Στο πλούσιο λεξικό των ακρωνυμίων των Βρυξελλών έχει προστεθεί ένα νέο λήμμα από τον Ιούνιο: GEMU. Αντιστοιχεί στον ορισμό Genuine Economic and Monetary Union (Πραγματική Οικονομική και Νομισματική Ένωση) και είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε στα συμπεράσματα των δυο τελευταίων συνόδων κορυφής της Ε.Ε., αποτελώντας μια αναγνώριση ότι το ενιαίο νόμισμα που δημιουργήθηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 ήταν ελαττωματικό και θλιβερά ατελές.

Σηματοδοτεί επίσης το ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αρχίζουν να στρέφουν την προσοχή τους από την «όπως-όπως» διαχείριση της κρίσης για τη διάσωση του ευρώ σε μια πιο μακροπρόθεσμη διαδικασία, αυτήν της δημιουργίας πιο εύρωστης και ανθεκτικής αρχιτεκτονικής για τη νομισματική περιοχή.

Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters, ο στόχος είναι να προστεθούν στις υφιστάμενες δομές διακυβέρνησης η πιο δεσμευτική δημοσιονομική πειθαρχία, η κοινή τραπεζική εποπτεία και η εκκαθάριση προβληματικών τραπεζών, ένας πιο αποτελεσματικός συντονισμός της οικονομικής πολιτικής και μια μεγαλύτερη δημοκρατική επίβλεψη της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων της ευρωζώνης.

Η μάχη για τη φύση του ενισχυμένου GEMU θα είναι μια μακρά και σταδιακή διαδικασία.

«Δεν έχουμε να κάνουμε με μια στιγμή big bang για την ευρωζώνη, μια ξαφνική μετάλλαξη που θα τη μετατρέψει σε κάτι εντελώς διαφορετικό», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Herman Van Rompuy.

Τουλάχιστον τρεις ανταγωνιστικές απόψεις για το μέλλον εκφράζονται στις συζητήσεις και στο κεντρικό πεδίο μάχης βρίσκονται η μεγαλύτερη αμοιβαιοποίηση του χρηματοοικονομικού βάρους και η μεγαλύτερη εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας.

Χάριν απλότητας, σημειώνει το Reuters, ας πούμε ότι οι εναλλακτικές είναι η μη ύπαρξη αμοιβαιοποίησης, η παλιά αμοιβαιοποίηση και η νέα αμοιβαιοποίηση - αν και το αποτέλεσμα πιθανότατα θα είναι ένας συνδυασμός και των τριών αυτών εναλλακτικών.


Καμία αμοιβαιοποίηση

Η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel, η πιο ισχυρή ηγέτις της Ευρώπης, θέλει να υπάρξει μεγαλύτερος κεντρικός έλεγχος επί των εθνικών προϋπολογισμών και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και ένα μικρό «ταμείο αλληλεγγύης» της ευρωζώνης, που θα επιβραβεύει τη συμμόρφωση και θα προστατεύει από τις επιπτώσεις των επώδυνων μεταβολών.

Η Α. Merkel αντιτίθεται πεισματικά σε οποιαδήποτε αμοιβαιοποίηση των χρεών και των υποχρεώσεων των κυβερνήσεων της ευρωζώνης ή των τραπεζών τους, μέσω είτε ενός ταμείου επανόρθωσης χρεών είτε της έκδοσης κοινών ομολόγων της ευρωζώνης, μιας κοινής εγγύησης τραπεζικών καταθέσεων ή μιας αναδρομικής άμεσης ανακεφαλαιοποίησης των διασωθεισών τραπεζών από το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης.

Η δημόσια θέση της για το μέλλον του ευρώ μπορεί να οριστεί ως «καμία αμοιβαιοποίηση». Με την άποψη αυτή συμφωνούν επίσης οι Ολλανδοί και οι Φινλανδοί.

Ο πρωθυπουργός της Φινλανδίας Jyrki Katainen θεωρεί ότι το ζήτημα είναι ηθικό. «Στη Φινλανδία ο κόσμος ρωτά αν είναι σωστό να πρέπει να πληρώσουμε τον λογαριασμό των λαθών των πολιτικών άλλων χωρών. Είναι εύκολο να καταλάβουμε ότι δεν είναι δίκαιο».

Η Α. Merkel δεν έχει αποκλείσει την πιθανότητα κοινών ευρωομολόγων στο μακρινό μέλλον, στο τέλος μιας μακράς διαδικασίας δημοσιονομικής και οικονομικής ενοποίησης. Πολλοί αξιωματούχοι της Ε.Ε. πιστεύουν πως η καγκελάριος θα γίνει πιο δεκτική σε λύσεις αμοιβαιοποίησης μετά τις γερμανικές εκλογές τον επόμενο Σεπτέμβριο.

Όμως, για τώρα, θέλει να υπάρξει πολύ αυστηρότερη πειθαρχία, «σύμβολο» της οποίας είναι η γερμανική πρόταση για τον ορισμό ενός υπερεπιτρόπου, που θα έχει την εξουσία να ασκεί βέτο στους εθνικούς προϋπολογισμούς.

Ωστόσο, πολλοί αναλυτές θεωρούν πως η Α. Merkel θα πρέπει να κάνει μεγαλύτερα βήματα προς τις δημοσιονομικές μεταφορές κεφαλαίων ή την αμοιβαιοποίηση του χρέους προκειμένου να κερδίσει τη συγκατάθεση της Γαλλίας για πιο παρεισφρητική ευρωπαϊκή εποπτεία επί των εθνικών προϋπολογισμών και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων.


Παλαιά αμοιβαιοποίηση

Δεν τηρούν, όμως, όλοι οι Γερμανοί μια τόσο απόλυτη στάση. Το συμβούλιο των οικονομικών συμβούλων της κυβέρνησης του Βερολίνου έχει προτείνει τη δημιουργία ενός προσωρινού ταμείου επανόρθωσης χρεών, που θα εκδίδει κοινά ομόλογα ευρωζώνης για να βοηθήσει τις χώρες να αποπληρώσουν τα υπερβολικά χρέη τους, πέραν του ορίου του 60% που θέτει η ευρωπαϊκή συνθήκη.

Η πρόταση αυτή αφορά την αμοιβαιοποίηση των παλαιών χρεών και υποχρεώσεων.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βοηθήσει τις καταχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ιρλανδία, αλλά ενδεχομένως και τη Γαλλία και τη Γερμανία, να επιστρέψουν σε βιώσιμα επίπεδα χρέους σε διάστημα 15-20 ετών, ενώ κάθε χώρα θα είναι υπεύθυνη για τον νέο δανεισμό της.

Ο Γάλλος πρόεδρος Francois Hollande ενστερνίζεται αυτήν την εκδοχή των κοινών ομολόγων ευρωζώνης, την οποία ορισμένοι ειδήμονες θεωρούν συμβατή με τις πρόσφατες αποφάσεις του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, διότι δεν δημιουργεί μόνιμες μεταφορές πόρων.

Μια άλλη μορφή αυτής της λύσης αμοιβαιοποίησης θα επέτρεπε στον μόνιμο μηχανισμό διάσωσης της ευρωζώνης -τον ESM- να προχωρήσει σε ενέσεις κεφαλαίου απευθείας στις τράπεζες που συμμετέχουν σε προγράμματα διάσωσης στην Ιρλανδία και στην Ισπανία.

Αυτό θα έδινε τη δυνατότητα στο Δουβλίνο και στη Μαδρίτη να αφαιρέσουν το τραπεζικό χρέος από τον κρατικό ισολογισμό, καθιστώντας έτσι ευκολότερη για την Ιρλανδία την επιστροφή της στις αγορές του χρόνου και δίνοντας τη δυνατότητα στην Ισπανία να διατηρήσει την πρόσβασή της στις αγορές χωρίς να προσφύγει σε διάσωσή της.

Ωστόσο, η Α. Merkel μέχρι στιγμής αποκλείει τη δημιουργία ταμείου επανόρθωσης χρέους ή την αναδρομική άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.


Νέα αμοιβαιοποίηση

Μια εναλλακτική προσέγγιση, υπέρ της οποίας τάσσονται πολλοί οικονομολόγοι καθώς και οι πιο φεντεραλιστές πολιτικοί, θα ήταν να υπάρξει μια συγκέντρωση του νέου δανεισμού με τη δημιουργία ενός κοινού φορέα χρέους της ευρωζώνης, που θα εκδίδει ομόλογα εκ μέρους των κρατών μελών, μέχρις ενός ποσού.

Οι κυβερνήσεις είτε θα απαγορεύεται να εκδίδουν χρέος πάνω από αυτό το όριο, είτε θα πρέπει να το πράττουν με εθνικές εγγυήσεις, διασφαλίζοντας ότι διαφορετικά θα έρχονται αντιμέτωπες με την επιβολή πειθαρχίας από τις αγορές.

Αυτή η επιλογή της αμοιβαιοποίησης των νέων υποχρεώσεων, όχι όμως και των παλιών χρεών, ευνοείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όμως έχει αποκλειστεί ρητά από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας, και ως εκ τούτου θα απαιτούσε αλλαγή του Βασικού Νόμου από το Βερολίνο.

Θα δημιουργούσε, παράλληλα, έναν μόνιμο άνισο αγώνα, όπου ορισμένες χώρες θα υστερούν λόγω του βάρους των παλαιών κρατικών και τραπεζικών χρεών τους.

Για παράδειγμα, η εξυγίανση των ισπανικών τραπεζών που επλήγησαν από τη φούσκα του real estate αναμένεται να κοστίσει περίπου 4% του ΑΕΠ. Όμως, οι Ιρλανδοί φορολογούμενοι έχουν αναλάβει χρέη που αντιστοιχούν στο 40% του ΑΕΠ, τεράστιο χρέος που, αν δεν υπάρξει κάποιου είδους ανακούφιση από τις ευρωπαϊκές αρχές, θα επιβαρύνει την οικονομία για μία γενεά...