Οι εταιρικοί treasurers ονειρεύονται τις... αλκυονίδες μέρες από το 2004 έως το 2007, όταν το ρευστό φαινόταν να φυτρώνει στα δέντρα και υπήρχε υπεραφθονία ρευστότητας. Οι τράπεζες δανείζονταν χρήματα με χαρακτηριστική ευκολία και ήταν πρόθυμες ακόμη και να εγγράψουν τη ζημίες από δάνεια προκειμένου να εξασφαλίσουν κερδοφόρες δευτερεύουσες δραστηριότητες στη συνέχεια.

Ήταν οι μέρες κατά τις οποίες τα περιθώρια ήταν ανύπαρκτα και το χρήμα διαθέσιμο από τις τράπεζες - όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά από ολόκληρο τον κόσμο.

Fast Forward στο 2009 και ο κόσμος είναι ένα πολύ διαφορετικό μέρος. Καθώς η σκόνη της κρίσης κατακάθεται και οι τράπεζες αρχίζουν να αναδύονται από τα καταφύγιά τους για άλλη μία φορά, οι εταιρικοί treasurers αντιμετωπίζουν μια νέα πραγματικότητα. Τα κεφάλαια κίνησης έχουν στερέψει και οι τράπεζες που τόσο πρόθυμα παρείχαν ρευστότητα μόλις 18 μήνες προηγουμένως έχουν γίνει παρανοϊκές με το ποιον δανείζουν, ενώ οι χρεώσεις που επιβάλλουν ξεπερνούν κατά πολύ την αξία του δανεισμού.Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν.

Μία πρόσφατη έρευνα στα τμήματα διαχείρισης διαθεσίμων από τη συμβουλευτική PriceWaterhouseCoopers κατέδειξε ότι τα οικονομικά στελέχη των εταιριών ακόμη ξαφνιάζονται από την έκταση της ζημίας που προκάλεσε η τραπεζική κρίση στα τέλη του 2008. "Οι treasurers είναι απογοητευμένοι ή ακόμη και πληγωμένοι από την τροπή που έχουν πάρει οι σχέσεις με τις τράπεζες", σύμφωνα με την έρευνα.

Οι τράπεζες που άλλοτε έμοιαζαν με νεράιδες του παραμυθιού τώρα είναι σαν τον αδίστακτο σπιτονοικοκύρη που παίρνει τα έπιπλα και ανεβάζει το ενοίκιο. Ο κ. Peter Williams, εκδότης του περιοδικού "The Treasurer" συνόψισε την άποψη αρκετών όταν πρόσφατα έγραψε ότι οι τράπεζες εμφανίζονται να είναι λιγότερο υποστηρικτικές, να παίρνουν περισσότερο χρόνο για να αποφασίσουν, να εφαρμόζουν εξονυχιστικότερη έρευνα, να πιέζουν ακόμη περισσότερο τα περιθώρια και να επιχειρούν να επιταχύνουν τις επαναποτιμήσεις. "Η απελπισία των τραπεζών να ξεκινήσουν τη διαδικασία της επανοικοδόμησης των ισολογισμών τους μπορεί να είναι κατανοητή, αλλά το αποτέλεσμα όσον αφορά σε κάποιους treasurers είναι ότι εισπράττουν φόβο, ενώ όσον αφορά σε κάποιους άλλους αισθάνονται αγνοημένοι", λέει.

Ο κ. Steven Siddall, ο πρώην οικονομικός διευθυντής της περιλαμβανόμενης στον δείκτη FTSE κατασκευαστικής Amec και τώρα CEO της Association of Corporate Treasurers, συνοψίζει: "Για πρώτη φορά ύστερα από αρκετά χρόνια το να δανείζει κανείς σε επιχειρήσεις έχει γίνει κερδοφόρο. Έως το 2007 τα περιθώρια στα δάνεια ήταν πολύ χαμηλά, όπως και η τιμή του ρίσκου. Τώρα οι τράπεζες έχουν πολύ ισχυρότερη μόχλευση γιατί η πίστωση είναι δυσεύρετη". Επίσης λέει: "Οι ξένες τράπεζες έχουν πάει σπίτι τους, λιγότερες είναι έτοιμες να δανείσουν και υπάρχει μεγαλύτερη ανησυχία για το λεγόμενο ρίσκο του αντισυμβαλλομένου".

Intraday πόλεμος τιμών

Μια εξέλιξη που φωτογραφίζει την παρούσα κατάσταση των σχέσεων είναι το debate σχετικά με το αν πρέπει να χρεώνεται η παροχή intraday ρευστότητας. Μία υπηρεσία που ιστορικά παρέχεται στις επιχειρήσεις δωρεάν, η intraday liquidity, μπορεί τώρα να αποτελέσει αντικείμενο τραπεζικής χρέωσης. Ο κ. Andrew Long, επικεφαλής της υπηρεσίας συναλλαγών παγκοσμίως στην HSBC, λέει ότι αυτή είναι μια περιοχή που οι τράπεζες όλο και περισσότερο σκέφτονται να τιμολογήσουν. "Εσωτερικά, συζητάμε για τη διαθεσιμότητα του intraday trading και την τιμολόγησή του", λέει. Η απόφαση χρέωσης επί της συγκεκριμένης υπηρεσίας δεν έχει τόσο να κάνει με την παραγωγή χρήματος, αλλά αντανακλά μια νέα, περισσότερο απεχθή προς τον κίνδυνο, συμπεριφορά των μεγαλύτερων δανειστών του κόσμου.

Αν και αυτή η διαμάχη είναι σε εξέλιξη για αρκετό χρονικό διάστημα, τώρα η προοπτική μοιάζει εγγύτερη από οποιαδήποτε άλλη φορά. Ο κ. Siddall λέει ότι η πιθανή τιμολόγηση του intraday χρήματος δεν είναι ευπρόσδεκτη. "Είναι μεγάλο θέμα και αν γίνει πραγματικότητα θα έχει αρνητικές συνέπειες για όλους, με την όλη δραστηριότητα των συναλλαγών να μετατρέπεται σε εντελώς άλλο παιχνίδι".

Ο κ. Siddall ανησυχεί βαθιά για τον αντίκτυπο που θα έχει στο παγκόσμιο σύστημα πληρωμών η είσοδος μιας τέτοιας τιμολόγησης. "Πολλά συστήματα είναι σχεδιασμένα να εκταμιεύουν σε διαφορετικές ώρες της ημέρας και αν κάποιος αρχίσει να χρεώνει τις ενδοημερήσιες παροχές, η φυσική κατάληξη θα είναι όλοι να κάνουν τις πληρωμές τους στο τέλος της ημέρας", λέει. Αν τώρα σκεφτεί κανείς τον όγκο των πληρωμών που θα εμφανιστούν στο τέλος της ημέρας -αντί να μοιραστούν σε ολόκληρη τη διάρκειά της-, θα αντιληφθεί ότι θα δημιουργηθούν τεράστιες δυσκολίες.

Η χρέωση για την ενδοημερήσια ρευστότητα θα ενθαρρύνει επίσης τις επιχειρήσεις να μην προχωρούν σε πληρωμές μέχρι να έχουν πρώτα πληρωθεί οι ίδιες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένες πληρωμές και να προκαλέσει κατάρρευση του συστήματος. "Ξαφνικά, σε πολύ μικρό διάστημα, το όλο θέμα των πληρωμών καθίσταται απολύτως κρίσιμο", αναφέρει ο κ. Siddall. "Πρόκειται για μεγάλο ζήτημα με αρκετά ευρείες προεκτάσεις που πρέπει να εξεταστούν. Χρειάζεται να σκεφτεί κανείς το πώς το σύστημα πληρωμών μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα". 

Το κυνήγι του ρευστού

Οι διαφωνίες για την τιμολόγηση των Intraday συναλλαγών είναι η μία μόνο πλευρά μιας ευρύτερης συζήτησης για το πώς οι εταιρίες θα χρηματοδοτηθούν τώρα που οι παραδοσιακές πηγές τραπεζικής πίστης έχουν στερέψει. Οπότε τι κάνουν οι treasurers; Μία απάντηση θα ήταν να αναζητήσουν άλλες πηγές χρηματοδότησης εκτός των τραπεζικών διαύλων. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες εταιρίες χρησιμοποιούν όλο και συχνότερα συναλλαγματικές για να χρηματοδοτηθούν, ενώ υπάρχει έξαρση της έκδοσης εταιρικών ομολόγων κατά τους τελευταίους 18 μήνες.

Οι ιδιωτικές τοποθετήσεις και οι προσφορές τίτλων εξάλλου είναι άλλοι τρόποι με τους οποίους οι εταιρίες συγκεντρώνουν ρευστό. Ωστόσο, όλες οι παραπάνω μέθοδοι για να αποκτηθεί πρόσβαση σε κεφάλαια είναι εξαιρετικά ακριβές και είναι διαθέσιμες μόνο για τις μεγαλύτερες εταιρίες. Οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις συνήθως δεν έχουν τις απαραίτητες πιστοληπτικές αξιολογήσεις για να συγκεντρώσουν χρήματα μέσω βραχυπρόθεσμων χρεογράφων ή με την αγορά ομολόγων. Οι προσφορές μετοχών, εξάλλου, έχουν νόημα μόνο για τις εταιρίες που είναι ήδη εισηγμένες σε κάποιο χρηματιστήριο. Για μία ακόμη φορά το μέγεθος έχει σημασία.

Οι εναλλακτικές για τις μικρότερες εταιρίες είναι περιορισμένες. Ο κ. Michael Burkie development manager υπηρεσιών treasury στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αφρική για λογαριασμό της Bank of New York Mellon, λέει πως οι εταιρίες που επέπλευσαν με τη βοήθεια αθρόας χρηματικής ενίσχυσης έχουν τώρα μείνει εκτεθειμένες: "Οι εταιρίες έπρεπε να γίνουν εξυπνότερες προκειμένου να αποκομίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα από μια πηγή που εξαντλείται". "Ήθελαν περισσότερα χρήματα από τις τράπεζές τους, αλλά την ίδια ώρα δεν ασχολούνταν με τις δικές τους εσωτερικές διαδικασίες", επισημαίνει.

Σύμφωνα με τον κ. Burkie, χρειάζεται καλύτερη διαχείριση των αλυσίδων ανεφοδιασμού. Είναι ένα μάθημα που δεν έχει δοθεί από τα ανώτερα στελέχη των περισσότερων εταιριών. Η ρευστότητα των εταιριών, παλαιότερα αρμοδιότητα των κατώτερων λογιστών, έχει καταστεί κορυφαία προτεραιότητα στις συναντήσεις των διοικητικών συμβουλίων - όπως και το ρίσκο του αντισυμβαλλομένου (counterparty risk ). Ο κ. Werner Steinmuller, επικεφαλής του τμήματος συναλλαγών παγκοσμίως, έχει παρατηρήσει αλλαγή στάσης εκ μέρους των πελατών του. "Οι εταιρίες κοιτούν πολύ περισσότερο τη χρηματοδότηση του κεφαλαίου κίνησης: πρόκειται για λύσεις εκτός ισολογισμού, όπως είναι η χρηματοδότηση των εισπρακτέων λογαριασμών και της αλυσίδας ανεφοδιασμού. Επίσης, οδηγήθηκαν σε κοινοπρακτικά δάνεια και τα επένδυσαν με τη βοήθεια των ασφαλέστερων τραπεζών ώστε να εξασφαλίσουν ότι σε μία κρίση θα έχουν ρευστότητα".

Μικρός κόσμος - μεγάλες ανησυχίες

Ο άλλος βασικός πονοκέφαλος των εταιριών είναι ο συντονισμός των δραστηριοτήτων τους σε όλο τον κόσμο. Ακόμη και μικροί και μεσαίοι παίκτες έχουν πλέον προμηθευτές, πελάτες και επιχειρήσεις σε αρκετές χώρες. Η απόκτηση της γνώσης για το πού βρίσκεται κάθε ώρα το ρευστό είναι κρίσιμη σε τέτοιους καιρούς. Η κ. Susan Webb, εκτελεστική αντιπρόεδρος στην JP Morgan και επικεφαλής του τμήματος διαχείρισης ρευστού για όλο τον κόσμο, αναφέρει ότι οι πελάτες της τράπεζας γίνονται όλο και πιο πειθαρχημένοι σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις για το ρευστό και τις ανάγκες για ταμειακές ροές - γεγονός που ισχύει κυρίως σε παγκόσμιο επίπεδο: "Όλοι οι πελάτες μας, ακόμη και οι μικρότεροι, δραστηριοποιούνται σε διάφορα σημεία του κόσμου. Αρκετοί από τους μεγαλύτερους έχουν τουλάχιστον 100 ή 200 τράπεζες που συνεργάζονται και κυριολεκτικά χιλιάδες λογαριασμούς σε όλο τον κόσμο". Επίσης αναφέρει: "Στο παρελθόν η συγκέντρωση αυτών των στοιχείων και η οργάνωση μιας εύρωστης διαχείρισης διαθεσίμων ήταν κάτι που λίγοι κατάφεραν. Θέλει μεγάλη υποδομή".

Αυτές τις μέρες, ωστόσο, οι treasurers παίρνουν περισσότερη εμψύχωση και υποστήριξη υψηλού επιπέδου, λέει η κ. Webb: "Τώρα υπάρχει επίγνωση του κινδύνου που βρίσκεται στο να συναλλάσσεσαι με τόσο πολλές διαφορετικές τράπεζες. Τραπεζικό ρίσκο, ισοτιμιακό ρίσκο, εθνικό ρίσκο. Είναι δύσκολο να έχεις πλήρη άποψη του πού είναι το ρευστό και γιατί είναι εκεί". Η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα, σύμφωνα με την κ. Webb, είναι να συναλλάσσεται κανείς με λιγότερες τράπεζες ανά τον κόσμο και να χρησιμοποιεί μεγαλύτερους παγκόσμιους παίκτες προκειμένου να μειώσει τον κίνδυνο.

Σημαντική ανεπάρκεια

Ένα ακόμη γεγονός που θα προκύψει από την εισβολή της πιστωτικής κρίσης είναι το πόσο μικρό ενδιαφέρον έχουν δείξει οι treasurers των επιχειρήσεων στην κατεύθυνση του συντονισμού της διαχείρισης ρευστότητας με τις δραστηριότητες του trade finance. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του οικονομικού website GTNews, μόλις το 14% των διαχειριστών διαθεσίμων στις εταιρίες παίζει καθοριστικό ρόλο στο trade finance. Η έρευνα επίσης κατέδειξε ότι μόνο το 20% των εταιριών από τις 267 που ρωτήθηκαν απάντησε ότι έχει διοικητική δομή για trade finance. Είναι ένα στατικό στοιχείο το οποίο σοκάρει τον κ. Burkie. "Το γεγονός ότι οι εταιρικοί treasurers μένουν εκτός της διαδικασίας σε ό,τι αφορά το εμπορικό ρίσκο είναι τραγικό", σημειώνει.

Είναι ξεκάθαρο πως, αν οι εταιρίες επιθυμούν να αποφύγουν τις πιστωτικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν τους προηγούμενους 18 μήνες, ο συντονισμός του trade finance και των δραστηριοτήτων διαχείρισης ρευστότητας θα είναι κρίσιμος. Η έρευνα κατέληξε ότι ενώ τα τμήματα διαχείρισης διαθεσίμων έχουν εισαγάγει διαδικασίες για να διασφαλίσουν την ορατότητα και να ελέγξουν τις θέσεις τους της ρευστότητας, αυτή η παρακολούθηση και η πρόσβαση σε real time στοιχεία είναι συχνά απούσα από το trade finance. Στο μέλλον οι εταιρίες θα χρειάζεται να ενισχύσουν τη συγκέντρωση και να επενδύσουν στην προωθημένη τεχνολογία για το trade finance αν επιθυμούν να έχουν πλήρη εικόνα της παγκόσμιας τοποθέτησης της ρευστότητάς τους, σύμφωνα με την έρευνα.

Πολλές επιλογές

Κοιτάζοντας μπροστά, υπάρχουν αναρίθμητοι τρόποι με τους οποίους οι εταιρίες μπορούν να εξαγάγουν ρευστότητα για να μεγιστοποιήσουν το κεφάλαιο κίνησης. Δεν θα είναι εύκολο και αρκετές εταιρίες αναγκάστηκαν λόγω της πιστωτικής κρίσης να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένες πραγματικότητες χρηματοδότησης. Πριν αυτές μπορέσουν πραγματικά να δρέψουν τα οφέλη της συγκέντρωσης και του συντονισμού των δραστηριοτήτων τους, απαιτείται πλήρης επισκόπηση των εσωτερικών διαδικασιών.

Η λειτουργία του treasury εκτοξεύτηκε στην κορυφή της λίστας προτεραιοτήτων των εταιρικών διοικητικών συμβουλίων. Η κρίση έδειξε με κρυστάλλινη καθαρότητα τη σημασία της βελτιστοποίησης της εσωτερικής ρευστότητας ως έναν τρόπο για να αμβλυνθεί το ρίσκο που σχετίζεται με τη ρευστότητα. Η real time παρακολούθηση των ανά τον κόσμο θέσεων ρευστότητας θα είναι κρίσιμη όπως και η ακριβής πρόβλεψη των ταμειακών ροών και τα συχνά stress tests της κατάστασης ρευστότητας μιας εταιρίας.

"Υπάρχει υψηλή ζήτηση για real time παρακολούθηση σχετικά με το τι βρίσκεται σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, σε οποιονδήποτε λογαριασμό, οποιοδήποτε δευτερόλεπτο οποιασδήποτε ημέρας", λέει η κ. Webb.

Επιπλέον, ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο πιστωτικών μέσων που θα εμπλέκει όλο το εύρος των δανειακών ιδρυμάτων θα παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του συναλλακτικού κινδύνου. Με πολλούς τρόπους η κρίση έδωσε στις εταιρίες μια "σίγουρη" ευκαιρία να επαναστατικοποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τις εσωτερικές τους διαδικασίες. Δυνατότητες που σφυρηλατήθηκαν αυτήν την εποχή θα συνεχίσουν να ωφελούν τις εταιρίες για πολύ καιρό μετά την υποχώρηση της κρίσης.