* Με το άρθρο αυτό εγκαινιάζεται η νέα συνεργασία που εξασφάλισε το Euro2day με το κορυφαίο περιοδικό του διεθνούς τραπεζικού χώρου "The Banker". Τα άρθρα είναι από το τρέχον τεύχος του περιοδικού (Αύγουστος 2009).

Η σειρά με την οποία ο κόσμος θα βγει από την ύφεση είναι ακόμα ασαφής. Ωστόσο, ένα μακράς διαρκείας "χαστούκι" μπορεί να αναμένεται, μετά το οποίο θα εξακολουθούν να υπάρχουν λίγοι μόνο ανταγωνιστές του δολαρίου για την παγκόσμια νομισματική κυριαρχία.

Πριν από δύο δεκαετίες οι τράπεζες αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες, αλλά οι ΗΠΑ ωφελούνταν από την αυξημένη σταθερότητα των τιμών και από την ισχυρή ανάπτυξη. Η Κίνα ήταν ακόμη στις τάξεις των αναπτυσσόμενων χωρών, χωρίς ακόμη να θεωρείται σημαντική οικονομική δύναμη. Η προοπτική μας σήμερα είναι αρκετά διαφορετική. Ισχυρές πρακτικές αντιστάθμισης και σύνθετη χρηματοοικονομική "μηχανική" έχουν κάνει την εμφάνισή τους στις αγορές και στα ιδρύματα. Τώρα είναι προφανές ότι αυτές οι αλλαγές δεν μας προστάτεψαν από μια σειρά γεγονότα, αποτελούμενες από φούσκες και πτωχεύσεις. Αντίθετα, φαίνεται να συνετέλεσαν σε αυτήν.

Χρόνια αυξανόμενων οικονομικών ασταθειών εντός και μεταξύ των κρατών έδωσαν τη θέση τους στη χειρότερη ύφεση της σύγχρονης ιστορίας. Άλλοτε υπερήφανες τράπεζες και επενδυτικά πιστωτικά ιδρύματα εξαφανίστηκαν ή είδαν τον εαυτό τους να εξαρτάται από την κυβερνητική υποστήριξη. Κοιτάμε με ελπίδα προς τη "νέα" Κίνα, πλέον οικονομικά ισχυρή, ως ένα από τα λίγα κράτη που θα εμφανίσουν ανάπτυξη το 2009.

Οπότε οι ερωτήσεις πολλαπλασιάζονται: Ποιο είναι το μέλλον της αμερικανικής και της παγκόσμιας οικονομίας; Δεν υπάρχει συνυπαιτιότητα των διαχειριστών των εγχώριων και των διεθνών συστημάτων; Υπάρχει αμφιβολία ότι το κατεστραμμένο οικονομικό σύστημα χρειάζεται εκτεταμένη επισκευή;

Μια διαδικασία ίασης των χρηματοοικονομικών αγορών μοιάζει να έχει ξεκινήσει, ενώ η προσδοκία εμφάνισης κάποιας ανάπτυξης που εκφράζεται για αργότερα εντός του τρέχοντος έτους και για το επόμενο φαίνεται λογική. Η προοπτική μιας αληθινά ισχυρής ανάκαμψης - τυπική των περισσότερων υφέσεων- φαίνεται απίθανη. Αντί αυτής μπορεί να αναμένεται ένα μεγάλης διάρκειας ισχυρό πλήγμα. Τα συνεχόμενα υψηλά επίπεδα ανεργίας μοιάζουν να είναι ήδη καθ’ οδόν. Το μεγαλύτερο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου είναι δύσκολο να εντοπίσει τις πηγές της αβίαστης ανάπτυξης. Στις ΗΠΑ, όπως και αλλού, ακόμη και η ήπια ανάπτυξη παραμένει εξαρτημένη από τα τυχόν ισχυρά δημοσιονομικά και νομισματικά ερεθίσματα. Το χρηματοοικονομικό σύστημα, αν και εκτός εντατικής, βρίσκεται υπό στενή παρακολούθηση.

Αποσταθεροποιητικές φούσκες

Υπάρχει ένας ενεργός και χρήσιμος διάλογος στις ΗΠΑ και αλλού σχετικά με το πώς και πότε οι νομισματικές αρχές θα πρέπει να αντιδράσουν σε πιθανές αποσταθεροποιητικές φούσκες στις χρηματοοικονομικές ή στις εμπορικές αγορές. Η πρόκληση της αποκατάστασης των δημοσιονομικών και νομισματικών περιορισμών θα χρειαστεί να προταχθεί, καθώς η οικονομία ανακάμπτει. Υπάρχει εξάλλου αυξανόμενη ανησυχία για το κατά πόσον η κρίση και η εξαπλούμενη άποψη του "too big to fail" μπορεί να οδηγούν σε έναν βαθμό κυβερνητικής παρέμβασης ασύμβατης με τη φύση των ενεργών και ανταγωνιστικών αγορών. Για να το θέσω απλά, η παλαιά έγνοια του ηθικού κινδύνου εμφανίζεται ακόμα απειλητικότερη.

Για μένα η ύστατη λογική ενός παγκοσμιοποιημένου χρηματοοικονομικού συστήματος είναι ένα παγκόσμιο νόμισμα. Κάτι τέτοιο απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Εν τη απουσία ενός παγκόσμιου νομίσματος, το αμερικανικό δολάριο αποτέλεσε λειτουργική και ρεαλιστική εναλλακτική.

Η πλατιά αποδοχή του, η ρευστότητα, το ευρύ φάσμα των αγορών του και η σχετική σταθερότητά του στις μεγάλες εγχώριες αγορές το έχουν καταστήσει κοινό μέσο πληρωμών, μονάδα μέτρησης αρκετού μέρους από το παγκόσμιο εμπόριο και δημοφιλές μέσο αποθήκευσης αξίας.

Την ίδια στιγμή, παρατείνονται βαθιές και τελικά αποσταθεροποιητικές ανισορροπίες, όπως οι αυξανόμενες και κατά τα φαινόμενα αναπόδραστες ανισορροπίες του ισοζυγίου συναλλαγών ανάμεσα στην Κίνα (και σε αρκετές άλλες χώρες της Ασίας) και στις ΗΠΑ. Όλα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι ανισορροπίες που υποκρύπτονται στην υπερβολική ανάπτυξη του δολαριακού ισοζυγίου.

Το γεγονός είναι ότι σήμερα -και για πολλά "αύριο"- δεν υπάρχουν πρακτικές εναλλακτικές, άλλες από το να παίζει το αμερικανικό δολάριο τον ρόλο του παγκόσμιου νομίσματος. Νομίζω ότι θα πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό πως η βασική ευθύνη των ΗΠΑ -για το δικό τους συμφέρον, για το συμφέρον της Κίνας και για το παγκόσμιο συμφέρον- είναι να διατηρήσουν τόσο την αγοραστική δύναμη του δολαρίου στην πατρίδα του και στις διεθνείς αγορές όσο και ένα ισχυρό ανοιχτό χρηματοοικονομικό σύστημα.

Περισσότερο επείγουσα είναι η ανάγκη για αναμόρφωση του χρηματοοικονομικού συστήματος. Σταθερά πρέπει να είναι τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς τα στοιχεία- κλειδιά του αναμορφωμένου συστήματος, όπως είναι για παράδειγμα οι κεφαλαιακές απαιτήσεις, τα λογιστικά πρότυπα, οι διαδικασίες εκκαθάρισης και διακανονισμού για over the counter παράγωγα και οι πρακτικές που αφορούν στη γνωστοποίηση πληροφοριών και στην ενημέρωση. Η μετατροπή της σημαντικής επί της αρχής συμφωνίας σε σαφή εθνική νομοθεσία και σε διοικητικούς κανονισμούς θα αποτελέσει μεγάλη πρόκληση.

Προσεγγίζοντας την αναμόρφωση πιο γενικά, θα λέγαμε ότι υπάρχουν πιθανά ρίσκα που δεν αφορούν απλώς στα μεμονωμένα ιδρύματα. Κάποια αρχή θα πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση για τον εντοπισμό συστημικών υπερβολών ή αδυναμιών που μπορεί να βλάψουν τις επιδόσεις των αγορών και τη σταθερότητα των ιδρυμάτων. Επίσης, υπάρχει ισχυρή πιθανότητα για επανεξέταση της εφαρμογής των λογιστικών προτύπων της "εύλογης αξίας" προκειμένου για εμπορικές τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες και ίσως και για συγκεκριμένα άλλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα που εμπίπτουν σε ρυθμιστικό έλεγχο.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η δυσκολία μέτρησης της αξίας σε ταραγμένες αγορές αλλά και το ότι ο αυστηρός mark-to-market υπολογισμός -κατάλληλος για συναλλακτικές δραστηριότητες και επενδυτικές τράπεζες- είναι πιθανόν να εισαγάγει έναν βαθμό μεταβλητότητας στο πόσο ασύμβατες με το βασικό και ουσιαστικό τραπεζικό business model είναι οι δημοσιευόμενες λογιστικές καταστάσεις.


* Ο κ. Paul Volcker είναι ο πρώην πρόεδρος της αμερικανικής Federal Reserve και πρόεδρος του συμβουλευτικού συμβουλίου για την οικονομική ανάκαμψη του Προέδρου Ομπάμα. Το άρθρο αποτελεί περίληψη από την ομιλία του στη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο επ' αφορμή της εαρινής συνάντησης του Institute of International Finance που πραγματοποιήθηκε στις 11 Ιουνίου  2009.