Η εκτροφή σαλιγκαριών είναι μια εναλλακτική αγροτική δραστηριότητα με ελπιδοφόρο μέλλον αλλά και με υψηλούς κινδύνους, υπογραμμίζει η Τρ. Πειραιώς σε ανάλυσή της για τον κλάδο.  

Όπως αναφέρει, η χώρα μας διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες σε αρκετές περιοχές της, εγγύτητα στην ιταλική αγορά, παράδοση στη μεταποίηση σαλιγκαριών και, το σημαντικότερο, εντονότατο ενδιαφέρον νέων ανθρώπων για δραστηριοποίηση στον κλάδο.

Η επιχειρηματικότητα, όμως, που αναπτύσσεται, υπογραμμίζει η Πειραιώς, είναι κυρίως επιχειρηματικότητα "ανάγκης" και όχι "ευκαιρίας", όπως θα ήταν λογικό για μια νέα δραστηριότητα με θετικές προοπτικές ανάπτυξης. Διαφαίνεται λοιπόν ο κίνδυνος αυτή η "επιχειρηματικότητα ανάγκης" να οδηγήσει σε απογοητεύσεις, που θα περιορίσουν ή και θα εξαφανίσουν τις υπάρχουσες δυνατότητες.

Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, οι προοπτικές θα εξαρτηθούν κυρίως από την ικανότητα των εκτροφέων να διευρύνουν την εγχώρια αγορά ή να βρουν διεξόδους στο εξωτερικό, αφού την επόμενη διετία ενδέχεται να δημιουργηθούν συνθήκες υπερβάλλουσας προσφοράς.

Η σημερινή παραγωγή της ελληνικής σαλιγκαροτροφίας είναι μικρή αφού εκτιμάται περί τους 150 τόνους, αλλά η θεωρητική δυναμικότητα των εκτροφείων, όταν αυτά φτάσουν σε πλήρη παραγωγική λειτουργία (σε 2-3 χρόνια), θα υπερβαίνει τους 1.000 τόνους/έτος.

Οι μεσομακροπρόθεσμες προοπτικές κρίνονται θετικές, καθώς η διεθνής ζήτηση προβλέπεται αυξανόμενη, ενώ τα επόμενα χρόνια, λόγω της μεγαλύτερης διείσδυσης της γαλλικής και της ιταλικής γαστρονομίας σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα και ορισμένες χώρες της Β. Ευρώπης, αναμένεται διεύρυνση των αγορών τους.

Τα όρια ανάπτυξης του κλάδου, όμως, είναι περιορισμένα και τίθενται από τις δυνατότητες απορρόφησης της παραγωγής από την εγχώρια και τη διεθνή αγορά. Για τον λόγο αυτό, λέει η έκθεση, απαιτούνται σοβαρότητα και σύνεση ώστε η ανάπτυξη του κλάδου να γίνει σταδιακά και σε ορθολογικό πλαίσιο.


Θεσμικό πλαίσιο

Η εκτροφή σαλιγκαριών είναι μία σχετικά νέα δραστηριότητα. Οι επενδύσεις των μονάδων εκτροφής σαλιγκαριών εντάσσονται στις επιδοτούμενες δραστηριότητες του επενδυτικού νόμου 3908/2011, καθώς και στα συγχρηματοδοτούμενα κοινοτικά προγράμματα (μέτρα 112 και 121) για την ενίσχυση των νέων αγροτών και τα σχέδια βελτίωσης αγροτικών εκμεταλλεύσεων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013.


Παραγωγική διαδικασία

Στο σύστημα πλήρους βιολογικού κύκλου οι επικρατούσες μέθοδοι εκτροφής είναι σήμερα η ανοικτού, η κλειστού και η μικτού τύπου. Η εκτροφή ανοικτού ή ιταλικού τύπου είναι συνδυασμός αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, που πραγματοποιείται σε ανοιχτούς περιφραγμένους χώρους, όπου καλλιεργούνται και τα φυτά με τα οποία εκτρέφονται τα σαλιγκάρια.

Η μέθοδος αυτή παρουσιάζει πλεονεκτήματα όπως το χαμηλότερο κόστος επένδυσης και η καλύτερη ποιότητα παραγωγής, αλλά ενέχει υψηλότερη αβεβαιότητα λόγω της μεγαλύτερης εξάρτησης από τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

Η εκτροφή κλειστού ή γαλλικού τύπου είναι κτηνοτροφική παραγωγή, όπου τα σαλιγκάρια εκτρέφονται με ειδικά φυράματα σε κλειστούς προστατευμένους χώρους. Η μέθοδος αυτή παρουσιάζει σοβαρά πλεονεκτήματα, όπως ελεγχόμενες συνθήκες παραγωγής, υψηλότερη παραγωγικότητα και αποδοτικότητα, αλλά απαιτεί υψηλότερο κόστος επένδυσης και έχει αυξημένο κόστος παραγωγής.

Η εκτροφή μικτού τύπου είναι συνδυασμός των δύο προηγούμενων, όπου η αναπαραγωγή και ένα τμήμα της διαδικασίας πάχυνσης γίνεται σε διχτυοκήπιο (κλειστού τύπου), ενώ στη συνέχεια τα σαλιγκάρια μεταφέρονται σε παρακείμενη έκταση όπου εφαρμόζεται το ανοιχτό σύστημα.

Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι το χαμηλότερο κόστος παραγωγής συγκριτικά με την εντατική εκτροφή και η υψηλότερη αποδοτικότητα συγκριτικά με την εκτατική.


Διάρθρωση του κλάδου - Συνθήκες αγοράς και τιμές  

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων, το 2012 υπήρχαν καταγεγραμμένα 255 εκτροφεία συνολικής έκτασης 1.389,3 στρεμμάτων. Από αυτά τα 145 με συνολική έκταση 1.186 στρεμμάτων είναι εκτατικού (ανοικτού) τύπου και τα 110 εντατικού ή ημιεντατικού (κλειστού τύπου), συνολικής έκτασης 203,3 στρεμμάτων.

Η εκτροφή ανοικτού τύπου καλύπτει το 85,4% της συνολικής έκτασης και το 56,9% του αριθμού των εκτροφείων, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι η δυναμικότητα/στρέμμα ενός εκτροφείου κλειστού τύπου είναι τριπλάσια ή τετραπλάσια από αυτήν του ανοικτού.

Παρατηρείται συγκέντρωση της εκτροφής ανοικτού τύπου στη Βόρεια Ελλάδα (77% των συνολικών εκτάσεων), όπου οι κλιματολογικές συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές και κάποια συγκέντρωση της εκτροφής κλειστού τύπου στη Νότια Ελλάδα (65%).

Το μέσο μέγεθος των μονάδων είναι μικρό (8,2 στρέμματα για τις ανοικτού και 1,85 για τις κλειστού τύπου), ενώ ελάχιστες υπερβαίνουν τα 10 στρέμματα.

Η υψηλή συμμετοχή των μικρών μονάδων υποδηλώνει ότι για τους περισσότερους εκτροφείς η σαλιγκαροτροφία είναι συμπληρωματική απασχόληση.

Στη χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες (εκτός από τη Γαλλία), κυριαρχεί η συμβολαιακή παραγωγή με τιμές που διαμορφώνονται κυρίως στις αγορές του Παρισιού και του Μιλάνου.

Η εξέλιξη των τιμών, όπως αναφέρεται, διαχρονικά δεν παρουσιάζει αξιοσημείωτες μεταβολές, ενώ τα τελευταία χρόνια, παρά την εποχικότητα της ζήτησης, παρατηρείται εξομοίωση των τιμών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Στην Ιταλία μεταξύ του 2005 και του 2012 η μέση τιμή/κιλό του Helix aspersa αυξήθηκε μόλις 11%, του H. Eobania vermiculata 27%, ενώ του Helix pomatia μειώθηκε 3%.

Στη Γαλλία οι τιμές κινούνται περίπου στα ίδια επίπεδα, αλλά η παρακολούθησή τους είναι δυσκολότερη λόγω των ιδιαιτεροτήτων της αγοράς (υψηλή διαφοροποίηση τιμών σε γεωγραφικό επίπεδο, μεγάλη συμμετοχή των παρασκευασμένων, καθετοποιημένη παραγωγή των εκτροφείων).

Στην Ισπανία οι τιμές κινούνται σε σχετικά χαμηλότερα επίπεδα λόγω της εγγύτητας του Μαρόκου, από το οποίο προέρχεται το σύνολο σχεδόν των ισπανικών εισαγωγών.

Στην Ελλάδα οι τιμές στη συμβολαιακή παραγωγή κινούνται σήμερα μεταξύ των 3,2 και των 3,7 ευρώ ανά κιλό (για καλής ποιότητας Helix aspersa), ενώ στις λαϊκές επιτυγχάνονται υψηλότερες τιμές.