας-μέλους του G7 που ανέλαβε χαρτοφυλάκιο οικονομίας ή οικονομικών.

Μέλος της εθνικής ομάδας συγχρονισμένης κολύμβησης στα νιάτα της η κ. Lagarde έμαθε από νωρίς τη σημασία της σκληρής δουλειάς. Όπως και στην πισίνα, το motto «σφίξε τα δόντια και χαμογέλα» έχει εφαρμογή στην πολιτική.

Ευθαρσής και «σταράτη» η κ. Lagarde βοήθησε στην αναβάθμιση του διαπραγματευτικού επιπέδου της Γαλλίας. Στα πρώτα λεπτά της συνέντευξής της στο The Banker δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό για μια μικρή αιχμή προς τα media: όταν ερωτάται για την πρόοδο στη ρύθμιση που αφορά στα τραπεζικά μπόνους απαντά γρήγορα: «Ναι, βλέπω ότι υπάρχει πρόοδος. Ίσως όχι τόσο όσο μεταδίδουν τα media, μια που αυτά κινούνται σε διαφορετικούς ρυθμούς από αυτούς των ρυθμιστών και γενικά σαλπίζουν το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που ακόμα δεν έχει λάβει χώρα». Όπως προσθέτει, τα μπόνους προσέλκυσαν την προσοχή των media επειδή «βγάζουν τίτλο», αλλά πολλά άλλα θέματα ήταν στο επίκεντρο των συζητήσεων στο πλαίσιο του G20.

Η προσοχή των media είναι σίγουρα αυτό που θέλει κάθε πολιτικός ο οποίος αντιμετωπίζει οικονομική κρίση και χρεοκοπίες τραπεζών και επιθυμεί να περάσει στους ψηφοφόρους το μήνυμα για «αδιάλλακτη στάση έναντι ανεύθυνων τραπεζιτών». Τους τελευταίους μήνες, τα media τροφοδοτήθηκαν με αρκετές δηλώσεις που προήλθαν από αρκετές χώρες και που «θα έκαναν πρωτοσέλιδο». Το να ασχολείται κανείς με την κριτική προς τους υψηλά αμειβόμενους τραπεζίτες είναι πλέον παντού δευτερεύουσας σημασίας ασχολία.

Είναι ωστόσο πεποίθηση της κ. Lagarde ότι τα άτομα ανταποκρίνονται τελικά σε ό,τι τα επηρεάζει άμεσα. Μπορεί κανείς να θέσει όσες γραμμές πολιτικής επιθυμεί ή όσες ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις ή όλα όσα τέλος πάντων χρειάζονται και απαιτούνται, αλλά στο τέλος της ημέρας, όταν πρέπει να ληφθεί μια απόφαση, οι άνθρωποι ρωτούν: «Εγώ τι έχω να κερδίσω;».

Ο παράγοντας του ανταγωνισμού

Πέρα από τα ακαδημαϊκά ερωτήματα για τον σύνδεσμο ανάμεσα στις πληρωμές και στο συστημικό ρίσκο, οι αποζημιώσεις έχουν ακόμη ένα πρακτικό άμεσο αποτέλεσμα επί του ανταγωνισμού.

Αρκετοί από τον κλάδο πιστεύουν ότι η ενασχόληση με τις αμοιβές θα αποτελέσει πραγματικό θέμα και θα καταστήσει ιδρύματα από χώρες με πιο χαλαρή προσέγγιση -όπως οι ΗΠΑ- μακράν περισσότερο ελκυστικά, τιμωρώντας ταυτόχρονα χώρες όπως η Γαλλία και η Μ. Βρετανία, οι οποίες πρόσφατα ανακοίνωσαν έκτακτη φορολόγηση 50% επί των μπόνους.

Η Γαλλία, που περίμενε από τη Μ. Βρετανία να αναλάβει πρωτοβουλία, προσκαλεί τώρα άλλες ευρωπαϊκές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα αυτό.

Πόσο πολύ μπορεί αυτό να σπρώξει τη Νέα Υόρκη και τις ΗΠΑ μπροστά από τα ευρωπαϊκά χρηματοοικονομικά κέντρα; Η κ. Lagarde λέει ότι δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε στις τράπεζες να στρέφουν το ένα κράτος εναντίον του άλλου κατ' αυτόν τον τρόπο και προτείνει να υπάρχει ευρύτερη σύγκλιση επί των απολαβών των τραπεζικών στελεχών ανάμεσα στα διάφορα κράτη στο μέλλον. «Βλέπω με μεγάλο ενδιαφέρον ότι άνθρωποι όπως ο Alistair Darling ή ο Tim Geithner πριν από λίγες εβδομάδες ύψωσαν τη φωνή τους σχετικά με την πληρωμή των μπόνους, και μπορώ να σας πω ότι το συζητάμε και μεταξύ μας.

Υπάρχουν πολλές αποφάσεις που λαμβάνονται και σχετίζονται με τα μπόνους, οι οποίες βασίζονται στην έλλειψη πληροφόρησης και κατανόησης σχετικά με το τι συμβαίνει. Το είδαμε στην κρίση και το ξαναβλέπουμε. Υπάρχουν τράπεζες που έρχονται και μου λένε "ξέρετε, δεν μπορώ να κάνω αυτό με τα μπόνους γιατί η Royal Bank of Scotland ή η Barclay’s ή η UBS προσφέρουν τόσα πολλά". Και μετά η UBS λέει "χρειαζόμαστε ένα κοινό σημείο αναφοράς" και "πρέπει όλοι να προσφέρουμε τα ίδια"».

Δεν είμαστε μουγκοί. Μπορεί να μην έχουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε πολύ τη διαδικασία, αλλά δεν είμαστε μουγκοί.

Από τη μεριά τους, οι γαλλικές τράπεζες ανταποκρίθηκαν στην κυβερνητική πίεση και συμφώνησαν να περιορίσουν τα πακέτα τους των μπόνους. Ωστόσο, άνθρωποι του κλάδου λένε ότι υπάρχουν τρόποι να ξεπεραστεί αυτό και ότι η λέξη «εγγυημένο» χρησιμοποιείται ξανά στις διαπραγματεύσεις για πακέτα μπόνους. Για παράδειγμα, στη Μ. Βρετανία, η Barclays Capital εφάρμοσε αναδρομικές αυξήσεις και διπλασίασε τον μέγιστο βασικό μισθό για τους κορυφαίους διαχειριστές της από 120.000 λίρες (133.500 ευρώ) σε 300.000 λίρες ως έναν τρόπο να επανορθώσει για τα χαμηλότερα μπόνους.

Πρόοδος με ρυθμό

Ως ισχυρός υπερασπιστής της ευρωπαϊκής νομοθετικής διαδικασίας η κ. Lagarde πιστεύει ότι έχει επιτευχθεί ικανοποιητική πρόοδος εντός ικανοποιητικού χρονικού διαστήματος. Σε σύγκριση με την ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία οι ΗΠΑ παρήγαγαν τον νόμο Sarbanes Oxley το 2002 με τις σοβαρές απαιτήσεις του, η τρέχουσα ευρωπαϊκή πορεία ρύθμισης του χρηματοοικονομικού συστημικού κινδύνου, καθώς και του τραπεζικού και χρηματοοικονομικού ρυθμιστικού πλαισίου των αγορών, προχωρά με λογικούς ρυθμούς. Όπως λέει η ίδια, αυτό σημαίνει ότι η δομή η οποία θα προκύψει θα είναι σωστά ισορροπημένη και καλομελετημένη.

Αλλά δεν συμφωνούν όλοι. Ορισμένοι πιστεύουν ότι συντέθηκε υπερβολικά γρήγορα. Το προσχέδιο οδηγίας για τους εναλλακτικούς διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων (AIFM) που αρχικά προτάθηκε τον Απρίλιο του 2009 αποτελεί ένα ταιριαστό παράδειγμα. Το κείμενο του προσχεδίου χαρακτηρίστηκε «βιαστικό και μπερδεμένο» και υποστηρίχθηκε ότι το αποτέλεσμά του θα μπορούσε πιθανώς να αφανίσει την ευρωπαϊκή κοινότητα των hedge funds, η μεγάλη πλειονότητα της οποίας έχει την έδρα της στο Λονδίνο.

Η κ. Lagarde επιμένει ότι ο σάλος σχετικά με την προτεινόμενη νομοθεσία επί των hedge funds και πάλι δημιουργήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης, ενώ στα σχέδια του G20 δεν ήταν να αφήσει κάποια αγορά, προϊόν ή παίκτη εκτός των ρυθμιστικών αλλαγών.

Εναλλακτική άποψη

Η εναλλακτική επενδυτική κοινότητα στο Λονδίνο έχει διαφορετική άποψη. Αρκετοί έχουν κατηγορήσει την κ. Lagarde για ανάμιξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να εξασφαλιστεί ότι το προσχέδιο οδηγίας για τις AIFM θα είναι το αυστηρότερο δυνατό. Το κείμενο της πρότασης στη συνέχεια στρογγυλοποιήθηκε, ενώ απαλείφθηκαν τα όρια για τη μόχλευση επί των hedge funds ή η απαίτηση για ανεξάρτητο αξιολογητή σε private equity συμφωνίες - κάτι που προκάλεσε σύγχυση και σε μερικές περιπτώσεις οργή όταν πρωτοεμφανίστηκε.

Η εχθρότητα που περιβάλλει τις πιο εξειδικευμένες περιοχές των χρηματοοικονομικών είναι ενδεικτική της σύγκρουσης ανάμεσα στο αγγλοσαξονικό μοντέλο και στο μοντέλο της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Αυτή την αντίθεση επέτειναν τα πρόσφατα θριαμβικά σχόλια του Προέδρου Sarkozy, τα οποία συνόδευσαν τον διορισμό του κ. Michel Barnier στη θέση του Ευρωπαίου επιτρόπου αρμόδιου για τις εσωτερικές αγορές - γεγονός το οποίο προκάλεσε αρνητικά συναισθήματα στο λονδρέζικο City. Σε αυτόν τον ρόλο ο κ. Barnier θα ηγείται της ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής. Αυτό σημαίνει ότι θα επικρατήσει η άποψη της ηπειρωτικής Ευρώπης για τις χρηματοοικονομικές αγορές;

«Νομίζω ότι οι παίκτες θα αλλάξουν το σύστημα μόνοι τους», λέει η κ. Lagarde. «Αν δεις σε κυβερνήσεις ή σε τραπεζικές ενώσεις, τουλάχιστον σε ορισμένες χώρες, υπάρχει ξεκάθαρη αντίληψη ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν και πρέπει να είναι διαφορετικά. Το κοινό γνωρίζει τώρα πια το πώς λειτούργησε το σύστημα, τις απολαβές, τους μισθούς, τις πολιτικές, τη μόχλευση. Δεν νομίζω ότι θα ανεχτούν να μην υπάρξουν αλλαγές», επισημαίνει.