Το τοπίο στην κατάταξη των 300 κορυφαίων ευρωπαϊκών τραπεζών έχει αλλάξει δραματικά κατά τους τελευταίους 18 μήνες καθώς η παγκόσμια οικονομική κρίση οδήγησε σε εξάλειψη των κερδών, στην αναδιάρθρωση αρκετών ιδρυμάτων σε γιγαντιαίες κυβερνητικές παρεμβάσεις και σε επαναπροσδιορισμό των θεμελιωδών ρυθμιστικών μέσων.

Μάλιστα, αυτή η λίστα του 2009 που περιλαμβάνει αποτελέσματα του τέλους του 2008 αντανακλά μόνο μέρος της συνολικής επιρροής της κρίσης καθώς οι φετινές εξελίξεις, όπως η εξαγορά της Halifax Βank of Scotland από τη Loyds που έλαβε επίσημη έγκριση τον Ιανουάριο και το γκρέμισμα της Fortis θα γίνουν εμφανή μόνο στις λίστες της επόμενης χρονιάς.

Μια πρώτη ματιά στην πιο πρόσφατη λίστα των 300 κορυφαίων τραπεζών δείχνει ότι λίγα έχουν αλλάξει. Ωστόσο, μια προσεκτικότερη ανάλυση καταδεικνύει την ραγδαία αλλαγή η οποία συντελέστηκε.

Οι δέκα κορυφαίες τράπεζες της λίστας παραμένουν αξιοσημείωτα σταθερές. Η Κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας ανακεφαλαιοποίησε τα περιουσιακά στοιχεία της Royal Bank of Scotland. Η τελευταία άλλαξε θέσεις με την HSBC στην κορυφή της λίστας, διαθέτοντας κεφάλαια Tier I στα 101,8 δισ. δολ. και σημειώνοντας αύξηση 14,6%. Ενώ τα κεφάλαια της HSBC υποχώρησαν κατά 9,2% έως τα 95,3 δισ. δολ., αυτά της Banco Santander σημείωσαν αύξηση κατά 11,6% στα 65,3 δισ. δολ. και η Royal bank of Scotland οπισθοχώρησε στη 17η θέση. Συνολικά, η εικόνα στην ηγετική ομάδα έμεινε λίγο πολύ αμετάβλητη με το μέσο επίπεδο κεφαλαίων Tier Ι να αυξάνεται κατά 1,7% και να φτάνει τα 624,2 δισ. δολ. στο τέλος του 2008.

Παρά τις τεράστιες ζημιές των 59,3 δισ. δολ. της Royal Bank of Scotland το 2008, οι δέκα κορυφαίες τράπεζες διατήρησαν την επιρροή τους στο σύνολο των 300. Χαρακτηριστικό είναι πως τα συνολικά Tier I κεφάλαιά τους των 624,2 δισ. δολ. αντιστοιχούν στο 38,8% του συνολικού κεφαλαίου του top 300 (1.606 δισ. δολ.)

Ζοφερή εικόνα

Εξετάζοντας τα στοιχεία της λίστας στο σύνολό τους, οι 300 κορυφαίες ευρωπαϊκές τράπεζες δεν τα πήγαν και τόσο καλά στο 2008. Σε μια χρονιά που το συνολικό κεφάλαιο των 1000 κορυφαίων τραπεζών του κόσμου αυξήθηκε κατά 9,7% στα 4.276 δισ. δολ., λόγω ορισμένων τεράστιων κυβερνητικών διασώσεων στις ΗΠΑ και της ανάπτυξης στις αναδυόμενες αγορές, οι 300 ευρωπαϊκές τράπεζες ολοκλήρωσαν τη χρονιά με κάμψη. Τα συνολικά Tier I κεφάλαια του Top 300 υποχώρησαν κατά 2,8% στα 1,606,9 δισ. δολ. την ίδια ώρα που 75 τράπεζες στην Ε.Ε. -αριθμός- ρεκόρ- ανακοίνωνε υποχώρηση στα κεφάλαια Tier I. Ο αριθμός των τραπεζών που είχαν βρεθεί στην ίδια θέση το προηγούμενο έτος ήταν 30.

Σε συγκρίσιμη βάση, η κεφαλαιακή δομή των 300 κορυφαίων τραπεζών της Ε.Ε. επλήγη σοβαρά σε σχέση με ό,τι συνέβη στις τράπεζες παγκοσμίως. Η σύγκριση της λίστας των 300 κορυφαίων τραπεζών της Ευρώπης με αυτή των 1.000 κορυφαίων τραπεζών από όλο τον κόσμο, δείχνει ότι το 2009 στα ευρωπαϊκά ιδρύματα αντιστοιχούσε το 37,6% του συνόλου των κεφαλαίων Tier I, έναντι του αντίστοιχου ποσοστού για το 2008 το οποίο ήταν στο 42,4%. Το αν οι Ευρωπαϊκές τράπεζες καταφέρουν να κερδίσουν εκ νέου το παγκόσμιο κύρος τους στην σχετική λίστα του επόμενου έτους εξαρτάται από το αν μπορούν να αποφύγουν τις απομειώσεις και τις ζημιές του 2008, όπως και από το εάν θα ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στην ευρωπαϊκή τραπεζική.

Η εικόνα των 300 κορυφαίων τραπεζών σε ό,τι αφορά τα προ φόρων κέρδη εμφανίζεται ιδιαιτέρως δυσοίωνη. Αριθμός ρεκόρ 48 τραπεζών, οι οποίες μετέχουν στον top 300, εμφάνισαν ζημιές το 2008, ενώ η επίπτωση των συνολικών ζημιών συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της Royal Bank of Scotland και άλλων μεγάλων τραπεζών είχε σαρωτική επίδραση στα συνολικά προ φόρων κέρδη των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Ενώ η λίστα του 2008, που βασίστηκε στα αποτελέσματα του 2007, έδειξε συνολικά κέρδη 324,3 δισ. ευρώ- ποσό που αντιστοιχεί στο 41,5% των αντίστοιχων επιδόσεων των 1000 κορυφαίων τραπεζών του ίδιου έτους, τα συνολικά κέρδη της λίστας των 300 για το 2009 (συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων αναθεωρημένων μεγεθών) μειώθηκαν δραματικά φτάνοντας το ισχνό ποσό των 7,3 δισ. δολ.- μόλις το 2,3% του περσινού συνόλου. Ως ποσοστό των κερδών του δείκτη των 1000 κορυφαίων τραπεζών, οι ευρωπαϊκές τράπεζες εμφάνισαν την επίσης φτωχή απόδοση του 6,3% που αποτελεί αρνητική επίδοση- ρεκόρ.

Οι κύριες απώλειες

Ποιος υπέφερε περισσότερο; Οι βρετανικές τράπεζες υπέστησαν συνολικές ζημιές 48,6 δισ. δολ. λόγω κυρίως των Royal Bank of Scotland και HBOS οι οποίες εμφάνισαν ζημιές 59 δισ. δολ. και 15,8 δισ. δολ., αντίστοιχα. Σε όρους κεφαλαίων Tier I, το σύνολο των βρετανικών τραπεζών απώλεσε περίπου 40 δισ. δολ. έως τα 334,6 δισ. δολ.. Το ποσό αντιστοιχεί στο 20,8% του συνόλου του top 300 2009, έναντι ποσοστού 22,5% το προηγούμενο έτος.

Οι δέκα γαλλικές τράπεζες δέχτηκαν πλήγματα στα κέρδη τους, αλλά διατήρησαν, σε μεγάλο βαθμό, το συνολικό επίπεδο κεφαλαίων τους στα 248,6 δισ. δολ. που αντιστοιχεί στο 15,5% ου συνόλου του top 300. Οι 94 γερμανικές τράπεζες, πέντε περισσότερες από ό,τι πέρσι, εμφάνισαν ζημιές, αλλά τα συνολικά τους κεφάλαια μειώθηκαν κατά μόλις 10 δισ. δολ. στο τέλος του 2008 για να φτάσουν τα 243,9 δισ. δολ. ή το 15,2% του συνόλου του top 300- οριακά χαμηλότερα από το ποσοστό του προηγούμενου έτους στο 15,3%.

Στο μεταξύ, τα 46 ισπανικά ιδρύματα, στα οποία τέθηκαν περιορισμοί στην ανάληψη ρίσκου, απέφυγαν ορισμένες από τις βαριές απώλειες που σημείωσαν άλλα ιδρύματα. Οι ίδιες κατάφεραν να αυξήσουν τα συνολικά τους κεφάλαια tier I κατά σχεδόν 10 δισ. δολ. έως τα 219,1 δισ. δολ.- ποσό που αποτελεί το 13,6% του συνόλου των ευρωπαϊκών τραπεζών και σηματοδοτεί αύξηση έναντι του 12,7% του προηγούμενου έτους.

Η βρετανική HBOS υποχώρησε σημαντικά στην 17η θέση από την 7η πέρσι, και θα εξαφανιστεί από τις λίστες τους επόμενου έτους λόγω της φετινής της συγχώνευσης με την Lloyds TSB Group. Η γαλλική Societe Generale αναρριχήθηκε από την 16η θέση στην 11η , σε συνέχεια της κατά 32,6% αύξησης κεφαλαίου, ενώ η γερμανική Commerzbank ανέβηκε από την 20η στη 14η θέση μετά από αύξηση 30,2%.

Κάποιες από τις σημαντικότερες υποχωρήσεις αφορούν τον όμιλο Lloyds TSB που υποχώρησε στην 22η από την 18η θέση με κεφάλαια χαμηλότερα κατά 28,6%, και τον γαλλικό όμιλο Caise d’ Epargne που τα κεφάλαιά του υποχώρησαν κατά 54,9% οδηγώντας τον στην 15η θέση έναντι της περσινής 29ης.

Η κρίση σήμανε δύσκολες ώρες για τις ιρλανδικές τράπεζες και η Κυβέρνηση αναμίχθηκε αφήνοντας τα κεφάλαια των ιδρυμάτων σε μικτή κατάσταση: Η Bank of Ireland ήταν υψηλότερα κατά 18,1%, η Allied Irish Banks χαμηλότερα κατά 10,7% και η Anglo Irish Bank Corporation χαμηλότερα κατά 32%. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2009 η ιρλανδική κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδιο σύστασης «κακής τράπεζας» προκειμένου να απορροφηθούν 77 δισ. ευρώ επισφαλών δανείων. Όπως συμβαίνει σε αρκετές χώρες, αρκετά τέτοια σχέδια που κάνουν τώρα την εμφάνισή τους, θα εξακολουθήσουν να αλλάζουν το σχήμα των τραπεζικών δομών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένας αριθμός άλλων τραπεζών έχει δραματικά βελτιώσει τη θέση του στη λίστα των 300 κορυφαίων. Στην κατάταξη του The Banker με τις μεγαλύτερες αυξομειώσεις θέσεων, συναντούμε 20 τράπεζες οι οποίες ανέβηκαν περισσότερες από 30 θέσεις. Επικεφαλής τους η σλοβενική Abanka Vipa, η οποία εκτινάχθηκε 82 θέσεις στην 198η θέση της λίστας. Η δεύτερη ταχύτερα ανερχόμενη ήταν η ιταλική Grupo Bancario Unibanca, η οποία αναρριχήθηκε 70 θέσεις στην 190η θέση, ακολουθούμενη από τη γερμανική Mainzer Volksbank, η οποία ανέβηκε 65 θέσεις και βρέθηκε στη 217η θέση.

Συνολικά, παρατηρούνται 20 νέες είσοδοι στο Top 300, ενώ η υψηλότερη είσοδος ήταν η Ισπανική Confederacion Espanola de Cajas de Ahorros, η οποία κατέλαβε την 167η θέση, ακολουθούμενη από τη γερμανική Sparkasse Herford στη 215η θέση και τη Λετονική DnB Nord Banka στην 245η θέση.

Δείτε στη διπλανή στήλη «Συνοδευτικό Υλικό» δείτε τους πίνακες για τις ταχύτερα ανερχόμενες τράπεζες, όπως και τα διαγράμματα για το ποσοστό των κεφαλαίων Tier I που διαθέτουν τα ιδρύματα κάθε χώρας.

* Το άρθρο είναι από το τεύχος του Οκτωβρίου.