Ιδιαίτερα ρευστό αναμένει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να είναι το κλίμα στις ευρωπαϊκές αγορές το καλοκαίρι λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός κλάδος.

Η ανησυχία παραμένει επειδή υπάρχουν πιθανές πληροφορίες για κεφαλαιακά προβλήματα των πιστωτικών ομίλων τα οποία θα επιβραδύνουν την ανάκαμψη της οικονομίας, αφού δεν υπάρχει πλήρης ενημέρωση για την έκθεση των τραπεζών σε «τοξικούς» τίτλους, ενώ πολλοί έχουν ανοίγματα στις οικονομίες της ανατολικής Ευρώπης και σε επιχειρηματικά δάνεια.

Έτσι, η παρουσίαση των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σύσταση δύο φορέων ανάλυσης κινδύνου και της έγκαιρης προειδοποίησης ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια μετάδοσης εμπιστοσύνης στις αγορές εν όψει του θέρους.

Το βάρος προς το παρόν δίνεται στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης, αφού οι τελικές αποφάσεις θα αργήσουν. Συγκεκριμένα, τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα τις μελετήσουν οι υπουργοί Οικονομικών των 27 μελών της Ε.Ε. στο συμβούλιό τους την επόμενη Δευτέρα 8 Ιουνίου, και κατόπιν θα τις εξετάσει η Σύνοδος Κορυφής στις 18 και 19 Ιουνίου. Οι τελικές αναλυτικές προτάσεις για το νέο σύστημα χρηματοπιστωτικής εποπτείας των τραπεζών θα παρουσιαστούν το νωρίτερο μέχρι τον Σεπτέμβριο.

Πανευρωπαϊκό τεστ αντοχής

Ειδικότερα, εν όψει της θερινής περιόδου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θεωρεί ότι κάθε νέα πληροφορία για τραπεζικούς «τοξικούς» τίτλους, για κεφαλαιακά προβλήματα ή για έκθεση των τραπεζών στην ανατολική Ευρώπη θα επηρεάσει αρνητικά την ανάκαμψη της ευρωζώνης, η οποία πλέον τοποθετείται στις αρχές του 2010.

Για τον λόγο αυτόν οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών και η ΕΚΤ δέχτηκαν να προχωρήσουν μέσα στο καλοκαίρι σε πανευρωπαϊκό τεστ αντοχής (όπως συνέβη στις μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ) υπό την επίβλεψη των κεντρικών πιστωτικών ιδρυμάτων κάθε χώρας-μέλους. Και οι ενδείξεις είναι αρνητικές, αφού ήδη το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει ολοκληρώσει τα πρώτα τεστ στις ευρωπαϊκές τράπεζες.

Τα μηνύματα που μεταδίδονται είναι ότι τα αποτελέσματα δεν ικανοποίησαν αφού δεν προέκυψαν ασφαλή συμπεράσματα για τις αντοχές των πιστωτικών ιδρυμάτων σε μια κρίση διετούς επιπλέον διάρκειας. Μάλιστα, δεν αποκλείεται το ΔΝΤ να προχωρήσει και σε δεύτερο τεστ αντοχής, παράλληλα με αυτά που θα πραγματοποιήσουν οι εθνικές αρχές, τα οποία θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο.

Το ΔΝΤ θεωρεί ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες χρειάζονται επιπλέον 600 δισ. δολάρια μέχρι τα τέλη του 2010, με στόχο ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας να φτάσει στο 4%. Το τελικό ποσό θα εξαρτηθεί, πάντως, από τις καθυστερήσεις σε ό,τι αφορά την εξυπηρέτηση των επιχειρηματικών δανείων καθώς και από το μέγεθος της κρίσης στην ανατολική Ευρώπη, όπου οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν επεκταθεί τα τελευταία χρόνια.

Τα δύο αυτά προβλήματα μαζί με την έλλειψη διαφάνειας ανησυχούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ.

Συγκεκριμένα, υπάρχουν υπόνοιες ότι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν έχουν ενημερώσει πλήρως για το μέγεθος της έκθεσής τους σε «τοξικούς» τίτλους, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αξιόπιστη εικόνα της κατάστασης. Τα βλέμματα των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης στρέφονται σε τράπεζες χωρών, όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ιρλανδία.

Πρόβλημα πιθανότατα να υπάρξει επίσης από τη μεγάλη έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στην αγορά εταιρικών ομολόγων, για την οποία προβλέπεται αύξηση των στάσεων πληρωμών έως το τέλος του έτους. Να σημειωθεί ότι στην Ευρώπη η αγορά ομολόγων γνωρίζει μεγάλη ζήτηση καθώς οι εταιρείες αντλούν το 70% - 80% των πιστώσεών τους μέσω τραπεζικών δανείων.

Ανησυχίες για την ανατολική Ευρώπη

Από την άλλη, παρότι τα προβλήματα στις χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης δείχνουν να έχουν ατονήσει (ήδη η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης αλλά και η Τράπεζα Επενδύσεων εξήγγειλαν στα τέλη του Φεβρουαρίου χορήγηση στα κράτη αυτά 24,5 δισ. ευρώ), αναλυτές αναφέρουν ότι στην περιοχή θα υπάρξει νέο κύμα απωλειών, αφού η ύφεση των οικονομιών τώρα αρχίζει.

Ενδεικτικά, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης προβλέπει ότι οι οικονομίες της περιοχής θα συρρικνωθούν φέτος κατά 5,2%. Στο πλαίσιο αυτό το ΔΝΤ υπολογίζει ότι θα απομειωθεί το 7% του ενεργητικού των τραπεζών που δραστηριοποιούνται εκεί. Από την πλευρά τους, οι εκπρόσωποι των τραπεζών υποστηρίζουν ότι η πρόβλεψη του ΔΝΤ είναι υπερβολική και μειώνουν το ποσοστό στο 5%. 1

Καθηστερημένες οι αντιδράσεις της ΕΕ

«Ή τώρα ή ποτέ» δήλωσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Jose-Manuel Barroso για τη συναίνεση που πρέπει να υπάρξει στην Ε.Ε. στο θέμα της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Παρότι ο ίδιος θέλησε να εστιάσει στην αναγκαιότητα κοινής πολιτικής, οι αναλυτές αναφέρουν ότι η φράση αποτελεί παραδοχή της ολιγωρίας της Ευρώπης να ρυθμίσει τα ζητήματα που ανέκυψαν από την κρίση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έως τώρα φάνηκε ότι στήριξε άμεσα τις τράπεζες, αλλά δεν προχώρησε σε άσκηση εποπτείας γι’ αυτές. Είναι χαρακτηριστικό πως στα μέσα του περασμένου Οκτωβρίου, μετά τη Σύνοδο Κορυφής στο Παρίσι, προέκυψε ένα ανακοινωθέν 14 σημείων, στο οποίο οι κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να υιοθετήσουν κοινά μέτρα, προσαρμόζοντάς τα στις εθνικές τους ιδιαιτερότητες.

Τα μέτρα στηρίχτηκαν στις προτάσεις του Βρετανού πρωθυπουργού κ. Γκόρντον Μπράουν και ουσιαστικά κινήθηκαν στη λογική της στήριξης των τραπεζών και της παροχής εγγυήσεων, ώστε να διοχετευτεί ρευστότητα στις αγορές. Όμως, καθυστερημένες είναι οι υπόλοιπες αποφάσεις των Ευρωπαίων, οι οποίες ελήφθησαν μέσα στον Μάιο.

Πρόκειται για την απόφαση σε ό,τι αφορά τα αυστηρότερα μέτρα εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων (προτείνεται η σύσταση μιας επιτροπής για εποπτεία σε μακροοικονομικό επίπεδο και μιας δεύτερης που θα έχει ως αρμοδιότητα τον έλεγχο σε τράπεζες, σε ασφαλιστικές εταιρείες και σε οίκους αξιολόγησης). Επίσης, για την απόφαση σχετικά με τη διενέργεια τεστ αντοχής στις ευρωπαϊκές τράπεζες, η οποία λήφθηκε αφού είχε προηγηθεί η ολοκλήρωση της αντίστοιχης διαδικασίας από τη Fed στις ΗΠΑ.

Μάλιστα, για τα τεστ αντοχής οι Ευρωπαίοι ηγέτες επικρίνονται, διότι δεν προτίθενται να δώσουν στη δημοσιότητα λεπτομερή αποτελέσματά τους, με συνέπεια πιθανές διαρροές να μεταδώσουν μία στρεβλή εικόνα για την κατάσταση των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Πόσο μάλλον που επίμαχο είναι το ζήτημα των υποθετικών σεναρίων για την πορεία των ευρωπαϊκών οικονομιών, με βάση τα οποία θα δοκιμαστούν οι τραπεζικές αντοχές. Επίσης, δεν αποκλείονται καθυστερήσεις στη διαδικασία από πιθανές αντιδράσεις εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων. Έτσι, εάν η προσπάθεια αποτύχει, τότε οι «Financial Times» αναφέρουν πως «ίσως οι Αρχές να το μετανιώσουν σκληρά όταν θα έρθουν τα επόμενα πλήγματα από το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα».

* Αναδημοσίευση από το 585ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 5-9 Ιουνίου 2009.