Ο νέος ορισμός του Grexit και οι ελληνικές τράπεζες

Ενώ η ελληνική κρίση πόρρω απέχει από το να έχει τελειώσει, η Ελλάδα βαδίζει αποφασιστικά στη σωστή κατεύθυνση. Η κυβέρνηση πέτυχε πρωτογενές πλεόνασμα (εξαιρουμένων των δόσεων εξυπηρέτησης του χρέους) και τον Απρίλιο του 2014 μπόρεσε να επιστρέψει στις αγορές για πρώτη φορά από το 2010 με ένα ομόλογο 5ετούς διάρκειας και αξίας 3 δισ. ευρώ, το οποίο υπερκαλύφθηκε κατά περισσότερες από 6 φορές, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση της απόδοσης σε λιγότερο από 5%. Ο Richard McGuire, υψηλόβαθμο στέλεχος στη Robobank μιλά για μία περίοδο αντανακλαστικής αισιοδοξίας στις περιφερειακές αγορές κρατικού χρέους της ευρωζώνης.

«Υπάρχει ένα αυτοτροφοδοτούμενο momentum, καθώς τα spreads υποχωρούν, που οδηγεί σε αναβαθμίσεις αξιολογήσεων και επιτρέπει στις χώρες που διασώθηκαν να πατήσουν το πόδι τους και πάλι στις αγορές. Αυτό ξεκίνησε με την Ιρλανδία τον προηγούμενο χρόνο, κατόπιν την Πορτογαλία και τώρα την Ελλάδα», επισημαίνει.

Ένα διαφορετικό Grexit

Αντί για την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, όταν οι επενδυτές μιλούν τώρα για GRexit εννοούν την έξοδό της από το πρόγραμμα διάσωσης. Η ικανότητα να επαναπροσεγγιστούν οι αγορές χρέους έδωσε ήδη στην Ιρλανδία τη δυνατότητα να τελειώσει το πρόγραμμα της τρόικας και ακολουθήθηκε από την Πορτογαλία, τον Μάιο του 2014.

Ωστόσο, ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προφανείς προκλήσεις. Οι αυξήσεις κεφαλαίου που έγιναν για να επιστρέψουν στη βιωσιμότητα οι τέσσερις συστημικές τράπεζες τον Απρίλιο του 2013, απαίτησαν σημαντική ενίσχυση από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο κατέληξε να είναι ο βασικός μέτοχος και στις τέσσερις τράπεζες.

Οι μακροοικονομικές υποθέσεις και οι υποθέσεις που αφορούν την ποιότητα ενεργητικού, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν από την Blackrock κατά την αξιολόγηση των ελληνικών ιδρυμάτων το 2011, ξεπεράστηκαν από τη συρρίκνωση των μηνών που ακολούθησαν. Στη συνέχεια, ένα δεύτερο stress test που διενεργήθηκε από την Blackrock και τη Rothchild κατέληξε στις αρχές του 2014 στο ότι οι ελληνικές τράπεζες χρειάζεται να συγκεντρώσουν πρόσθετα κεφάλαια: 425 εκατ. ευρώ η Πειραιώς, 262 εκατ. η Alpha Bank, 2,18 δισ. η Εθνική και 2,95 δισ. ευρώ η Eurobank.

Επενδυτική διαφοροποίηση

Οι τέσσερις τράπεζες ξεκίνησαν να συγκεντρώνουν κεφάλαιο τον Μάρτιο του 2014. Στο βελτιούμενο μακροοικονομικό περιβάλλον και με την εμπιστοσύνη που το νέο stress test δίνει αφού χρησιμοποιήθηκε ως βάση το χειρότερο σενάριο, η αύξηση κεφαλαίου του 2014 ήταν πολύ διαφορετική από την προηγούμενη ένα χρόνο νωρίτερα. Αυτή τη φορά, τα απαιτούμενα κεφάλαια συγκεντρώθηκαν εξ ολοκλήρου από τον ιδιωτικό τομέα.

Η Πειραιώς συγκέντρωσε 1,75 δισ. ευρώ, ώστε να ανταποκριθεί ακόμη και στο χειρότερο σενάριο του stress test και να αποπληρώσει τις κυβερνητικές προνομιούχες μετοχές που ωριμάζουν στα μέσα στου 2014.

«Ακόμη και την εποχή όπου η Ελλάδα ετοιμαζόταν να μπει στο ευρώ το 2000, δεν νομίζω ότι είχαμε τόσο πολύ ενδιαφέρον από τόσες χώρες και από τόσους διαφορετικούς επενδυτές. Αυτό αποτελεί θετικό προμήνυμα για τη συνέχιση της πρόσβασης στις κεφαλαιαγορές και την τελική επανιδιωτικοποίηση της τράπεζας», λέει ο Άνθιμος Θωμόπουλος», CEO του ιδρύματος.

Ακόμη και η Eurobank, η οποία δεν κατάφερε να συγκεντρώσει καθόλου ιδιωτικά κεφάλαια το 2013, αυτή τη φορά προσέλκυσε 2,86 δισ. ευρώ συνδυάζοντας δημόσιες και ιδιωτικές τοποθετήσεις. Ως αποτέλεσμα, η Eurobank έγινε η πρώτη από τις τέσσερις τράπεζες που επιστρέφει σε κατά πλειοψηφία ιδιωτικό καθεστώς.

Ο Χρήστος Μεγάλου, CEO της Eurobank, εξηγεί ότι τον Απρίλιο του 2013 η συγκέντρωση κεφαλαίου επισκιάστηκε από τη σχεδιαζόμενη συγχώνευση με την Εθνική. Αυτό ανάγκασε την τράπεζα να αναπληρώσει περίπου το 85% της κεφαλαιακής της βάσης σε σύντομο χρονικό διάστημα- κάτι που απλώς δεν ήταν δυνατόν να συμβεί μέσω ιδιωτών επενδυτών.

«Αντίθετα, φέτος οι αβεβαιότητες αυτές δεν υπήρχαν, ενώ η Εurobank έχει αποκτήσει δύο μικρότερες τράπεζες, Το Νέο Τ.Τ. και τη Νέα Proton Βank, ισχυροποιώντας τη στρατηγική της θέση στον ελληνικό τραπεζικό κλάδο. Η σημαντική δημιουργία συνεργειών συνέβαλε στο να καταστεί η επενδυτική πρόταση της Eurobank πιο ελκυστική, διευκολύνοντας την επαναϊδιωτικοποίησή της προς όφελος του ελληνικού κράτους και της οικονομίας», λέει ο κ. Μεγάλου.

Ταρακούνημα μετόχων

Το περισσότερο διαφοροποιημένο επενδυτικό ενδιαφέρον άλλαξε τη φύση της μετοχικής βάσης των τραπεζών σημαντικά σε σχέση με το 2013. Τότε οι τράπεζες έπρεπε να κάνουν το deal πιο ελκυστικό στους επενδυτές και έτσι πρόσφεραν warrants μαζί με τις μετοχές. Αυτά τα warrants έδιναν στους κατόχους το δικαίωμα να αγοράσουν μετοχές από το ΤΧΣ στο μέλλον σε μια σταθερή -σχετικά χαμηλή- τιμή.

"Πέρα από τους βασικούς μετόχους -συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας των ιδρυτών- άλλοι μετέχοντες στην αύξηση του 2013 ήταν αμερικανικά και βρετανικά hedge funds που δελεάστηκαν από τα warrants. Αν και τα funds αυτά ήταν παρόντα και το 2014, φέτος προσελκύσαμε ευρύτερο επενδυτικό κοινό, περιλαμβανομένων και των μακροχρόνιων επενδυτών (long only), που αναζητούν να μοχλεύσουν την ελληνική ανάκαμψη", λέει ο Σπύρος Φιλάρετος, της Alpha Bank.

Η αμερικανική εταιρία διαχείρισης κεφαλαίων Paulson & Co που διαχειρίζεται κεφάλαια αξίας 21 δισ. δολ. αποκάλυψε ότι κατέχει το 5,42% της Alpha Bank μετά την αύξηση κεφαλαίου κατά 1,2 δισ. ευρώ που πραγματοποιήθηκε το 2014. Τα οικονομικά στοιχεία της αύξησης της Alpha έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση στους επενδυτές. Η αύξηση κεφαλαίου του 2013 ήταν στην τιμή του 0,44 δολ. ανά μετοχή. Μετά την έκτοτε αναρρίχηση της μετοχής κατά 60%, η Alpha μπόρεσε να συγκεντρώσει το νέο κεφάλαιο το 2014 στο 0,65 δολ. ανά μετοχή, εξασφαλίζοντας αξία για όλους τους υπάρχοντες επενδυτές, συμπεριλαμβανομένου και του ΤΧΣ.

Στρατηγικοί επαναπροσδιορισμοί

Οι αυξήσεις κεφαλαίου του 2014 είχαν ένα παράδοξο αποτέλεσμα. Η συμμετοχή του ΤΧΣ ήταν πιο συμπαγής στις Alpha και Πειραιώς, οι οποίες είχαν χαμηλότερες χρηματοδοτικές ανάγκες και ισχυρότερες πηγές παραγωγής κεφαλαίου από ό,τι η Εθνική και η Eurobank. Ως αποτέλεσμα, το κράτος κρατά μεγαλύτερο ποσοστό στις δύο ισχυρότερες τράπεζες και λιγότερο στις δύο τράπεζες με το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό κενό.

Αν και το δημόσιο έχει το υψηλότερο ποσοστό στην Alpha και την Πειραιώς, αυτές οι τράπεζες ελπίζουν ότι η αυξημένη ικανότητά τους να επιστρέψουν χρήματα στους φορολογούμενους θα ληφθεί υπόψη στη σχέση τους με το ίδιο το Ταμείο. Εξάλλου, αυτό θα είναι σημαντικό για τις διαπραγματεύσεις με τη διεύθυνση ανταγωνισμού της Κομισιόν, που θα αποφασίσει ποιες δραστηριότητες πρέπει να σταματήσουν οι τέσσερις τράπεζες ως αναγνώριση της κρατικής βοήθειας που έλαβαν.

Περίπου το 80% της διεθνούς παρουσίας της Alpha είναι στην Κύπρο και τη Ρουμανία. Ο Λάζαρος Παπαγαρυφάλλου, Διευθυντής Διευθύνσεως Στρατηγικού Σχεδιασμού της τράπεζας, λέει ότι αυτή η δέσμευση δεν θα αλλάξει λόγω του σχεδίου αναδιάρθρωσης. Η τράπεζα ξαναβλέπει τις επιλογές της σχετικά με τις άλλες διεθνείς της δραστηριότητες, οι οποίες κυρίως βρίσκονται στα Βαλκάνια.

«Το συνολικό σχέδιο είναι να έχουμε πιο ισορροπημένη παρουσία διεθνώς, με την έννοια ότι θα πρέπει να μπορούμε να διευθετήσουμε τα χρηματοδοτικά κενά του business plan μας. Αυτό μπορεί να επιφέρει κάποια απομόχλευση και κάποιον επανεστιασμό στα πιστωτικά μας χαρτοφυλάκια, αλλά συνολικά η παρουσία μας δεν θα επηρεαστεί από το σχέδιο αναδιάρθρωσης», λέει ο κ. Παπαγαρυφάλλου.

Η Πειραιώς είναι σε διαφορετική θέση, καθώς μια σειρά εγχώριες εξαγορές το 2013 την εκτόξευσαν από την τέταρτη στην πρώτη θέση σε ό,τι αφορά το μερίδιο αγοράς στην Ελλάδα. Σε αυτή τη λογική, η τράπεζα είναι δεσμευμένη να μειώσει την κεφαλαιακή της υποχρέωση και την υποχρέωση ρευστότητας που έχει σε μη βασικές αγορές κυρίως στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη, καθώς διαθέτει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και υψηλότερες αποδόσεις στην Ελλάδα. Η τράπεζα ήδη διερεύνησε την πώληση της αιγυπτιακής της θυγατρικής το 2012, αλλά η όποια συμφωνία αναβλήθηκε, καθώς η διοίκηση στράφηκε στη σειρά των εγχώριων εξαγορών. Η Πειραιώς τώρα ερευνά έναν αριθμό πιθανών πωλήσεων στοιχείων ενεργητικού, αν και τίποτε δεν έχει ανακοινωθεί σχετικά.

Επιστροφή στις αγορές

Το κρίσιμο επόμενο βήμα για τις ελληνικές τράπεζες είναι να εξομαλύνουν το χρηματοδοτικό τους μείγμα. Αποκλεισμένες από τις αγορές και αντιμετωπίζοντας σοβαρές εκροές καταθέσεων, οι τράπεζες ανέπτυξαν μεγάλη εξάρτηση από τη χρηματοδότηση του ευρωσυστήματος - την ΕΚΤ και την Τράπεζα της Ελλάδος. Η επείγουσα χρηματοδοτική ενίσχυση ρευστότητας (ELA) από την Τράπεζα της Ελλάδας, που δεν απαιτεί τις υψηλής ποιότητας εγγυήσεις, όπως η ΕΚΤ, είναι ιδιαίτερα ακριβή.

Αφού ανέκτησε πρόσβαση στις αγορές, η Alpha Bank περιόρισε την εξάρτησή της από τον ELA σε μόλις 1 δισ. ευρώ και εν συνεχεία τη μηδένισε. Τα υπόλοιπα από την εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας χρηματοδότηση που της αναλογεί προέρχονται από λιγότερο επιβαρυντικές πηγές της ΕΚΤ. «Η συνολική χρηματοδότηση του ευρωσυστήματος για την Alpha Bank έχει υποχωρήσει από τα 25 δισ. ευρώ, όπου βρισκόταν κατά το αποκορύφωμα της κρίσης, σε λιγότερο από 16 δισ. ευρώ σήμερα. Η εξέλιξη αυτή δείχνει τη βελτίωση που κατάφερε η Ελλάδα, καθώς η εμπιστοσύνη αποκαθίσταται, οι καταθέσεις επιστρέφουν στο σύστημα, χρηματοδότηση από τρίτα μέρη έχει ξεκινήσει να έρχεται και υπάρχει επιλεκτική απομόχλευση στοιχείων ενεργητικού», λέει ο κ. Παπαγαρυφάλλου.

Η Πειραιώς και η Εθνική έχουν ήδη επιστρέψει στις senior μη εξασφαλισμένες εκδόσεις ομολόγων. Στην πραγματικότητα, η Πειραιώς συγκέντρωσε 500 εκατ. ευρώ ένα μήνα πριν βγουν στις αγορές οι κρατικοί τίτλοι, σε μια 3ετή έκδοση που υπερκαλύφθηκε κατά 6 φορές. Στον ίδιο δρόμο βρέθηκε η Alpha Bank και η Eurobank.

«Υπολογίσαμε την αύξηση κεφαλαίου και την έκδοση ομολόγων έτσι ώστε να συμπέσουν. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι δεν υπήρχε άμεση ανάγκη για τέτοια κεφαλαιακή ενίσχυση όπως αυτή που πραγματοποιήσαμε, οπότε ήταν σημαντικό να δείξουμε στους μετόχους μας ότι τα έξτρα χρήματα που έβαλαν στην τράπεζα θα εξασφαλίσουν ένα σημαντικό μέρισμα υπό τη μορφή της ευκολότερης πρόσβασης, με ανταγωνιστικά επιτόκια, στις χρηματοδοτικές αγορές. Μας ενδιαφέρει πάρα πολύ ο συσχετισμός ανάμεσα στις κεφαλαιακές αγορές και τις αγορές χρέους», επισημαίνει ο κ. Θωμόπουλος.