Για τον Mark Goldstein το 2008 ήταν η χρονιά που ο όρος «αναδιάρθρωση» πήρε χροιά κάπως προσωπική. Περισσότεροι από τους μισούς υπαλλήλους της πάσχουσας Bear Sterns στο Λονδίνο κατέστησαν περιττοί όταν η τράπεζα εξαγοράστηκε από τη JP Morgan.

Ο κ. Goldstein ήταν ένας από τους «επιζώντες» και οι νέοι του εργοδότες είχαν στο μυαλό τους έναν τρόπο να αξιοποιήσουν τη μακρόχρονη εμπειρία του στα υψηλής απόδοσης ομόλογα και τα μοχλευμενα επιχειρηματικά δάνεια, δεδομένου ότι αυτή έχει δοκιμαστεί σε αρκετούς πιστωτικούς κύκλους. Ενεπλάκη στο πρώτο του deal αναδιοργάνωσης το 1988 και 20 χρόνια αργότερα, βοήθησε τη JP Morgan να δημιουργήσει τις βάσεις μιας νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας διαχείρισης χρέους στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Κατά τον κ. Goldstein, η ομάδα του αποτελείται από τέσσερα άτομα, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του. Ωστόσο, πίσω τους κρύβεται πολύ περισσότερο έμψυχο δυναμικό. Το τμήμα διαθέτει προσωπικό περίπου 120 ειδικών προερχομένων από τον αχανή χώρο των κεφαλαιαγορών και τα credit desks, έτοιμων να εργαστούν αποκλειστικά για τη διαχείριση χρέους όταν αυτό απαιτείται.

Στην πραγματικότητα, οι προσπάθειες της JP Morgan αντικρούουν τους ισχυρισμούς των ανεξάρτητων εταιριών παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών και των επενδυτικών τραπεζών, όπως η Rothchild και η Lazard, οι οποίες τονίζουν πως οι πιστωτές δεν θα εμπιστευθούν για την αναδιάρθρωση του χρέους τους τις μεγαλύτερες τράπεζες οι οποίες ευθύνονται για τις εξασφαλίσεις επί ακίνητης περιουσίας που εκδόθηκαν για μοχλευμένα δάνεια από μεγάλες ιδιωτικές επενδυτικές εταιρίες (private equity) και για μεγάλα deals.

Παγκόσμια παρουσία

Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες μια κατάσταση απαιτεί την κατά πρόσωπο επαφή με τους πιστωτές, ο κ. Goldstein παραδέχεται ότι είναι ενδεχομένως απρόθυμος να δεχτεί μια αποστολή που αφορά οφειλέτη του οποίου η JP Morgan είχε αρχικά αναλάβει την έκδοση. Ωστόσο, τέτοιες περιπτώσεις είναι περισσότερο συνηθισμένες στις ΗΠΑ, παρά αλλού, δεδομένου του υψηλού ποσοστού αγοράς που εμφανίζει εκεί η τράπεζα στις εκδόσεις. Στην Ευρώπη, και ειδικά στο Ηνωμένω Βασίλειο, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία, υπάρχουν περισσότερες τράπεζες- εθνικοί πρωταθλητές οι οποίοι είχαν αρχικά αναλάβει αρκετές από τις μοχλευμένες και υψηλής απόδοσης συμφωνίες που τώρα βρίσκονται υπό πίεση.

Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις όπου υπάρχει εμπλοκή της JP Morgan στη διαδικασία έκδοσης, ο κ. Goldstein δεν αποκλείει την εμπλοκή του στη διαχείριση του χρέους. «Είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί σε αυτό και προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε ότι η επενδυτκή μας τραπεζική και οι διάφορες περιοχές πιστώσεων έχουν θέσει υψηλά τείχη, αλλά εξαρτάται», λέει. Σε αρκετές περιπτώσεις που δεν απαιτείται διαγραφή αξίας ενεργητικού, οι υπάρχοντες πελάτες είναι αρκετά δεκτικοί στο να έχουν την JP Morgan ως σύμβουλό τους. «Για παράδειγμα, είμαστε πιστωτές ενός ομίλου media και ο πελάτης αποφάσισε ότι με βάση το maturity Profile, αν η JP Morgan έβγαινε στην αγορά και έλεγε ‘θα υποστηρίξουμε αυτήν την αναδιάρθρωση χρέους και προτείνουμε και εσείς να κάνετε το ίδιο’ η αγορά θα ήταν περισσότερο πρόθυμη να το δεχτεί», επισημαίνει ο κ. Goldstein.

Όντως πιστεύει ότι το εύρος των δανείων της τράπεζας και οι δραστηριότητες της στις κεφαλαιακές αγορές τού παρέχουν τα θεμέλια για την περαιτέρω οικοδόμηση. «Άλλες τράπεζες συρίκνωσαν μαζικά τις πλαφόρμες τους στις δανειακές αγορές και τις αγορές ομολόγων. Εμείς έχουμε ακόμη πλατφόρμες παροχής πλήρους υπηρεσίας σε όλες τις αγορές- πωλήσεις, συναλλαγές και distribution- σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες αγορές, σε όλα τα μήκη», υπογραμμίζει.

Ως δομή η JP Morgan έχει διαφορετικό business model από τις ανεξάρτητες επενδυτικές τράπεζες με το κόστος να εξαρτάται από τις οικονομίες κλίμακας. Οπότε, έχει την ικανότητα να θέσει μεγαλύτερο όριο στα μεγέθη των deals για να διατηρήσει τα περιθώρια. Οι επόμενες δουλειές που θα μπορούσε να διαχειριστεί για τον ίδιο πελάτη, όπως το associated lending και οι διαδικασίες του distribution, πιθανόν παίζουν ρόλο στην επιλογή των υποθέσεων που θα αναλάβει.

Αισιοδοξία για την ανάπτυξη

Είναι κατανοητό ότι ο κ. Goldstein δεν είναι πρόθυμος να δώσει δημοσία αριθμούς για το πόσο μακριά πιστεύει ότι μπορεί να φτάσει το τμήμα του, αλλά είναι αισιόδοξος αναφορικά με τους όγκους των περιπτώσεων που ενδεχομένως θα βρεθούν υπό τη διαχείρισή του. Δεδομένης της παγκόσμιας παρουσίας της τράπεζας, η οποία θα χρησιμεύσει ως δεξαμενή πελατείας, αν η τράπεζα υποστηρίξει τις φιλοδοξίες του, δεν υπάρχει προφανής λόγος το τμήμα Διαχείρισης Χρέους να μην αναπτυχθεί σημαντικά, όπως η Rothchild και η Lazard, στις οποίες συνήθως κατευθύνονται περισσότερα από 100 εκατ. δολ. ετήσιων αμοιβών ανά έτος.

Τέτοιου είδους έσοδα δεν θα προσποριστούν εντός του 2009, ειδικά με δεδομένο ότι αρκετά από τα deals αναδιάρθρωσης χρέους παίρνουν συχνά αρκετό καιρό να κλειστούν, αλλά πιστεύει ότι το τμήμα του θα έχει το χρόνο να διακριθεί.

Το ποσό του κεφαλαίου που κυκλοφόρησε στο διάστημα 2005-2007 τόσο από τις εταιρίες όσο και από αναδόχους ήταν πολύ μεγάλο, η κάμψη ήταν πολύ σοβαρή, οι τράπεζες σακατεύτηκαν περισσότερο σε αυτόν τον κύκλο και υπάρχει άλλωστε μπροστά ένα τεράστιο κύμα από τίτλους υψηλότερου ή χαμηλότερου ρίσκου που ωριμάζουν στο διάστημα 2010-2012. «Υπάρχει η «συνταγή» για έναν εκτεταμένο κύκλο αναδιάρθρωσης», προβλέπει ο κ. Goldstein.

Συγκεκριμένοι κλάδοι είναι ξεκάθαρο πως έχουν επηρεαστεί περισσότερο, συμπεριλαμβανομένων των αυτοκινητοβιομηχανιών και των προμηθευτών τους. Τέτοιοι είναι οι κατασκευαστές ανταλλακτικών και οι παραγωγοί ατσαλιού, μαζί με τον κατασκευαστικό κλάδο και αυτόν του real estate.

Μια ισπανική εταιρία real estate και μια γαλλική εταιρία κατασκευαστικών υλικών με ανάδοχο μια εταιρία private equity, δέχονται τις συμβουλές της JP Morgan για τον επαναπροσδιορισμό των συμφωνιών που σχετίζονται με το χρέος τους. Αυτό σε συνδυασμό με τη δριμύτητα της επιβράδυνσης σημαίνει πως ακόμη και εταιρίες που είχαν συγκριτικά χαμηλή μόχλευση δεν έχουν ανοσία στις δυσάρεστες ρήτρες αθέτησης των συμφωνιών ή στις δυσκολίες εύρεσης χρηματοδότησης.

«Μια εταιρία μπορεί να είναι δυο φορές μοχλευμένη σήμερα αλλά πέντε φορές σε έξι μήνες, γιατί τα κέρδη της υποχωρούν κατά 60%. Οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν ένα σταθερό κόστος, το οποίο παίρνει χρόνο για να εξαλειφθεί ειδικά σε αυτή τη συγκυρία που δεν υπάρχουν αγοραστές της υπερβάλουσας ακίνητης περιουσίας και για του όγκου της παραγωγής», λέει.

Αν και οι οικονομικές συνθήκες άρχισαν να βελτιώνονται στο δεύτερο τρίμηνο του 2009, ένας μεγάλος αριθμός εταιριών σε ευάλωτους κλάδους αντιμετωπίζει ακόμη την ωρίμανση πιστωτικών εκδόσεων των οποίων η τιμή είναι πολύ χαμηλή, καθώς κυκλοφόρησαν πριν την κρίση.

Ξαφνική αλλαγή κλίματος

Δεν ήταν μόνο ο όγκος των κεφαλαίων που κυκλοφόρησαν κατά τη διάρκεια των ετών του boom, αλλά και η γεωγραφική του εξάπλωση ήταν επίσης εντυπωσιακή. Το επίπεδο του διεθνούς δανεισμού ειδικά από εταιρίες στην Ανατολική Ευρώπη και τις χώρες του Κόλπου ήταν χωρίς προηγούμενο.

Ο κ. Goldstein έχει ήδη μια εντολή για μια ουκρανική εταιρία παραγωγής ατσαλιού και παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της μόχλευσης η οποία επισημαίνει ότι εξαντλείται κατά μήκος του Κόλπου και όχι μόνο στο Ντουμπάι. Έως τώρα, η Ρωσία και οι πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες του Κόλπου έχουν αναχρηματοδοτήσει εταιρίες που θεωρούν στρατηγικής σημασίας, αλλά οι πηγές τους δεν είναι ανεξάντλητες και υπάρχουν δύσκολες αποφάσεις που θα πρέπει να ληφθούν.

Ο κ. Goldstein επισημαίνει πως αρκετά ανώτερα στελέχη που έχτισαν την καριέρα τους σε μια σχεδόν μια δεκαετία απρόσκοπτης οικονομικής ανάπτυξης σε αυτές τις περιοχές είναι απροετοίμαστα να χειριστούν την ξαφνική αλλαγή κλίματος.

«Τους τρεις πρώτους μήνες της δουλείας μου, συναντήθηκα με διάφορες εταιρίες οι οποίες είχαν προχωρήσει σε απολύσεις υπερβάλλοντος προσωπικού που έφτανε τις 100.000. Ζωές ανθρώπων άλλαξαν για πάντα. Ατυχώς, οι εταιρίες δεν έχουν τη δυνατότητα να επιδείξουν ταχύτητα απόκρισης και δεν έχουν την εξειδίκευση ώστε να αναμένουν τι θα αναζητήσουν οι πιστωτές. Μέλημα μας ήταν οι νέοι πελάτες και η αύξηση του όγκου, λαμβάνοντας υπόψη ότι στην παρούσα φάση η στρατηγική είναι αμυντική και αποσκοπεί στην συντήρηση της επενδεδυμένης αξίας», αναφέρει.

Ποικίλες προσεγγίσεις

Ο ρόλος ης κυβερνητικής παρέμβασης αποτελεί ένα ακόμη διακριτικό της παρούσας πιστωτικής κρίσης. Η JP Morgan έγινε σύμβουλος της εταιρίας κατασκευής ρουλεμάν Schaeffer, καθώς αυτή αναζήτησε βοήθεια από τις ομοσπονδιακές αρχές για να χρηματοδοτήσει τα συσσωρευμένα χρέη της προκειμένου να προχωρήσει στην εξαγορά της πολύ μεγαλύτερης εταιρίας ανταλλακτικών αυτοκινήτου, Continental. Η τράπεζα προσλήφθηκε από τον ενωμένο όμιλο, αφού αρχικά είχε λειτουργήσει ως σύμβουλος της Continental στις προσπάθειές της να αμυνθεί έναντι της συγκεκριμένης εξαγοράς.

Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία οι πιστωτικές συνθήκες επιδεινώθηκαν για κάποιες εταιρίες, σε συνδυασμό με την άνοδο ειδικών κρατικών κεφαλαίων όπως το γαλλικό Strategic Investment Fund, κατέστησαν τη δουλειά των διαχειριστών χρέους περισσότερο απρόβλεπτη. Καθώς οι αρχικές εντολές και οι προμήθειες συμφωνούνται εκ των προτέρων ο κ. Goldstein παρακολουθεί προσεκτικά αυτό που αποκαλεί «μετάθεση οπτικής γωνίας» για την περίπτωση που έχει έρθει ο καιρός για άλλου τύπου συμβουλές.

Ως πρώτο βήμα, η ομάδα του κ. Goldstein επιχειρεί να διευκρινίσει αν μια συναλλαγή θα είναι καθαρά συμβουλευτική ή αν θα περιλαμβάνει και δραστηριότητα στις αγορές κεφαλαίου, όπως επί παραδείγματι επαναγορές χρέους. Συνδεδεμένο με αυτο είναι το κατά πόσον η διαχείριση του χρέους είναι χρηματοδοτούμενη (λόγου χάρη μέσω δημόσιας προσφοράς ή μέσω ένεσης ρευστού από μία εταιρία private equity- ανάδοχο ή μέσω της έκδοσης νέων τίτλων χρέους) ή όχι.

Εξίσου σημαντικό είναι το εάν η εταιρία είναι πιεσμένη – ίσως από μια υπάρχουσα ή ενδεχόμενη αθέτηση σύμβασης χρέους- ή σε δύσκολη θέση, με δυσκολίες να ανταποκριθεί σε επικείμενες πληρωμές.

Αν και η JP Morgan έχει ουσιαστική παρουσία στη χρηματοδότηση μοχλευμένων εξαγορών, οι περισσότερες από τις εντολές που έχουν έως σήμερα φτάσει στο τμήμα του κ. Goldstein αφορουν εταιρίες χωρίς αναδόχους από τον κλάδο του private equity και οι αιτούμενες υπηρεσίες σχετίζονται μάλλον με την παροχή συμβουλών παρά με κινήσεις που αφορούν τις αγορές κεφαλαίου. Τελικά, αν και η ομάδα του κ. Goldstein θα διενεργεί αποτιμήσεις ευκαιριών και για το πιστωτικό χαρτοφυλάκιο της ίδιας της JP Morgan, ο ίδιος δεν βιάζεται να προτείνει επενδυτικές ευκαιρίες σε μια τόσο ευμετάβλητη περίοδο για την παγκόσμια οικονομία.

«Η έλλειψη ορατότητας είναι απίστευτα υψηλή, και έτσι η τιμολόγηση στην οποία θα καταλήγαμε, πιθανόν να μην ήταν αποδεκτή από τον πελάτη σε σχέση με το υπάρχον κόστος κεφαλαίου», λέει.

* Το άρθρο είναι από το τεύχος Σεπτεμβρίου 2009 του περιοδικού "The Banker"