Για περισσότερο από δύο χρόνια, οι ευρωπαίοι ηγέτες πίεζαν για την εφαρμογή ενός κοκτέιλ μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε προβληματικές χώρες όπως η Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία, υποσχόμενοι ότι τα μέτρα αυτά θα αποτελέσουν το τονωτικό για τη θεραπεία των οικονομικών και των χρηματοπιστωτικών παθήσεών τους. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι το πικρό αυτό φάρμακο σκοτώνει τον ασθενή, υποστηρίζουν οι New York Times.

Το ανώτατο δικαστήριο της Πορτογαλίας πρόσφατα αποφάνθηκε ενάντια στις περικοπές των μισθών και των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων. Οι διαδηλωτές στην Ισπανία πολιόρκησαν τις κατοικίες των νομοθετών προκειμένου να διεκδικήσουν καλύτερη αντιμετώπιση στις υποθήκες των ακινήτων τους. Και οι απογοητευμένοι Ιταλοί συνεχίζουν να μην έχουν κυβέρνηση περισσότερο από ένα μήνα μετά τις εθνικές εκλογές.

Από την αρχή, ήταν σαφές ότι η οικονομική λιτότητα (η μείωση των κρατικών δαπανών και δημόσιων παροχών) και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (χαλάρωση της εργατικής νομοθεσίας και η ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων, για παράδειγμα) δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν ταυτόχρονα εν μέσω βαθιάς ύφεσης. Και αυτή η οδυνηρή πραγματικότητα δείχνει να μην έχει τέλος στον ορίζοντα.

Στην Πορτογαλία, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Pedro Passos Coelho μείωσε τις δαπάνες και αύξησε τους φόρους τόσο πολύ ώστε το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώθηκε κατά το ένα τρίτο περίπου, μεταξύ 2010 με 2012. Επίσης, προώθησε μεταρρυθμίσεις για τη σταδιακή κατάργηση του ελέγχου ενοικίου για ενοικιαστές και νομικές αλλαγές που καθιστούν ευκολότερο για τις επιχειρήσεις να απολύουν εργαζομένους.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι το ποσοστό ανεργίας της χώρας αυξήθηκε κοντά στο 18%, από 12,7% το 2011. Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, η Πορτογαλία θα έχει πιθανότατα ένα μεγαλύτερο δημοσιονομικό έλλειμμα φέτος, από ό, τι είχε συμφωνηθεί σε αντάλλαγμα του δανεισμού από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και το ΔΝΤ, επειδή οι εθνικές πολιτικές- όπως ήταν αναμενόμενο- έχουν κάνει βαθύτερη την ύφεση από ό, τι αναμενόταν.

Η Πορτογαλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σε μακροπρόθεσμη βάση, θα πρέπει να μειώσουν τα ελλείμματά τους και να κάνουν μεταρρυθμίσεις σε πολιτικές που κράταγαν τις οικονομίες τους πίσω για δεκαετίες. Αλλά, προς το παρόν, αυτή η προσέγγιση, πέρα από την ώθηση στην οικονομική καταστροφή, έχει δημιουργήσει εκτεταμένη δημόσια οργή και αντίσταση με στόχο τους πολιτικούς των εν λόγω χωρών.

Οι περισσότερο πολιτικά επωφελημένοι από την κρίση είναι ομάδες όπως το Κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, το οποίο αρνήθηκε να στηρίξει οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα στο σχηματισμό κυβέρνησης και ζήτησε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με τη χρήση του ευρώ ως νόμισμα της χώρας. Ο πραγματικός κίνδυνος για την Ευρώπη είναι ότι τέτοια κινήματα θα αυξηθούν και οι ψηφοφόροι και οι ηγέτες σε χώρες που αγωνίζονται να ανακάμψουν θα βλέπουν όλο και λιγότερο τα οφέλη παραμονής στο ευρώ.

Αν οι χώρες ξεκινήσουν την υπονόμευση του νομίσματος, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό σε όλη την ήπειρο και απώλειες δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων για τις κυβερνήσεις, τις τράπεζες και τους επενδυτές στη Γερμανία, καθώς και σε άλλες πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες, για να μην αναφέρουμε και τον υπόλοιπο κόσμο.

Αυτό που θα βοηθούσε θα ήταν, αν ηγέτες όπως η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ της Γερμανίας, σταματούσε να επιμένει στη λιτότητα και βοηθούσε να ενισχυθεί η ζήτηση, επιτρέποντας τις πιο αδύναμες χώρες να εκδώσουν ομόλογα που θα υποστηρίζονταν από την Ευρωζώνη. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει περισσότερο τις οικονομίες και να συμβάλει στην έξοδο τους από ένα καθοδικό σπιράλ.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Πορτογαλία και στην Ιταλία θα είχαν μεγαλύτερη ευχέρεια να πείσουν τους πολίτες τους για την ανάγκη μεταρρυθμίσεων, αν συγχρόνως δεν καταργούσαν δημοφιλή δημόσια προγράμματα στήριξης. Ταχύτερη ανάπτυξη και μείωση της ανεργίας θα παρείχαν τους πόρους, τους οποίους θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αργότερα για την αποπληρωμή των χρεών και την μείωση του ελλείμματος.

Οι ευρωπαίοι ηγέτες θα δυσκολευτούν να παραδεχτούν ότι η προσέγγιση τους έχει αποτύχει. Αλλά θα πρέπει να αντιληφθούν ότι παραμένοντας στη τρέχουσα πορεία υπονομεύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στο ευρώ και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό σχέδιο. Εάν αφήσουν αυτές τις δυνάμεις να ενισχυθούν, τότε όλοι στην ευρωπαϊκή ήπειρο και όχι μόνο οι Πορτογάλοι και οι Ιταλοί, θα είναι σε χειρότερη μοίρα.