* Με τη σειρά αυτή άρθρων ξεκινά η νέα συνεργασία που εξασφάλισε το Euro2day με το κορυφαίο περιοδικό του διεθνούς τραπεζικού χώρου "The Banker". Τα άρθρα είναι από το τρέχον τεύχος του περιοδικού (Αύγουστος 2009).

Καθώς η πιστωτική κρίση εμφανίστηκε, οι συναλλαγές συναλλάγματος θεωρήθηκαν αξιόπιστη πηγή κερδοφορίας και έγιναν δημοφιλείς ανάμεσα στους επενδυτές. Τώρα, καθώς οι όγκοι συναλλαγών αρχίζουν να επιστρέφουν στα προς της κρίσης επίπεδα, η εμπιστοσύνη στην παγκόσμια οικονομία φαίνεται να επανακάμπτει.      

Με τις χρηματoοικονομικές αγορές να τρεκλίζουν από τη μία κρίση στην επόμενη, στο τελευταίο τρίμηνο του 2008 οι όγκοι των παγκόσμιων συναλλαγών σε συνάλλαγμα (Foreign Exchange - F.X.) εκτοξεύτηκαν.

Πανικόβλητοι επενδυτές είδαν στο συνάλλαγμα μια όαση ρευστότητας σε μια περίοδο όπου οι υπόλοιπες αγορές είχαν πάψει να λειτουργούν. Μια αγορά η οποία είχε παρακολουθήσει τους όγκους της να υποχωρούν κατά 30% σε ετήσια βάση το 2006 και το 2007 είδε τους ίδιους όγκους να αυξάνονται κατά 15% στο 2008.

Σύμφωνα με την εταιρία χρηματοοικονομικών ερευνών Greenwich Associates, οι όγκοι διαπραγμάτευσης του συναλλάγματος αυξήθηκαν 17% στις μεγάλες χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις και 13% σε άλλους τύπους χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων. Οι όγκοι συναλλαγών των συνταξιοδοτικών ταμείων και των διαχειριστών κεφαλαίου αυξήθηκαν 21%, αυτοί των τραπεζών 16% και η ποσότητα του όγκου συναλλαγών που διενεργήθηκε από ιδιώτες παρουσίασε άνοδο 43%.

Σε μια εποχή όπου πολλές διεθνείς τράπεζες αντίκριζαν κατευθείαν την άβυσσο, οι συναλλαγματικές συναλλαγές ήταν μία από τις λίγες πηγές σταθερών κερδών. Όχι μόνο οι όγκοι κινούνταν ανοδικά αλλά και οι συναλλαγές διαφοράς (trading spreads) διευρύνθηκαν.

Ο συνδυασμός της υψηλής νομισματικής μεταβλητότητας, της μείωσης των εν λειτουργία γραφείων συναλλαγών και των σοβαρών ανησυχιών για τον συναλλακτικό κίνδυνο οδήγησε τις τιμές σε άνοδο και κατέστησε τις συναλλαγματικές δοσοληψίες ακριβή υπόθεση για τους πελάτες των τραπεζών. "Οι άνθρωποι έτρεχαν τόσο φοβισμένοι στο τελευταίο τρίμηνο της περυσινής χρονιάς και στο πρώτο της φετινής που τα spreads ήταν μεγαλύτερα απ' ό,τι θα δικαιολογούσε η ρευστότητα", λέει στο Λονδίνο ο κ. Rob Mandeno, επικεφαλής του τμήματος FX Spot και e-commerce της Deutsche Bank παγκοσμίως.

Καθώς, ωστόσο, η τοξική σκόνη αρχίζει να διαλύεται, οι αγορές συναλλάγματος επιστρέφουν γρήγορα σε κανονικά επίπεδα. Σε όρους ευρύτερης αγοράς οι όγκοι είναι 30% χαμηλότεροι, σύμφωνα με τον κ. Mandeno και τα spreads συρρικνώνονται ξανά. "Υπάρχει ορθολογισμός και επιστροφή στα προ της κρίσης επίπεδα. Αυτό που είδαμε στην κρίση ήταν μια μη φυσιολογική κατάσταση", λέει. "Επιστρέφουμε στη γενική τάση. Οι όγκοι θα σταθεροποιηθούν και μετά σταδιακά θα αρχίσουν να αυξάνονται και πάλι".

Σημάδια ζωής

Η πτώση των όγκων συναλλάγματος αντανακλά μια ευρύτερη αίσθηση ανάμεσα στους ανά τον κόσμο επενδυτές ότι ίσως τα χειρότερα της οικονομικής κρίσης έχουν παρέλθει. Οι χρηματιστηριακές αγορές κινούνται ξανά ανοδικά και οι "κολλημένες" αγορές χρέους δείχνουν σημάδια ζωής. Ο κ. Mansoor Mohi Uddin, επικεφαλής στρατηγικής του τμήματος συναλλάγματος της UBS, εντόπισε στους πελάτες του μια αλλαγή στην όρεξη για ανάληψη ρίσκου. "Από το δεύτερο τρίμηνο οι επενδυτές αναζητούν περισσότερο το ρίσκο", λέει. "Απομακρύνονται από ασφαλείς παραδείσους όπως είναι το δολάριο, το γεν και το ελβετικό φράγκο, υπέρ νομισμάτων που προσφέρουν μεγαλύτερες αποδόσεις, όπως αυτά που σχετίζονται με τις αναδυόμενες αγορές και τα εμπορεύματα".

Αλλά πόσο διατηρήσιμη είναι αυτή η ανάκαμψη; Σύμφωνα με τον κ. Mohi Uddin, αρκετά από τα καλά νέα είναι αποτιμημένα στις χρηματιστηριακές αγορές. Ο ίδιος υποστηρίζει: "Θετικά νέα έρχονται από την Κίνα και από τα πακέτα δημοσιονομικής ενίσχυσης που τέθηκαν σε ισχύ στις οικονομίες του G7 -αυτοί οι παράγοντες τόνωσαν την εμπιστοσύνη κατά τους τελευταίους λίγους μήνες". "Δυστυχώς ωστόσο, η εικόνα στα χαμηλότερα στρώματα της οικονομίας παραμένει δυσοίωνη. Οι αγορές ξεπέρασαν τον εαυτό τους και θεωρώ ότι θα υπάρξει διόρθωση στο δεύτερο εξάμηνο του έτους".

Ο ίδιος πιστεύει πως οι υψηλών αποδόσεων ισοτιμίες των αναδυόμενων αγορών, τα νομίσματα των εμπορευμάτων, η στερλίνα και το ευρώ, όλα θα υποχωρήσουν εκ νέου έναντι του δολαρίου, του γεν και του ελβετικού φράγκου. "Πρόκειται να ακολουθήσει μια πολύ μακρά διαδικασία απομόχλευσης εκ μέρους των εταιριών, των νοικοκυριών και των κυβερνήσεων. Όλα αυτά μου λένε ότι τα ράλι που έχουμε δει στις περισσότερο ριψοκίνδυνες ισοτιμίες θα είναι προσωρινά και αυτές πιθανότατα θα πληγούν κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους", αναφέρει.

Μεταβαλλόμενες διαθέσεις

Είναι ξεκάθαρο ότι η μεταβλητότητα θα συνεχίσει να καταδιώκει τις αγορές συναλλάγματος στο 2009, προκαλώντας πονοκεφάλους στις εταιρίες και στις τράπεζες που τις εξυπηρετούν. Η σχέση μεταξύ των τραπεζών και των πελατών τους απέκτησε μεγάλη σημασία κατά τη διάρκεια της κρίσης καθώς οι εταιρίες επιχείρησαν να μειώσουν το ρίσκο από την έκθεση σε συνάλλαγμα και αναζήτησαν ρευστές αγορές για να επενδύσουν. Ο συναλλακτικός κίνδυνος βρέθηκε στην πρώτη θέση της ατζέντας μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers στα τέλη του 2008, καθώς οι πελάτες δεν γνώριζαν πλέον ποιον μπορούν να εμπιστευτούν.

Στο παρελθόν εκφραζόταν η υπόθεση ότι δεν υπάρχει πιστωτικός κίνδυνος όταν έχεις να κάνεις με τράπεζες, ενώ τώρα συνειδητοποιούμε πως παντού υπάρχει κίνδυνος. "Βρέθηκε κίνδυνος σε μέρη όπου παλαιότερα κανείς δεν φανταζόταν", λέει ο κ. Mandeno. Έτσι, υπήρξε μεγάλη ζήτηση για εγγυημένες συμφωνίες ανάμεσα στις τράπεζες και στους πελάτες. Αυτές οι συμφωνίες που απαιτούν και από τα δύο μέρη να προσφέρουν εγγυήσεις για την εκτέλεση της συμφωνίας μειώνουν σημαντικά τους mark-to-market κινδύνους στις συναλλαγές. "[Οι πελάτες] δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τον πιστωτικό κίνδυνο που διατρέχουν οι τράπεζες και οι τράπεζες δεν πρέπει να ανησυχούν για τον πιστωτικό κίνδυνο των άλλων", λέει ο κ. Mandeno.

Το… απλό και χάριν έχει

Η ικανότητα των τραπεζών να παρέχουν πίστωση κατά τη διάρκεια της κρίσης αναμφίβολα επηρέασε την άποψη των εταιριών γύρω από το με ποιον μπορούν να συνεργαστούν για τις συναλλαγματικές δραστηριότητές τους. Και δεν είναι μόνο αυτό. Οι πελάτες ενδιαφέρονται επίσης για την προσφορά πλήρους πακέτου υπηρεσιών εκ μέρους των τραπεζών πάνω και πέρα από τις απλές συναλλαγματικές συναλλαγές.

Η έρευνα της Greenwich Associates τον φετινό Απρίλιο έδειξε ότι στο 2008 οι εταιρίες κατηύθυναν το 37% του όγκου συναλλαγών τους σε συνάλλαγμα προς dealers με τους οποίους είχαν ήδη σχέση δανεισμού, ενώ έως το ένα τρίτο των επιχειρήσεων κατηύθυνε τις συναλλαγές του προς αυτούς από τους οποίους είχε δανειστεί μέσα στο 2007. Η έρευνα έδειξε ότι η λίστα των 10 κορυφαίων dealers σε συνάλλαγμα περιλαμβάνει εννέα εμπορικές τράπεζες και μόνο μία (πρώην) επενδυτική τράπεζα, την Goldman Sachs.

Μία από τις πλέον επίμονες επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, σε ό,τι αφορά τις απαιτήσεις των πελατών, ήταν η απομάκρυνση από τα περισσότερο σύνθετα παράγωγα προϊόντα. Σύμφωνα με τον κ. Mandeno, οι πελάτες αναζητούν πιο απλουστευμένες προσφορές. Ο ίδιος αναφέρει: "Οι επιχειρήσεις εκτίμησαν πραγματικά τις τράπεζες που τις βοήθησαν να επιλύσουν τα θέματά τους προσφέροντάς τους ρευστότητα και μετρητά κατά την κρίση, όταν χρειάζονταν να κλείσουν θέσεις ή να 'ασφαλίσουν' τους ισολογισμούς τους".

Ο κ. Scott Wacker γενικός διευθυντής του τμήματος πωλήσεων FX της JP Morgan για την Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, συμφωνεί ότι οι πελάτες απομακρύνονται από τα περισσότερο περίπλοκα προϊόντα συναλλάγματος. "Η αγορά τώρα σπεύδει να εστιάσει στα μερίδια αγοράς, στους όγκους και στις ροές", αναφέρει. Αντί να διαπραγματεύονται με σύνθετα, ακριβά παράγωγα εργαλεία, οι τράπεζες επιχειρούν να ξανακερδίσουν την πρόσβασή τους στους πελάτες με άλλα μέσα. Επίσης ισχυρίζεται: "Το πράγμα έχει εξελιχθεί σε κούρσα ανάμεσα στα τμήματα τεχνολογίας. Ένας αριθμός τραπεζών που βγαίνει από την κρίση διαπιστώνει ότι το συνάλλαγμα είναι δραστηριότητα αρκετά χαμηλού πιστωτικού κινδύνου, αρκετά διαφανής και άρα τα χρήματα που βγαίνουν από εκεί είναι αρκετά επιβαρυμένα με έκθεση σε μακροπρόθεσμες πιστώσεις. Είναι ώρα να βγούμε σε αυτήν την αγορά δυνατά και ο καλύτερος τρόπος να το κάνουμε είναι μέσω της τεχνολογίας".

Ηλεκτρονικά όνειρα

Ένας τρόπος με τον οποίο οι τράπεζες πρόκειται να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό είναι μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου. Το ποσοστό των παγκόσμιων συναλλαγών σε συνάλλαγμα που διενεργούνται μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων αυξήθηκε στο 53% το 2008, σύμφωνα με την Greenwich Associates, έναντι ποσοστού 44% το 2007. Οι τράπεζες ενισχύουν τις αλγοριθμικές συναλλακτικές δυνατότητές τους και οικοδομούν ακόμη πιο στέρεες ηλεκτρονικές πλατφόρμες που θα επιτρέψουν τη διαπραγμάτευση περισσότερων όγκων σε χαμηλότερες τιμές. "Όλοι προσπαθούν να εξασφαλίσουν μερίδιο αγοράς ειδικά μέσω των ηλεκτρονικών συναλλαγών και η κατάσταση αυτή θα αποτελεί την κυρίαρχη για τους επόμενους έξι έως εννέα μήνες", είπε ο κ.Wacker.

Κοιτάζοντας μπροστά, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τις τράπεζες που δραστηριοποιούνται στις συναλλαγματικές συναλλαγές θα μπορούσε να είναι οι κυβερνητικής έμπνευσης ρυθμίσεις. Καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις κατηγορούν για την κατάρρευση των αγορών τις αδιαφανείς over the counter συναλλαγές στα παράγωγα, υπάρχουν φωνές που ζητούν την καθιέρωση ενός κεντρικού εκκαθαριστή  για τις over-the-counter συναλλαγές στα παράγωγα προϊόντα συναλλάγματος.

Ο θεσμός του κεντρικού εκκαθαριστή υπό εξέταση

Είναι μια πρόταση που έγινε δεκτή με κάποια δόση εχθρότητας από την αγορά. Αρκετοί πιστεύουν ότι η κεντρική εκκαθάριση όλων των συμβολαίων μπορεί να δεσμεύσει πολύτιμο κεφάλαιο και να περιορίσει τη ρευστότητα των εταιριών που χρησιμοποιούν τα συμβόλαια για να αντασφαλίσουν τις δραστηριότητές τους. Οι υποστηρικτές μιας τέτοιας ρύθμισης τονίζουν ότι αυτή θα αφαιρούσε τον συστημικό κίνδυνο από την αγορά στην περίπτωση που μια αποτυχία ενός μεγάλου dealer θα επρόκειτο να πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις. Τα φαντάσματα της Lehman Brothers ρίχνουν βαριά τη σκιά τους στη φαντασία των ρυθμιστικών αρχών. Ο κ. Mandeno της Deutsche Bank πιστεύει ότι ένας κεντρικός οίκος εκκαθάρισης έχει νόημα αν είναι σωστά στημένος. "Η άμβλυνση του πιστωτικού ρίσκου είναι καλή από συστημική άποψη για την αγορά συναλλάγματος, αλλά χρειάζεται να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχει υπερβολικά μεγάλη συγκέντρωση εξουσίας", λέει.

Το τοπίο των συναλλαγών σε συνάλλαγμα έχει αλλάξει ως αποτέλεσμα της κρίσης στις χρηματοοικονομικές αγορές. Καθώς η σκόνη κατακάθεται και ο πανικός υποχωρεί, οι τράπεζες διαπιστώνουν πως τα επιχειρηματικά τους μοντέλα θα πρέπει να αλλάξουν ειδικά υπό το φως πιθανών ρυθμίσεων. Ο κ. Wacker της JP Morgan υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν πολλές άγνωστες περιοχές. "Οι κυβερνήσεις ψάχνουν εντατικά τους ρυθμιστικούς κανόνες των τραπεζών και περιμένουμε τα αποτελέσματα", επισημαίνει. "Στο μεταξύ, οι τράπεζες και οι πελάτες τους έχουν μειώσει την πολυπλοκότητα των δραστηριοτήτων- που γίνεται μερικώς επειδή γνωρίζουν ότι οι κυβερνήσεις πρόκειται να θέσουν κανόνες, το οποίο με τη σειρά του πιθανότατα θα σημάνει περισσότερες κεφαλαιακές δαπάνες".