Πλώρη για τα 60 δισ. ευρώ έχει βάλει ο δανεισμός του Δημοσίου ως αποτέλεσμα των μεγάλων ανοιγμάτων του προϋπολογισμού αλλά και της στρατηγικής της κυβέρνησης να υπερσυγκεντρώσει ρευστότητα από το α΄ εξάμηνο, ώστε να μη βρεθεί προ εκπλήξεως στο τέλος του έτους.

Η πρόσφατη επανέκδοση του δεκαετούς ομολόγου του Μαρτίου ήρθε απλώς να επιβεβαιώσει μία προδιαγεγραμμένη πορεία. Ο στόχος του φετινού προϋπολογισμού για το δανειακό πρόγραμμα, που ήταν μόλις 43,7 δισ. ευρώ, αποδείχτηκε ουτοπικός.

Αφενός γιατί στην Ελλάδα είναι δύσκολο για μία κυβέρνηση να συγκρατήσει τις δαπάνες όταν η χώρα διανύει χρονιά εκλογών και αφετέρου διότι η πρωτοφανής οικονομική κρίση έπληξε σε μεγάλο βαθμό τα φορολογικά έσοδα λόγω της χαμηλής κατανάλωσης. Με τη μαύρη τρύπα του προϋπολογισμού (υστέρηση εσόδων και υπερβάσεις δαπανών) να έχει φτάσει τα 3,5 δισ. ευρώ, ήταν αναπόφευκτο η κυβέρνηση να καταφύγει σε επιπλέον δανεισμό.

Αυτό, άλλωστε, το είχε παραδεχτεί και ο ίδιος ο υπουργός Οικονομίας, λέγοντας πριν από περίπου έναν μήνα, όταν ο δανεισμός υπολογιζόταν ήδη στα 46 δισ. ευρώ, ότι τον Ιούνιο θα αντληθούν επιπλέον 8 δισ. ευρώ.

Όπερ και εγένετο. Η επανέκδοση του δεκαετούς ομολόγου είχε πρωτόγνωρη απήχηση στους εγχώριους και στους ξένους επενδυτικούς κύκλους. Οι προσφορές άγγιξαν τα 21 δισ. ευρώ και το Δημόσιο άντλησε τελικά 8 δισ. ευρώ, παρά το γεγονός ότι η απόδοση έπεσε στο 5,52% από 6,13% που ήταν τον Μάρτιο.

Φυσικό ήταν άλλωστε να υποχωρήσει η απόδοση, από τη στιγμή που το spread των ελληνικών ομολόγων με τα αντίστοιχα γερμανικά μειώθηκε στις 189 μονάδες βάσης από τις 314 μονάδες του περασμένου Μαρτίου. Το 55% των κεφαλαίων ήρθε από το εξωτερικό, ενώ το υπόλοιπο 45% ήταν εγχώρια επενδυτικά κεφάλαια.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως περίπου το μισό ποσό της έκδοσης κατευθύνθηκε στις τράπεζες και στα ταμεία. Η ισχυρή ζήτηση, βέβαια, είχε να κάνει με το γεγονός ότι τα ελληνικά ομόλογα έχουν τη δεύτερη υψηλότερη απόδοση στην Ε.Ε. Αυτό είναι φυσικά πολύ καλό για τους επενδυτές, όμως κοστίζει ακριβά στον προϋπολογισμό. Ίσως πιο ακριβά απ’ όσο θα δικαιολογούσε η στενότητα στις αγορές.

---Δύο πλεονεκτήματα

Όμως η στρατηγική αυτή που ακολούθησε ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) προσφέρει και στο οικονομικό επιτελείο δύο πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα:
3Εξασφάλισε από πολύ νωρίς την απαιτούμενη ρευστότητα για την ομαλή εκτέλεση του προϋπολογισμού, αν και στο υπουργείο Οικονομικών επιμένουν ότι τα 8 δισ. ευρώ της τελευταίας έκδοσης είναι «μαξιλαράκι» και όχι έκτακτες ανάγκες.

Πάντως, ο δανεισμός έφτασε αισίως στα 54,2 δισ. ευρώ και υπάρχουν προγραμματισμένες άλλες δύο αναχρηματοδοτήσεις εντόκων γραμματίων τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο. Δεν αποκλείεται μάλιστα να υπάρξει και κάποια άλλη έκδοση ομολόγων, εάν προκύψει έκτακτη ανάγκη, που σημαίνει ότι το όριο των 60 δισ. ευρώ δεν είναι και τόσο μακρινό. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η χώρα μας δεν έχει πλέον το άγχος μήπως βρεθεί στριμωγμένη στις διεθνείς αγορές.

Το οικονομικό επιτελείο, με την τακτική του γρήγορου δανεισμού, διέψευσε τα σενάρια περί προσφυγής της χώρας μας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπό την απειλή της πτώχευσης. Τα σενάρια αυτά είχαν μεν απώτερο σκοπό (και τον πέτυχαν) να πιέσουν τις αποδόσεις των ελληνικών τίτλων, όμως, εάν δεν δινόταν πειστική απάντηση από το οικονομικό επιτελείο, υπήρχε ο κίνδυνος να απαξιωθεί περισσότερο η εικόνα της χώρας μας στις διεθνείς αγορές.

Πάντως, αυτά που θα καθορίσουν κατά πόσον το δανειακό πρόγραμμα θα φτάσει ή θα ξεπεράσει φέτος τα 60 δισ. ευρώ είναι τόσο η πορεία του προϋπολογισμού κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους όσο και η εξόφληση όλων των οφειλών του Δημοσίου προς τους προμηθευτές, τους ΟΤΑ κ.ά. Ειδικά σε ό,τι αφορά τα δημοσιονομικά μεγέθη, εάν επιβεβαιωθούν οι φόβοι για αρνητική ανάπτυξη της τάξης του -1%, τότε η τρύπα στα έσοδα θα πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και δεν αποκλείεται ο δανεισμός να υπερβεί κατά πολύ τα 60 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί περίπου στο 25% του ΑΕΠ.

Όσο για το κόστος δανεισμού, αξίζει να σημειωθεί πως το μεγαλύτερο μέρος των φετινών δανείων έχει συναφθεί με αρκετά υψηλά επιτόκια (τα υψηλότερα από την ένταξη στην ΟΝΕ) και το βάρος αυτό θα το κουβαλάνε μέχρι τη λήξη τους.

Σε ετήσια βάση, ο προϋπολογισμός δαπανά περίπου 30 - 35 δισ. ευρώ για τόκους και τοκοχρεολύσια, με αποτέλεσμα τα χρήματα αυτά να λείπουν από κάποιες άλλες δράσεις του κράτους και ταυτόχρονα να δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο νέων αυξημένων δαπανών, οι οποίες θα καλυφθούν με καινούργιο δανεισμό κοκ.