Συντριπτική είναι η επικράτηση των πολυεθνικών έναντι των κρατικών εταιρειών πετρελαίου στην πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση. Τα επενδυτικά κεφάλαια φεύγουν από τις κρατικές επιχειρήσεις των αναπτυσσόμενων κρατών, την ίδια στιγμή που δείχνουν μεγαλύτερη... αβρότητα και ανοχή στις δυσκολίες των πολυεθνικών της Δύσης, οι οποίες καταφέρνουν να βγουν με μικρότερες απώλειες από τον χρηματιστηριακό πανικό.

Ειδικότερα, εντυπωσιακό είναι το παιχνίδι στα χρηματιστηριακά ταμπλό της αμερικανικής πολυεθνικής ExxonMobil και της κινεζικής κρατικής PetroChina. Η ExxonMobil κατάφερε το 2008 να επανέλθει στην πρώτη θέση των πετρελαϊκών διεθνώς, με κριτήριο την κεφαλαιοποίηση. Αντίστοιχα, και οι υπόλοιπες δυτικές εταιρείες μπόρεσαν να ξεπεράσουν σε κεφαλαιοποίηση τις κρατικές επιχειρήσεις.

Ο λόγος είναι ότι η ExxonMobil και οι υπόλοιπες ισχυρές πετρελαϊκές εταιρείες, όπως η βρετανική - ολλανδική Royal Dutch Shell, η βρετανική BP, η γαλλική Total, η ιταλική Eni και η αμερικανική ConocoPhillips ξεπέρασαν το ξέσπασμα της πιστωτικής κρίσης και το χρηματιστηριακό Βατερλό με πολύ μικρότερες απώλειες σε σχέση με τις κρατικές επιχειρήσεις.

Οι μετοχές των δυτικών πολυεθνικών έκλεισαν το 2008 με απώλειες από 20% (για την ExxonMobil) έως 45% το ανώτερο (για την ConocoPhillips). Αντίθετα, το 45% ήταν το κατώτατο όριο απωλειών για τις ισχυρότερες κρατικές εταιρείες.

Οι μετοχές των PetroChina και Sinopec, της βραζιλιάνικης Petrobras, των ρωσικών Gazprom και Rosneft και της νορβηγικής Statoil έκλεισαν το 2008 με απώλειες από 47,5% (για τη Statoil) έως και το υψηλότατο 75% (για την Gazprom).

Μόνη εξαίρεση μεταξύ των κρατικών επιχειρήσεων είναι η μετοχή της κολομβιανής Ecopetrol, η οποία έκλεισε την προηγούμενη χρονιά με -1,5%, αλλά η Ecopetrol είναι η μικρότερη μεταξύ όλων, με κεφαλαιοποίηση 36 δισ. δολάρια, τη στιγμή που η PetroChina έχει κεφαλαιοποίηση 259 δισ. δολάρια και εκείνη της πρώτης όλων ExxonMobil ανέρχεται σε 406 δισ. δολάρια.

--- Τροχοπέδη η κρατική δυσκαμψία

Πού οφείλεται η συγκεκριμένη διαφορά; Ο κύριος λόγος είναι η ευελιξία την οποία διαθέτουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, σε αντίθεση με τις κρατικές, που πληρώνουν τα λάθη των κυβερνητικών επιλογών αλλά και τον κρατικό εναγκαλισμό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η ExxonMobil κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης κινήθηκε έξυπνα, εκμεταλλευόμενη τις επενδυτικές ευκαιρίες που δεν υπήρχαν προ της κρίσης, ενώ με περιορισμό του λειτουργικού κόστους της κατάφερε να προσφέρει καλύτερες ειδήσεις στους διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων.

Αντίθετα, οι κρατικές εταιρείες βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο λόγω των μεγάλων αποθεμάτων τους την ίδια στιγμή που η οικονομική κρίση μειώνει τη ζήτηση, αλλά και εξαιτίας των πολιτικών προβλημάτων τα οποία προκάλεσαν οι κυβερνήσεις. Ενδεικτικό είναι ότι τις μεγαλύτερες χρηματιστηριακές απώλειες καταγράφουν οι κινεζικές (πτώση της εσωτερικής ζήτησης) και οι ρωσικές εταιρείες (μείωση της ευρωπαϊκής ζήτησης).

Επίσης, για τις τελευταίες επιζήμια ήταν η διαμάχη της Ρωσίας με την Ουκρανία, η οποία είχε ως συνέπεια την προσωρινή διακοπή παροχής φυσικού αερίου στα μέσα του χειμώνα. Η κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών έπληξε το κύρος της Gazprom ως αξιόπιστου προμηθευτή των ευρωπαϊκών χωρών, με αποτέλεσμα τα δυτικά επενδυτικά κεφάλαια να «τιμωρήσουν» τη μετοχή της.

Ταυτόχρονα, οι υψηλές μετοχικές απώλειες των κρατικών εταιρειών αποδίδονται στα μεγάλα χρέη τους, τα οποία θα διογκωθούν από τη στιγμή που η τιμή του πετρελαίου πέφτει και η χορήγηση πιστώσεων γίνεται όλο και πιο δύσκολη, ακόμη και για τόσο μεγάλες, υπό κρατικό έλεγχο επιχειρήσεις. Αυτό πιθανότατα να οδηγήσει στην αναβολή επενδυτικών σχεδίων, που θα έχει επίπτωση και στα χρηματιστηριακά ταμπλό. 

ΣΤΕΡΕΥΕΙ Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΩΝ

Σε περίοδο προκλήσεων εισέρχεται ο πετρελαϊκός τομέας. Η μείωση της ζήτησης λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης και η πτώση της τιμής του πετρελαίου θα απειλήσουν τη ρευστότητα ακόμη και των ισχυρών εταιρειών του κλάδου, με αποτέλεσμα την αύξηση του δανεισμού τους. Ταυτόχρονα, δεν αποκλείεται να υπάρξει νέος κύκλος συγχωνεύσεων και εξαγορών.

Ειδικότερα, η μεγαλύτερη πρόκληση για τον κλάδο πετρελαίου είναι η εξασφάλιση της απαραίτητης ρευστότητας για τις υπάρχουσες επενδύσεις σε μία περίοδο όπου τα επιτελεία των πετρελαϊκών ομίλων «βλέπουν» περαιτέρω πτώση της τιμής του «μαύρου χρυσού».

Η άνοδός του σε επίπεδα-ρεκόρ μέσα στο 2008 (έως τα 124,7 δολάρια τον Ιούλιο) πρόσφερε και κέρδη-ρεκόρ στις ισχυρές εταιρείες (πιο πρόσφατες ανακοινώσεις των BP και Total), όμως πλέον η τιμή κινείται σταθερά στην περιοχή των 40 δολαρίων το βαρέλι το τελευταίο δίμηνο.

Τα μηνύματα είναι αρνητικά καθώς τα μελλοντικά συμβόλαια κυμαίνονται σε ακόμη πιο χαμηλά επίπεδα, λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης που πιέζει τη ζήτηση ακόμη και από τις ανθεκτικές -σε σύγκριση με τη Δύση- ασιατικές οικονομίες.

Σύμφωνα με την τελευταία πρόβλεψη της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, φέτος θα καταγραφεί η μεγαλύτερη μείωση στη ζήτηση πετρελαίου από το 1982, κατά 980.000 βαρέλια ημερησίως.

Να σημειωθεί ότι η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας αναθεώρησε δραματικά την πρόβλεψή της, αφού στην προηγούμενη εκτίμησή της (τον περασμένο Δεκέμβριο) έκανε λόγο για περιορισμό της κατανάλωσης το 2009 κατά 450.000 βαρέλια ημερησίως.

Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να ενισχυθούν οι πιέσεις στις επιχειρήσεις του κλάδου, ακόμη και στα ισχυρά ονόματα. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Bernstein Research, εάν η τιμή κινηθεί στην περιοχή των 35 δολαρίων η Royal Dutch Shell και η BP θα έχουν παθητικό 15,1 δισ. και 12,9 δισ. δολάρια αντίστοιχα και θα πρέπει να δανειστούν για να καλύψουν τις δαπάνες τους και να καταβάλουν μερίσματα.

Αντίθετα, ισχυρές παρουσιάζονται η ExxonMobil και η Total, οι οποίες με τα υπάρχοντα αποθέματα ρευστότητάς τους θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τα επενδυτικά τους προγράμματα.

Μάλιστα, υπό το πρίσμα των προβλημάτων που θα προκαλέσει η πτώση της τιμής του πετρελαίου, ορισμένοι αναλυτές δεν αποκλείουν να σημειωθεί νέος κύκλος συγχωνεύσεων και εξαγορών στον κλάδο.

Το ενδεχόμενο των deals θα κριθεί φυσικά και από το πότε θα σταματήσει η διεθνής οικονομική επιβράδυνση. Στην περίπτωση που υπάρξει αντιστροφή της κατάστασης από το δεύτερο εξάμηνο του 2009, θεωρείται ότι η τιμή του «μαύρου χρυσού» θα παρουσιάσει άνοδο, ευνοούμενη και από τη μείωση της προσφοράς στην οποία έχουν προχωρήσει οι πετρελαιοπαραγωγοί.

* Αναδημοσίευση από το 570ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 20-24 Φεβρουαρίου 2009.