** Οι πίνακες για τη μακροοικονομική εικόνα του κόσμου το 2009, τις εκτιμήσεις για το ρυθμό αύξησης των κερδών αλλά και τις συστάσεις της UBS ανά κατηγορία επένδυσης δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

Με ευρέως αποδεκτή την πεποίθηση ότι τα χρηματιστήρια έχουν προεξοφλήσει τα χειρότερα σενάρια για την οικονομία, οι αναλυτές τώρα εστιάζουν στα σημεία που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις μετοχές σε ανοδική πορεία.

Κοινή συνισταμένη η άποψη ότι τα εταιρικά κέρδη είναι αυτά που μπορούν να γίνουν η βάση της ανόδου, με τον όρο ότι θα πρέπει πρώτα να καταγράψουν τα χαμηλά τους. Το αισιόδοξο σενάριο, μάλιστα, υποστηρίζει ότι αυτό θα συμβεί στο β΄ εξάμηνο του 2009, οπότε και τα χρηματιστήρια θα αρχίσουν πλέον να προεξοφλούν κατά βάση θετικά νέα και προοπτικές.

Στο ξεκίνημα του 2009 η απαισιοδοξία για την οικονομική πραγματικότητα διατηρείται, καθώς πορευόμαστε εν μέσω παγκόσμιας ύφεσης. Οι δυναμικές παρεμβάσεις των νομισματικών αρχών και τα πακέτα στήριξης των κυβερνήσεων προς αντιμετώπιση της κρίσης βρίσκονται και πάλι στο επίκεντρο, ενώ τα δεδομένα δείχνουν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα συνεχίσουν τη χρήση μη συμβατικών μέσων παρέμβασης και τόνωσης της ρευστότητας, με σκοπό τη διατήρηση χαμηλών επιπέδων στα μακροπρόθεσμα επιτόκια για τη διευκόλυνση των δανειοληπτών.

Ως εκ τούτου, τόσο τα δημοσιονομικά ελλείμματα όσο και τα αυξημένα ποσοστά χρέους/ΑΕΠ αναμένεται να διατηρηθούν για την επόμενη διετία. Συνέπεια αυτού είναι και η διατήρηση ιδιαίτερα επικλινών επιτοκιακών καμπυλών. Μεγάλο κίνδυνο για το 2009 αποτελεί ο αποπληθωρισμός (deflation), καθώς οι αναλυτές προβλέπουν πτώση του στο 0% για τις ΗΠΑ ή ακόμη και αρνητικό ρυθμό μεταβολής, με παράλληλη αύξηση της ανεργίας άνω του 9%.

Ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη αναμένεται να ακολουθήσει πτωτική πορεία με ηπιότερο ρυθμό. Σε αυτό το πλαίσιο οι μετοχικές αγορές είναι εγκλωβισμένες σε στενό εύρος διαπραγμάτευσης και εστιάζουν πρωτίστως στην εταιρική κερδοφορία.

Όπως το 2008, πάντως, όπου οι προβλέψεις των αναλυτών υποεκτιμούσαν το αρνητικό εταιρικό τοπίο, έτσι και το 2009 οι εκτιμήσεις φαντάζουν μάλλον αρκετά αισιόδοξες. Η μέση πρόβλεψη (consensus), σύμφωνα με τα στοιχεία του Τhomson Financial, αναμένει πτώση των εταιρικών κερδών κατά 2% στις ΗΠΑ, μηδενικό ρυθμό αύξησης στην Ευρώπη, άνοδο 13% στην Ιαπωνία και πτώση 8% στις αναδυόμενες αγορές.

Ωστόσο, αρκετοί αναλυτές θεωρούν πως τα εταιρικά κέρδη στον παρόντα πτωτικό κύκλο θα υποχωρήσουν συνολικά κατά 50%. Αυτό σημαίνει ότι η πρόβλεψη της ΗSΒC για επιπλέον κάμψη φέτος των εταιρικών κερδών κατά 25% στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, σε ποσοστό 15% στην Ιαπωνία και κατά 20% στις αναδυόμενες αγορές μοιάζει περισσότερο εύλογη.

Ουσιαστικά, δηλαδή, περαιτέρω πτώση κατά 20% - 30% είναι πιθανή, με τα εταιρικά κέρδη να πιάνουν πάτο ή στο δεύτερο εξάμηνο του 2009 ή ακόμη και το 2010. Αν η κερδοφορία των εταιρειών, η οποία υποχώρησε με διψήφιο ποσοστό κατά το 2008, παρουσιάσει και πάλι τον ίδιο ρυθμό και το 2009, αυτό θα συμβεί για πρώτη φορά από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, όταν είχε παρατηρηθεί μείωση των κερδών σε δύο διαδοχικές χρήσεις με διψήφια πτώση, με τη συνολική μείωση της κερδοφορίας από το υψηλό στο χαμηλό να φτάνει το 70%.

-- Άνοδος υπό όρους

Η κατάρρευση της κερδοφορίας ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2008, όταν και παρουσιάστηκαν τα πρώτα ισχυρά σημάδια συρρίκνωσης της οικονομίας. Τα έσοδα από χρηματοοικονομικά προϊόντα εξαφανίστηκαν τελείως, ενώ επιχειρήσεις με κυκλική δραστηριότητα δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα και τα κέρδη μειώθηκαν περαιτέρω εξαιτίας τόσο της υποχώρησης των μικτών περιθωρίων όσο και της υστέρησης των εσόδων.

Οι κλάδοι που θα πληγούν ιδιαίτερα έντονα το 2009 σε σχέση με το 2008 είναι αυτοί των βιομηχανικών υλικών, της ενέργειας και της πληροφορικής τεχνολογίας.

Με δεδομένα, πάντως, την πρωτόγνωρη δημοσιονομική και χρηματοοικονομική ενίσχυση, τις σημαντικά χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου, τις πολύ πιο φθηνές αποτιμήσεις, καθώς και το ύψος των ρευστών διαθεσίμων που βρίσκονται τοποθετημένα σε ασφαλή προϊόντα, ορισμένοι αναλυτές λένε πως, αν τελικά οι πληθωριστικές δυνάμεις υπερνικήσουν αυτές του αποπληθωρισμού, τότε τα εταιρικά κέρδη θα ανακάμψουν το 2010 εξέλιξη που θα φανεί από το 2009 οδηγώντας έτσι και σε ανοδική κίνηση τις μετοχές κάποια στιγμή φέτος.

Καθώς πάντως το ξεκίνημα μιας νέας ανοδικής φάσης (bull market) τοποθετείται ιστορικά λίγους μήνες προτού τα εταιρικά κέρδη βρεθούν στο χαμηλό τους, έως τότε είναι πιθανό οι μετοχές να κυμαίνονται σε μεγάλο εύρος τιμών, με απότομες ανοδικές και καθοδικές κινήσεις, καθώς οι επενδυτές θα προσπαθούν να αντιπαρέλθουν την πτώση των κερδών, με την ελπίδα ότι οι δημοσιονομικές και νομισματικές ενέσεις θα αναζωογονήσουν την οικονομική δραστηριότητα.

--- Η ελληνική αγορά

Στην Ελλάδα, η ορατότητα σχετικά με τα εταιρικά κέρδη του 2009 εμφανίζεται πέραν του δέοντος περιορισμένη σε πληθώρα κλάδων. Δεδομένου μάλιστα ότι οι αυξήσεις κεφαλαίων των τραπεζών περιορίζουν τα κέρδη ανά μετοχή, τα τελικά αποτελέσματά τους είναι δύσκολο να εκτιμηθούν.

Έτσι, μεσοπρόθεσμα, το επικρατέστερο σενάριο για το Χ.Α. κάνει λόγο για διακύμανση σε ένα εύρος τιμών (range trading) μεταξύ των 1.750 - 2.050 μονάδων, καθώς οι χαμηλές αποτιμήσεις περιορίζουν μεν το πτωτικό περιθώριο, αλλά το διάχυτο έλλειμμα προσδοκιών απομακρύνει τη διατηρήσιμη άνοδο.

Έτσι, αναφέρεται σήμερα ότι αν το Χ.Α. ήταν πιο «βαθιά» αγορά, αρκετά ξένα θεσμικά χαρτοφυλάκια θα μείωναν ευχαρίστως τις θέσεις τους. Καθώς πάντως οι ελληνικές μετοχές υποαπέδωσαν το 2008 (σημείωσαν την τρίτη χειρότερη απόδοση μεταξύ των ανεπτυγμένων αγορών και την έβδομη παγκοσμίως), αν η εικόνα διεθνώς βελτιωθεί και περιοριστούν οι αρνητικές εκπλήξεις από το εσωτερικό, ίσως οι σημερινές τιμές των τίτλων θα έχουν ενσωματώσει μεγάλο μέρος των αρνητικών προσδοκιών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να υποχωρήσουν περαιτέρω.

Εξάλλου, η Ελλάδα έχει τη 12η χειρότερη βαθμολογία μεταξύ 16 ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών αγορών με βάση 11 οικονομικούς δείκτες, σύμφωνα με σχετική έρευνα που διενήργησε η Citi, κάτι που αποτυπώνει στην ουσία τη στενωπό στην οποία περιέρχονται η ελληνική οικονομία και η εγχώρια αγορά κατά τη χρονιά που διανύουμε.

Στην έρευνα, στην οποία λαμβάνονται υπόψη, μεταξύ άλλων, οικονομικοί δείκτες όπως η μεταποίηση, η μεταβολή στον ρυθμό ανάπτυξης, τα δημοσιονομικά ελλείμματα, η φορολογική εικόνα, η ανεργία, οι εξαγωγές, τα εταιρικά κέρδη, η ελκυστικότητα των μετοχών, το μέγεθος της αγοράς κ.ά., η χώρα μας καταλαμβάνει σε αρκετές περιπτώσεις μία εκ των τελευταίων θέσεων.

Στις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες κυριαρχεί, είναι η μικρή έκθεσή της στη δοκιμαζόμενη οικονομία των ΗΠΑ, καθώς η Ελλάδα είναι περισσότερο εκτεθειμένη στις ευάλωτες αγορές της ΝΑ. Ευρώπης, ενώ η όποια ελκυστικότητα των αποτιμήσεων των ελληνικών μετοχών βρίσκεται αντιμέτωπη με την περιορισμένη ορατότητα σχετικά με τα επίπεδα κερδοφορίας των ελληνικών επιχειρήσεων τη νέα χρονιά.

--- Επαναλαμβανόμενα ράλι

Διεθνώς, οι όποιες ανοδικές κινήσεις των μετοχών έχουν τη μορφή ανοδικής αντίδρασης σε μία πτωτική αγορά (bear market rally). Έπειτα από μία παρατεταμένη περίοδο δυσάρεστων ειδήσεων, οι επενδυτές τείνουν να οχυρώνουν τα χαρτοφυλάκιά τους με αμυντικές μετοχές και με υψηλά ποσοστά σε ρευστά διαθέσιμα.

Αυτές οι ακραίες καταστάσεις έχουν ως αποτέλεσμα σύντομες και έντονες ανοδικές κινήσεις στις αγορές κάθε φορά που τα κακά νέα υποχωρούν. Έτσι είναι αρκετά πιθανό το συγκεκριμένο σενάριο να επαναληφθεί αρκετές φορές μέσα στο 2009.

Καθώς η πτωτική φάση (bear market) ωριμάζει και ο μονόδρομος του πανικού αντικαθίσταται από ένα μοτίβο ανοδικών αντιδράσεων υποκινούμενων από την ελπίδα και πτωτικών περιόδων καθοδηγούμενων αντίστοιχα από τον φόβο, όταν πλέον τα εταιρικά κέρδη θα αγγίζουν τα χαμηλότερα επίπεδά τους, κάποια από τις ανοδικές περιόδους θα αποδειχτεί περισσότερο σταθερή και βιώσιμη και θα σηματοδοτήσει το ξεκίνημα μιας ανοδικής φάσης (bull market), αναφέρουν οι αναλυτές.

Στο πλαίσιο της ώριμης πτωτικής φάσης (bear market), η εύκολη λύση των διαθεσίμων, των κρατικών ομολόγων και των αμυντικών μετοχών γίνεται όλο και λιγότερο ελκυστική, λέει η ING. Μετά την «καταιγίδα» που σημειώθηκε από τον Σεπτέμβριο και ύστερα, η εξασφάλιση έχει καταστεί κάπως ακριβή και το ρίσκο αρκετά φθηνό. Η στρατηγική που θα πρέπει επομένως να ακολουθηθεί είναι να προσθέτουμε βαθμιαία κίνδυνο μέσα στο έτος, ιδιαίτερα σε περιόδους διόρθωσης της αγοράς.

Προς το παρόν, δεν υπάρχει ανάγκη να κυνηγάμε τις ανοδικές εκλάμψεις. Φυσικά, ως βασική δομή των επενδύσεων θα πρέπει να παραμείνουν τα κρατικά και εταιρικά ομόλογα και μετοχές υψηλού μερίσματος. Αυτός ο συνδυασμός διασφαλίζει ένα καλό εισόδημα και την αξιόλογη προστασία του κεφαλαίου.

Κατά τη διάρκεια του έτους, προτείνει η ING, μπορεί να προβεί κανείς σταδιακά σε πιο ριψοκίνδυνες επενδύσεις, όπου οι καταναλωτικές κυκλικές μετοχές (λιανικής, μέσων ενημέρωσης, κατασκευαστών αυτοκινήτων) και μετοχές εταιρειών πρώτων υλών (μεταλλεία, πετρελαιοπαραγωγοί) φαντάζουν πιο ελκυστικές από αυτές του χρηματοοικονομικού και του βιομηχανικού κλάδου.

Μπορεί να είναι νωρίς για μαζικές τοποθετήσεις, λέει, αλλά επίσης αποτελεί ουτοπία η προσπάθεια εύρεσης του κατώτατου σημείου της αγοράς. Ούτως ή άλλως, οι πιθανότητες ανόδου των συγκεκριμένων επενδύσεων είναι αυξημένες σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

* Οι πίνακες για τη μακροοικονομική εικόνα του κόσμου το 2009, τις εκτιμήσεις για το ρυθμό αύξησης των κερδών αλλά και τις συστάσεις της UBS ανά κατηγορία επένδυσης δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

** Aναδημοσίευση από το 565 φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 16 - 20 Ιανουαρίου 2009.